Bø kyrkje (Karmøy): Forskjell mellom sideversjoner

'''Bø kyrkje''' var ei steinkyrkje på garden [[Bø i Torvastad]] på [[Karmøy]]. Første gongen kyrkja er nemnt i eit bevart skriftleg dokument, er i samband med ein visitas biskop Arne av Stavanger gjennomførte på Karmøy i 1301. Kyrkja stod om lag på det høgste punktet i gamletunet på Bø. Det finst i dag ingen synlege spor etter Bø kyrkje.  

Det vart i alt reist 19 [[steinkyrkjer]] i [[Rogaland]] i mellomalderen. Dateringsmessig og stilmessig samlar dei seg i to hovudperiodar. Ei gruppe kyrkjer i [[romansk stil]] skriv seg frå 1100-talet, truleg i stor grad frå kring midten av århundret. Den neste store byggefasen kom i andre halvdel av 1200-talet, då det blei reist kyrkjer i [[gotisk stil9]. Det er ikkje avklart kva fase Bø-kyrkja høyrde heime i, men mest truleg stamma ho frå 1100-talet. Frå kyrkjestaden på Bø er det fritt utsyn over Bøvågen til [[Olavskyrkja på Avaldsnes]]. Samanlikna med kongen si Olavskyrkje, ville steinkyrkja på Bø fortona seg som svært lita. Å byggja kyrkjer i stein var prestisjeprosjekt som krov store ressursar, og det rimer betre dersom ein stormann på Bø fekk reist kyrkja på 1100-talet. Då ville ho i om lag 100 år ha vore den einaste steinkyrkja på Karmøy. Det er mogeleg at den gamle storgarden Bø var [[lendmann]]ssete på 1100-talet.

Truleg vart kyrkja på Bø reist som eit privat kapell for stormannsslekta på garden. Det er likevel mogeleg at ho seinare kan ha fungert som [[soknekyrkje]] i ein periode. Folkeauke i høgmellomalderen kan ha medverka til at kyrkja endra status. I første halvdel av 1300-talet var det vanleg å skilja mellom sokneprestar (hovudprestar) og kapellprestar (underprestar). Ved biskop Arne sin visitas i 1301 er det ingen ting som tyder på at Sigurd, prest i Bø-kyrkja, hadde nokon annan status enn dei andre prestane på Karmøy. Soknekyrkjene hadde gravleggingsrett og dåpsrett. Skjelettfunn vitnar om at Bø kyrkje i alle høve hadde den første retten, medan vi ikkje veit noko om dåpsretten. Eit vitnebrev skrive i [[Halsnøy kloster]] i [[1316]] er utstedt av presten i [[Skåre]] og Nikolas, prest i Bø. Dersom Bø ikkje hadde vore soknekyrkje, ville det vore rimeleg å kome med ein nærare opplysning om kvar kyrkja stod. Alt i alt er det difor mest rimeleg at Bø kyrkje fungerte som soknekyrkje i tida rundt 1300.  

Ein gong mellom midten av 1300-talet og 1563 gjekk Bø kyrkje ut av bruk. Bø si tid som stormannssete var no over, og folketapet etter [[svartedauden]] og påfølgjande [[pest]]epidemiar medverka til at det ikkje lengre var behov for kyrkja. Omkring 1780 stod enno kyrkjemurane i vindaugshøgde. I byrjinga av 1840-åra var berre tomta tilbake. [[J.K. Christie]] skildra i [[1842]] tilhøva på Bø slik: ''I Bøtunet støter man ved gravning tett under gresstorven på en hel hoben med menneskeben og gården drøner fra de hule grave under den gåendes fot''. Ved vegarbeid i 1920-åra kom det for dagen beinrestar frå to begravelsar. Andre opplysingar går ut på at det dukka fram skjelettrestar nok til å fylla fleire kassar. Stein frå kyrkjeruinen blei nytta i husmurar og gjerde på Bø. Ei helle som låg framfor kordøra hamna som trappestein på eit av våningshusa på garden. Kanskje er det denne hella som ligg i øvste trinnet ned til kjellardøra på lensmannsstova på bruk nr. 9. Stein frå Bø-kyrkja skal også ha hamna i ei låvevru på nabogarden [[Øvrabø]].

*Fyllingsnes, Frode: Karmøys historie b. 2: Middelalderen. Karmøy kommune, 2000.

*Haaland, Kjetil: Bygdekirkene i stein. Monumenter over Rogalands aristokrati i høymiddelalderen?. Hovedfagsoppgave i historie. NTNU, 1998.