Vis kilden til Sven Moren

<onlyinclude>{{thumb|Moren, Sven (1871-1938).jpg|Sven Moren|ukjent/kilde}}'''[[Sven Moren]]''' (fødd [[24. oktober]] [[1871]] i [[Trysil kommune|Trysil]], død [[14. desember]] [[1938]] same staden) var forfattar og gardbrukar. Han blir rekna som ein stor heimstaddiktar og naturskildrar, og han var òg sterkt engasjert i målsaka og som ungdomsleiar.
</onlyinclude>
==Slekt og familie==

Han var son av gardbruker [[John Svensen Moren (1845–1923)|John Svensen Moren]] (1845–1923) og [[Hanna Halvorsdatter Buflod (1848–1933)|Hanna Halvorsdatter Buflod]] (1848–1933). Dei åtte og dreiv garden [[Mora (gard i Trysil)|Mora]], der Sven var fødd og budde det meste av livet. 

Den 2. januar 1907 vart han gift med [[Gudrid Breie (1880–1963)|Gudrid Breie]] (1880–1963) frå [[Ål i Hallingdal]]. Ho var dotter av gardbrukar [[Tollef Larsen Skattebøl (1841–1914)|Tollef Larsen Skattebøl]] og [[Kristi Evjen Noss (1847–1937)|Kristi Evjen Noss]]. Sven og Gudrid Moren fekk fem born: diktaren [[Halldis Moren Vesaas]] (1907–1995), [[Jon Moren|Jon]] (1909-1992) som overtok garden etter foreldra, kunstmålaren [[Torleiv Moren]] (1911-2009), folkehøgskulestyrar, forfattar og litteraturkritikar [[Sigmund Moren (1913–1996)|Sigmund Moren]] (1913–1996), og Sigmund sin tvillingbror Gudmund som døydde i ung alder (1913-1927).

==Skulegang og læraryrke==
Frå 1889 gjekk Sven Moren på ungdoms- og mellomskule på [[Elverum]], der han hadde mellom anna [[Olav Andreas Eftestøl]], [[Olav Schulstad]] og [[Lars Eskeland]] som lærarar. Han byrja å skrive i skuleåra, og fekk ros og støtte frå lærarane. Dei første tekstane kom på bokmål, men han vart oppmuntra til å skrive nynorsk, og gjekk over til det. Vinteren 1891/1892 gjekk han på [[Torpeskulen]], starta av [[Eivind Torp]]. Då den i 1892 vart ein privat lærarskule heldt han fram der, men han tok ikkje lærareksamen. I staden vart han vikar for ein av lærarane der, og så følge ein vinter som vikar på folkeskulen i [[Sør-Fron kommune|Sør-Fron]]. Med det tok lærarkarriera slutt, og han reiste heim til Trysil og vart gardbrukar. 

==Gardbrukar og skogeigar==
Han overtok garden frå foreldra i 1909. Mora (gnr. 56.2) var ein etter måten stor gard i bygda, med ein betydeleg skogeigedom (6.500 dekar produktiv skog i 1978<ref>Norske Gardsbruk, ny serie bd. XIII. Hedmark fylke VI, 1978.</ref>) Frå gammalt var det både kvern og sag i Hundselbekken ved garden, og både faren, Sven Moren sjølv og deretter sonen Jon åtte og dreiv desse verksemdene sjølve. Sven Moren elektrifiserte både sagbruket og kverna ca. 1925, og turbinen gav i tillegg straum til ein del av grenda rundt Mora.<ref>Trysil-boka. Garder og slekter II:643-644,</ref> Gudrid Moren overlet garden til sonen Jon i 1939, året etter at Sven Moren gjekk bort.

== Diktaren ==
{{thumb|Moren, Falkberget, Braaten.jpg|Vener og forfattarkollegaer. Moren, Johan Falkberget og Oskar Braaten. Udatert|Dagfinn Grønoset}}Den første diktsamlinga, ''Vers'', gav han ut i 1895 med støtte frå skogeigaren [[Helge Væringsaasen]]. Dei fleste dikta i den er på bokmål, men det er òg ein bok kalla «Norske dikt» som er på nynorsk. Den neste samlinga hjalp Væringsaasen òg til med; ''Hildring'' kom i 1897, og her var alle dikta på nynorsk. Den vart ikkje så godt mottatt, og Sven Moren venta eit kvart hundreår før han gav ut neste samling. 

I 1890-åra vart han kjend som heimstaddiktar og folkelivsskildrar. I 1898 kom forteljinga ''Paa villstraa'' ut. Der skildrar han ein bondegut med utferdstrong og eit kunstnerisk talent. Det er eit tema han kom attende til fleire gonger, og som har rot i hans eige liv. I ''Storskogen'' frå 1904 står heimbygda i fokus i ei forteljing om korleis livet i bondesamfunnet vart endra og gjekk i oppløysning som følgd av kapitalismen. Dette kom han òg attende til i neste bok, ''Svartelva''. Som heimstaddiktar vart han eit viktig forbilde for ein annan kjend diktar frå Trysil, [[Einar Skjæraasen]].

Han drog til [[København]] og [[Tyskland]] i 1909, etter å ha fått eit reisestipend. Året etter reiste han og kona til [[Frankrike]], [[Italia]] og Tyskland, der dei mellom anna møtte fleire norske kunstnarar som hadde slått seg ned i utlandet. Hausten 1910 gav han ut ei samling av skildringar frå skogane med tittelen ''Aust or markom'' og barneboka ''Den store tømmerdrifta''. Både i den og i ei seinare barnebok nytta han minne frå sin eigen barndom som inspirasjon.

Då [[Norsk bokmannslag]] vart skipa i 1910 vart Moren skrivar der, og han var leiar frå 1913 til 1916. Frå 1915 til 1928 var han ein av tre representantar frå Norsk bokmannslag i Det litterærer råd i [[Den norske forfatterforening]]. Han vart utnemnd til det av regjeringa etter ein strid mellom laget og foreininga. 

I sine siste bøker skreiv Moren særleg om konflikta mellom skogsarbeidarane og bønder/skogeigarar. Det er eit tema vi finn i ''Garden og bygda'', ''Grøndalskongen'' og ''Vegaskile''. Dei tre siste romanana tar  for seg krisetida i skogbygdene. ''Styrkeprøve'' reknast som den beste av dei tre; i ''Riket er ditt'' var konflikten så tilspissa at Moren ikkje klarte å halde den same avstanden. I sin siste roman, ''Skuldmennene'' frå 1934, freista han å stille seg i ein mellomposisjon og sjå uretten på både sider. Mot slutten av livet gav han òg ut ''Møte og minne'', med portrettskildringar av vener og kjende. 

I 1930 byrja Norsk bokmannslag å arbeide for at Moren skulle få diktarløna som vart ledig då [[Olav Aukrust]] døydde året før. Først i 1936 fekk han diktarlønn, og den hadde han til han døydde to år seinare.

== Norskdoms- og ungdomslagsmann ==
Sven Moren var ein av dei austlandsdiktarane som tidleg nytta nynorsk. Nynorsken hans har eit  austlandspreg, og [[Ivar Kleiven]] nemnar han blant dei som skreiv «Midlandsmaal».<ref>[[Kjeldearkiv:1904-11-29 Brev frå Kleiven til Prestgard]].</ref>Han var i 1917 ein av dei som skreiv under på «Opprop om norsk rettskrivning» frå [[Østlandsk reisning]]. 

Han engasjerte seg i den frilynte ungdomsrørsla i Trysil, der [[Trysil ungdomsforening]] vart skipa i 1895. Fleire andre lag kom til i dei neste åra. I 1897 tok han initiativ til å skipe Trysil ungdomsforbund, seinare [[Trysalir]], der han var leiar i elleve år. I 1899 vart han så leiar i [[Noregs ungdomslag]], og reiste mykje rundt for å vitje ungdomslaga og å halde foredrag. Det viktigaste for han var då målsaka. Då [[Austmannalaget]] vart skipa på Elverum i 1899 var Moren ein av initiativtakarane. 

== Anna samfunnsengasjement ==
Sven Moren engasjerte seg i lokalpolitikk, og sat ei tid i heradsstyret og i skulestyret i Trysil. Han var med på å planleggje [[Trysil bygdetun]] som opna i 1901, og han arbeidde for å få jernbane til bygda. Han var òg med på arbeidet med å få ei bygdebok for Trysil; den kom ut nokre år etter at Moren døydde, og vart skriven av naboen [[Eyvind Lillevold]].

[[Sven Morens gate (Hamar)|Sven Morens gate]] på [[Hamar]] har namn etter han.

==Referansar==

<references />

==Litteratur og kjelder==

* {{hbr1-1|pf01036412006109|Sven Moren}}.
* Dahle, Johs. A.: Om Sven Moren i ''Norsk allkunnebok'' bd. VIII, [[Fonna Forlag]], Oslo 1957.
* Engen, Arnfinn: [https://nbl.snl.no/Sven_Moren Sven Moren] i ''Norsk biografisk leksikon''.
* Lillevold, Eyvind: ''Trysil-boka. Garder og slekter II''. Trysilboknemnda 1940.
* Midttun, Olav: Om Sven Moren i ''Norsk biografisk leksikon'' bd. IX, Oslo 1940.
* Skrede, Magne: «Trysil i norsk diktning» i Lillevold, Eyvind (red.) ''Trysil-boka. Alminnelig del II''. Trysilboknemnda 1964.

{{DEFAULTSORT:Moren, Sven}}
[[Kategori:Personer]]
[[Kategori:Fødsler i 1871]]
[[Kategori:Dødsfall i 1938]]
[[Kategori:Trysil kommune]]
[[Kategori:Forfattere]]
[[Kategori:Gardbrukere]]
{{nn}}