Peder Johnsen (eidsvollsmann)

Peder Johnsen (fødd i Dypvåg i nåverande Tvedestrand kommune 1783, døypt 30. november det året, død i Kristiansand 10. juni 1836), var underoffiser, rekneskapsførar ved marineverftet i Kristiansand, styrmann og skipper. Saman med Even Thorsen representerte Peder Johnsen «underklassene» (menige og underoffiserar) i Sjødefensjonen ved Riksforsamlinga på Eidsvoll i 1814.

Bakgrunn og familie

Peder tilhørte eit tids- og stadtypisk integrert sjikt av bønder og grunneigarar, skipperborgarskap og forretningsdrivande, etter måten velståande, men ikkje retteleg overklasse om ein jamfører med storborgarskapet og skipsreiarane i byane. O.A.Aalholm skildrar opphavsmiljøet til Peder Johnsen slik:

«I århundrer hadde Peder Johnsens forfedre sittet i mere eller mindre sorgfri kår omkring Oksefjorden. De holdt til på egen jord og grunn, gårder eller gårdparter, ofte med skog til Ikke sjelden eide de dessuten sine egne fartøyer helt eller delvis, og var sjøfolk. Undertiden hadde de borgerskap i nærmeste by.»

Foreldra var gardbrukarar på Nes (gnr. 33 i Dypvåg). Samstundes var faren, Jon Tellefsen (1734-1804) skipper og borgar og med jordeigedomar fleire stader i distriktet. Mora, Maren Pedersdotter (1743-1804), var fødd og oppvaksen på Nes.

Peder var yngst i ein syskenflokk på i alt 10. Fire av syskena døydde som born.

Han gifta seg i 1810 med Cathrine Margrete Nilsdotter Nedenes (fødd i Mandal 15. desember 1788, død i Kristiansand 2. november 1832). Ho tilhøyrde openbert det same sosiale sjiktet som Peder Johnsen. Far hennar, Niels Mortensen Nedenes, var skipskaptein i Mandal med borgarskap i Kristiansand. Mora var Catharina Knudsdatter Barfod.

Peder og Cathrine Margrethe fekk sju born fødde i tidsrommet 1812 til 1827. På det tidspunktet var Peder busett i Kristiansand og var styrmann. Familien kjøpte i 1814 eit hus i Skippergata som dei flytta inn i.

I 1836, fire år etter at han vart enkjemann, gifta Peder seg på nytt med Elisabeth Cathrine Eliasdotter (fødd i Høvåg 1808). Ho var dotter til skipper og borgar, seinare marketenter Elias Olsen Øresland og Ellen Cathrine Svendsdotter. Men berre to månader etter bryllaupet døydde Peder Johnsen. Det vart ikkje barn i dette korte ekteskapet.

Yrkeskarriere

Det synes klårt ut frå den stillinga han hadde som rekneskapsførar ved verftet i Kristiansand, at Peder Johnsen tidleg må ha hatt opplæring ut over vanleg omgangsskule. Sophus Jenssen gjet på at han hadde gått på fastskulen på Borøya, som var den andre fastskulen i amtet, lenge før fastskular vart obligatoriske på bygdene. Men den skulen kom venteleg etter at det kan ha vore aktuelt for unge Peder, så opplæringa må ha kome på annan måte. Om ikkje før, har han nok fått nødvendig utdanning og opplæring i det sjømilitære systemet han gjorde teneste i. Han skal ha teke navigasjonseksamen for å bli styrmann.

På det tidspunktet han vart valt til Riksforsamlinga på Eidsvoll, var han både grunneigar i Dypvåg og huseigar i Kristiansand, der familien slo seg til på permanent basis.

Eidsvoll 1814

På Eidsvoll vart han rekna til Sjølvstendepartiet, men lite og ingenting er elles kjent om innsatsen hans der.

Kjelder og litteratur

• Jenssen, Sophus: Artikkel om Peder Johnsen i Årsskrift for Agder historielag nr. 41, 1962-63.
• Koht, Halvdan: Artikkel om Peder Johnsen i Norsk biografisk leksikon (1936).