Vis kilden til Edøya

{{thumb|Edeyfjorden (NASA WW) med namn.png|Satellittbilde av [[Edøyfjorden]] frå juli [[2004]]. Edøya er den smale øya litt ovom midten av bildet. På andre sida av fjorden, rett sør for Edøya, ser vi øya [[Solskjel]], og kring Solskjel att ymse andre øyar i noverande [[Aure kommune]].|[[NASA]]}}
'''[[Edøya]]''' er ei 7,5 km² stor øy i [[Smøla kommune]] på [[Nordmøre]]. Det ligg to matrikkelgardar på øya, Edøy (gnr. 13) og Kyrhaug (gnr. 12). Edøya, som ligg strategisk til ved inngangen til [[Trondheimsleia]] (tidlegare kalla ''Skeida''), var stormannssete i [[mellomalderen]] og gav namn til det sørlege halvfylket av det gamle [[Norðmǿrafylki]], etterkvart kjent som [[Edøy len]]. Edøy len vart vidareført i [[Nordmørs futedømme]], som i sin tur i hovudtrekk svarar til dei elleve [[nordmør]]skommunane i vår tid. Øya er blant anna kjent for [[Edøy gamle kyrkje]], ei steinkyrkje som vart bygd kring [[1190]] &mdash; opprinneleg truleg som gardskapell. I nyare tid har øya gjeve namn til [[Edøy prestegjeld]], som vart utskilt frå [[Aure prestegjeld]] i [[1749]], og [[Edøy formannsskapsdistrikt]]. I dag er øya eit trafikknutepunkt med bru- og vegsamband over [[Kulisvaet]], [[Kuli]] og [[Rossvolløya]] til [[Straumen på Smøla|Straumen]] på [[Fast-Smøla]], [[Ferjesambandet Edøya–Sandvika|ferjesamband]] til [[Sandvika ferjekai|Sandvika]] på [[Tustna]] og [[Kystekspressen|hurtigbåtsamband]] mot [[Kristiansund kommune|Kristiansund]] og [[Trondheim kommune|Trondheim]]. Det er korresponderande bussar til aust- og vestsida av Smøla, og på Sandvikssida er det korrespondanse med [[bussruta Kjørsvikbugen–Kristiansund]]. Det er føreslege tunnel frå Valen på Edøya over [[Edøyfjorden]] til [[Høvika på Ertvågsøya|Høvika]] på [[Ertvågsøya]],<ref>[http://www.tk.no/nyheter/article3281436.ece '''«Foreslår trasé for Smølatunnel»'''], ''[[Tidens Krav]]'', 15.01.2008</ref> noko som vil gje fastlandssamband for Smøla kommune om det blir gjennomført.

I kulturell samanheng har ''[[Gurispelet]]'' av [[Peggy Kruse]] innteke ei stadig meir sentral rolle dei siste åra, og eit amfiteater som skal heita [[Gurisenteret]] er planlagt å vera ferdig til sommaren 2009.

== Topografi ==
[[image:2192 Kyrhaug fyr.jpg|thumb|right|[[Kyrhaug fyr]]. {{byline|Olve Utne}}]]
Edøya er smal og langstrakt og for det meste relativt flat. Ved sjølve Edøygarden og kyrkjestaden nærme sørvestenden av øya er det eit eid. Litt nordaust for detta eidet ligg haugen [[Storvarden på Edøya|Storvarden]], som med sine 41 [[moh.]] er det høgaste punktet på heile Edøya. Lenger nordaust ligg det eit lågt eid som danar grensa mellom matrikkelgardane Edøy og Kyrhaug. Detta eidet og bukta nordom det heiter ''Valen'' eller ''Edøyvalen''. Nordaust for Valen ligg Kyrhaug (eigentleg ''Kyrhaud'' frå {{norr.}} ''*Kýrhǫfuð'', ‘kuhaud’) med myrlendt landskap og  [[Kyrhaugvatna]] attom. Det høgaste punktet på denne delen av Edøya er Sandbukthaugen med sine 39 moh.

[[image:5934cr Edoey kirkje.jpg|thumb|left|[[Gamle Edøy kyrkje]] {{byline|Olve Utne}}]]

== Historie ==

[[image:5941 Ferje og hurtigbaat paa Edeya.jpg|thumb|right|Bilferja [[MF «Tingvoll»]] og hurtigbåten [[MS «Mørejarl»]] ved kai på Edøya. {{byline|Olve Utne}}]]

== Fotnotar ==
{{reflist|1}}

== Kjelder ==
* [[:wikipedia:nn:Edøya|«Edøya»]] på [[Nynorsk Wikipedia]]

[[kategori:Edøya|*]]
[[kategori:Smøla kommune]]
[[kategori:øyer i Møre og Romsdal]]