Skribenter
87 027
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (5 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Armfeldttogets rute fra Sverige inn i Trøndelag, 1718.jpg|Originalteikning av ruta Armfeldt fulgte frå Sverige til Steine skanse | <onlyinclude>{{thumb|Armfeldttogets rute fra Sverige inn i Trøndelag, 1718.jpg|Originalteikning av ruta Armfeldt fulgte frå Sverige til Steine skanse|type=Kart|[[Johan Wilhelm Klüver]].}}</onlyinclude> | ||
{{thumb|Karolinernes dødsmarsj.png|Kart over framrykningen og tilbaketrekningen. Datoene er i henhold til [[juliansk kalender]].}} | {{thumb|Karolinernes dødsmarsj.png|Kart over framrykningen og tilbaketrekningen. Datoene er i henhold til [[juliansk kalender]].}} | ||
<onlyinclude>'''[[Armfeldtfelttoget]]''' er ei vanleg nemning på krigshandlingane som gjekk føre seg i [[Trøndelag]] under [[Den store nordiske krigen]] frå september 1718 til [[Karolinernes dødsmarsj|dødsmarsjen til karolinarane over Tydalsfjella]] i januar 1719. Ein styrke på om lag 10 000 soldatar, i samtida og ettertida ofte kalla Jemtlandsarméen, vart våren og sommaren 1718 samla kring Duved skanse i [[Jemtland]] for å foreta eit innfall i og erobre Trøndelag som ein del av [[Det andre Norgesfelttoget|det andre forsøket]] av [[Karl XII av Sverige]] på å ta Noreg under denne krigen. Arméen stod under kommando av generalløytnant [[Carl Gustaf Armfeldt]], og felttoget har også fått namn etter han. | <onlyinclude>'''[[Armfeldtfelttoget]]''' er ei vanleg nemning på krigshandlingane som gjekk føre seg i [[Trøndelag]] under [[Den store nordiske krigen]] frå september 1718 til [[Karolinernes dødsmarsj|dødsmarsjen til karolinarane over Tydalsfjella]] i januar 1719. Ein styrke på om lag 10 000 soldatar, i samtida og ettertida ofte kalla Jemtlandsarméen, vart våren og sommaren 1718 samla kring Duved skanse i [[Jemtland]] for å foreta eit innfall i og erobre Trøndelag som ein del av [[Det andre Norgesfelttoget|det andre forsøket]] av [[Karl XII av Sverige]] på å ta Noreg under denne krigen. Arméen stod under kommando av generalløytnant [[Carl Gustaf Armfeldt]], og felttoget har også fått namn etter han. | ||
| Linje 38: | Linje 38: | ||
* Jämtlands regemente med kavalleri-kompani | * Jämtlands regemente med kavalleri-kompani | ||
Ei populær samlenemning på desse soldatane var ''karolinarar'', og det dekte da både svenskar og finnar. | Ei populær samlenemning på desse soldatane var ''karolinarar'' (frå [[Latin|latinske]] forma ''Carolus'' for Karl<ref>[https://snl.no/karoliner_-_soldat Karoliner - soldat] i ''[[Store norske leksikon]]''</ref>), og det dekte da både svenskar og finnar. | ||
==Kronologi== | ==Kronologi== | ||
| Linje 64: | Linje 64: | ||
Etter trefninga ved Steine trekte Budde den norske hovudstyrken tilbake til Stjørdalen, kryssa [[Stjørdalselva]] og gjekk i forsvarsstilling på vestsida av elva nedanfor [[Gjevingåsen]] den 16. september. | Etter trefninga ved Steine trekte Budde den norske hovudstyrken tilbake til Stjørdalen, kryssa [[Stjørdalselva]] og gjekk i forsvarsstilling på vestsida av elva nedanfor [[Gjevingåsen]] den 16. september. | ||
Framleis var det godt vêr, og den svenske hovudstyrken gjekk relativt sakte sørover til Åsen, der dei heldt kviledag søndag 18. september. Dagen etter marsjerte dei nedover mot [[Fættenfjorden]], der vegen gjekk over i ein smal sti, knapt nok kløvsti, forbi bergformasjonen [[Langsteinen]]. | Framleis var det godt vêr, og den svenske hovudstyrken gjekk relativt sakte sørover til Åsen, der dei heldt kviledag søndag 18. september. Dagen etter marsjerte dei nedover mot [[Fættenfjorden]], der vegen gjekk over i ein smal sti, knapt nok kløvsti, forbi bergformasjonen [[Langsteinen]]. Her hadde Budde lagt ein styrke i forsvar, og Armfeldt var svært bekymra over om det var muleg å kome forbi. Han klatra sjølv opp ovanfor berget og fekk oversikt, og fann ut at han kunne rykke fram og kome over nordmennene. Da han gjorde det, trakk nordmennene seg tilbake utan kamp. Men det tok lang tid for svenskane å få hovudstyrken forbi Langsteinen. Tysdag 20. september var framleis ikkje meir enn halvparten kome fram til [[Skatval]], og da slo veret om og eit langvarig regnvêr sette inn. Det førte til at Stjørdalselva voks så mykje at svenskane ikkje klarte å krysse, sjølv om dei prøvde med ei flytebru av same type som dei seinare klarte å krysse Nidelva med.<ref>Leifall side 371f.</ref> | ||
På denne tida hadde forsyningssituasjonen for svenskane blitt prekær. Alt dei kunne finne i Stjørdalsbygdene hadde dei rekvirert, men det skal mykje til for å halde nesten 10.000 mann med mat og brenneved. Da tok Armfeldt ei skjebnesvanger avgjerd: armèen skulle gå tilbake til Verdalen der det var lettare å få forsyningar over frå Duved. 2. oktober starta returen frå Stjørdalen.<ref>Smst.</ref> | På denne tida hadde forsyningssituasjonen for svenskane blitt prekær. Alt dei kunne finne i Stjørdalsbygdene hadde dei rekvirert, men det skal mykje til for å halde nesten 10.000 mann med mat og brenneved. Da tok Armfeldt ei skjebnesvanger avgjerd: armèen skulle gå tilbake til Verdalen der det var lettare å få forsyningar over frå Duved. 2. oktober starta returen frå Stjørdalen.<ref>Smst.</ref> | ||
| Linje 82: | Linje 82: | ||
Armèen slo seg til i Stjørdalen, mellom anna for å samle forsyningar. «Fra Dalsaune og ned til Hegra ble det gjort reint hus i fjøs og stabbur på de fleste gardene».<ref>Leifall side 375.</ref> Det er registrert mange segner om dette opphaldet, som berre vart fram til 14. november da styrken braut opp att for å gå mot Trondheim. Armfeldt var forsiktig, han venta at nordmennene hadde stilling på Gjevingåsen, og førte styrkane om [[Frigården (Stjørdal)|Frigården]] og Julkleiva til [[Hommelvik|Hommelvika]].<ref>Leifall side 376f.</ref> | Armèen slo seg til i Stjørdalen, mellom anna for å samle forsyningar. «Fra Dalsaune og ned til Hegra ble det gjort reint hus i fjøs og stabbur på de fleste gardene».<ref>Leifall side 375.</ref> Det er registrert mange segner om dette opphaldet, som berre vart fram til 14. november da styrken braut opp att for å gå mot Trondheim. Armfeldt var forsiktig, han venta at nordmennene hadde stilling på Gjevingåsen, og førte styrkane om [[Frigården (Stjørdal)|Frigården]] og Julkleiva til [[Hommelvik|Hommelvika]].<ref>Leifall side 376f.</ref> | ||
Frå Hommelvika gjekk armèen vidare mot Trondheim. Dei første kavaleriavdelingane kom fram til byen 15. november og oppdaga at alle norske styrkar var forskansa i byen innafor elva | Frå Hommelvika gjekk armèen vidare mot Trondheim. Dei første kavaleriavdelingane kom fram til byen 15. november og oppdaga at alle norske styrkar var forskansa i byen innafor elva på [[Kristiansten festning]]. To dagar seinare braut hovudarmèen opp og marsjerte fram til og gjekk i biuvakk ved [[Teslia (Trondheim)|Teslia]], om lag fem km fra bysentrum.<ref>Jenshus 1996 side 56 (Jenshus må referere til den julianske kalenderen).</ref> | ||
==Beleiringa av Trondheim== | ==Beleiringa av Trondheim== | ||