Veiledere, Administratorer
9 032
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 66: | Linje 66: | ||
Heilt sentralt i Christopher Bruuns ideologi står den nasjonalromantiske ideen om at kvart folkeslag har nedlagt i seg ei særeigen, overindividuell folkeånd som set sitt kvalitetsstempel på vedkomande etniske gruppe. Den autentiske folkeånda kan bli korrumpert og neddøyvd av lekamleg og åndeleg usunn livsførsel, og ikkje minst av uheldig framand kulturpåverknad. Men rett nok ikkje all framand påverknad treng vere skadeleg. Eit lysande døme på det motsette er kristendomen. Den var visseleg misjonert til germanarane frå heilt framande folkeslag. Men i staden for å korrumpere, vart kristendomen til den viktigaste krafta til tvert i mot å foredle folkeånda i dei nordiske landa. Og norrønafolket ville nok vite å yte gjengjeld, for: «[...]jeg finder det endogsaa rimelig, at en saadan gjenfødelse af kristendommen, som hele verden uden at vide det sukker efter, vil udgaa fra den norrøne stamme.»<ref>Folkelige Grundtanker side 186</ref>. Denne tanken høver godt med ei vanleg brukt oppsummering av dei viktigaste elementa i Christopher Bruuns bodskap: Norskdom og kristendom. | Heilt sentralt i Christopher Bruuns ideologi står den nasjonalromantiske ideen om at kvart folkeslag har nedlagt i seg ei særeigen, overindividuell folkeånd som set sitt kvalitetsstempel på vedkomande etniske gruppe. Den autentiske folkeånda kan bli korrumpert og neddøyvd av lekamleg og åndeleg usunn livsførsel, og ikkje minst av uheldig framand kulturpåverknad. Men rett nok ikkje all framand påverknad treng vere skadeleg. Eit lysande døme på det motsette er kristendomen. Den var visseleg misjonert til germanarane frå heilt framande folkeslag. Men i staden for å korrumpere, vart kristendomen til den viktigaste krafta til tvert i mot å foredle folkeånda i dei nordiske landa. Og norrønafolket ville nok vite å yte gjengjeld, for: «[...]jeg finder det endogsaa rimelig, at en saadan gjenfødelse af kristendommen, som hele verden uden at vide det sukker efter, vil udgaa fra den norrøne stamme.»<ref>Folkelige Grundtanker side 186</ref>. Denne tanken høver godt med ei vanleg brukt oppsummering av dei viktigaste elementa i Christopher Bruuns bodskap: Norskdom og kristendom. | ||
I Bruuns augo var europearane jamt over i ferd med å bli eit «affældig, fortenkt og viljesvekket folkeferd», synkande ned i ein tilstand av oversivilisasjon, dekadanse | I Bruuns augo var europearane jamt over i ferd med å bli eit «affældig, fortenkt og viljesvekket folkeferd», synkande ned i ein tilstand av oversivilisasjon, dekadanse, feminitet eller iallfall mangel på mannsmot. Håpet om berging låg i det som Bruun var overtydd om også heldt på å skje: Det ville kome ein germansk renessanse. «Nordens verdenshistoriske time» var i ferd med å slå, eller meir presist: «paa én gang norrønnastammens og bøndernes time […]».<ref>Folkelige grundtanker side 30, 38.</ref> Og det var gode grunnar til å setje sin lit til denne renessansen, for: «[…] denne germaniske stamme er det jo, som nu staar fremst inden menneskeheden. Den indehar foruden vore fattige nordiske lande Tyskland, Holland, England og Nordamerika. Og halveis eier den Frankrig med […] Man kan paa forhaand vide, at den stamme, som har spillet en saadan rolle i kristenhedens historie, alt i sin hedenske tid maa have røbet høie og ædle anlæg. Alle de folkefærd, som har naaet nogen kristelig blomstring, har ogsaa levet et mærkeligt liv, før de blev kristne. Kristendommen har ikke taget vildmandsfolk og ophøiet til hovedfolk inden menneskeheden. De gamle germanere har ikke været zulukaffere.»<ref>Folkelige Grundtanker side 26-27.</ref> | ||
Det er sagt at Bruun «i det meste var et medium for Grundtvigs og Herders tanker».<ref>Slagstad, R. 1998 side 94</ref>. Når det gjeld det teologiske, må tilvisinga til Grundtvig modifiserast i monaleg grad. Men det er utan tvil rett at Bruun på ein kraftig og direkte måte formidla Herders idé om folkeånda og Grundtvigs utbrodering av denne idéen på det «norrøne» (svenske, danske, norske og islandske) folkets vegne. Dyrkinga av den norske, nordiske og germanske folkeånd, med den nødvendige kristne foredling og opphøgjing, har i alle høve openbert verka motiverande og retningsgjevande for standpunkta til Bruun både på det pedagogiske, teologiske og polititiske feltet. | Det er sagt at Bruun «i det meste var et medium for Grundtvigs og Herders tanker».<ref>Slagstad, R. 1998 side 94</ref>. Når det gjeld det teologiske, må tilvisinga til Grundtvig modifiserast i monaleg grad. Men det er utan tvil rett at Bruun på ein kraftig og direkte måte formidla Herders idé om folkeånda og Grundtvigs utbrodering av denne idéen på det «norrøne» (svenske, danske, norske og islandske) folkets vegne. Dyrkinga av den norske, nordiske og germanske folkeånd, med den nødvendige kristne foredling og opphøgjing, har i alle høve openbert verka motiverande og retningsgjevande for standpunkta til Bruun både på det pedagogiske, teologiske og polititiske feltet. | ||
| Linje 81: | Linje 81: | ||
Bruun skilde seg teologisk frå Grundtvig mellom anna i synet på kyrkja som institusjon. Bruun var skeptisk til statskyrkja og til Grundtvigs variant av denne, den nasjonale folkekyrkja. På den andre sida tok Bruun avstand frå Grundtvigs motstandarar på ei anna fløy, nemleg pietistane. Den personlege, innoverskodande vekkjingskristendomen var ikkje noko for Bruun. For han var det ei kristenplikt å engasjere seg fullt og heilt innan også det verdslege samfunns- og kulturlivet. Men Bruun delte med dei fleste pietistane ei streng puritansk innstilling til levesett, og dessutan ei bokstaveleg forståing av helveteslæra. Slik sett skilde han seg også frå Grundtvigs «lyse og glade» kristendom («menneske først, kristen så»). | Bruun skilde seg teologisk frå Grundtvig mellom anna i synet på kyrkja som institusjon. Bruun var skeptisk til statskyrkja og til Grundtvigs variant av denne, den nasjonale folkekyrkja. På den andre sida tok Bruun avstand frå Grundtvigs motstandarar på ei anna fløy, nemleg pietistane. Den personlege, innoverskodande vekkjingskristendomen var ikkje noko for Bruun. For han var det ei kristenplikt å engasjere seg fullt og heilt innan også det verdslege samfunns- og kulturlivet. Men Bruun delte med dei fleste pietistane ei streng puritansk innstilling til levesett, og dessutan ei bokstaveleg forståing av helveteslæra. Slik sett skilde han seg også frå Grundtvigs «lyse og glade» kristendom («menneske først, kristen så»). | ||
Bruun fortel sjølv at han fekk ei ny og avklarande forståing av kristendomen ved å fordjupe seg i Det gamle testamentet. Han ovundra dei gamle israelittars krigarmot og deira sans for «fædrenes minde og folkets saga».<ref>Folkelige Grundtanker side 209 (i tillegget).</ref> Bruuns teologi kan med god rett kallast mandig og barsk og med avstand til den konsekvente pasifismen som ein del både kristne og ikkje-kristne tolka inn i Jesu ord om å vende det andre kinnet til. «Man stirrer saa længe paa det | Bruun fortel sjølv at han fekk ei ny og avklarande forståing av kristendomen ved å fordjupe seg i Det gamle testamentet. Han ovundra dei gamle israelittars krigarmot og deira sans for «fædrenes minde og folkets saga».<ref>Folkelige Grundtanker side 209 (i tillegget).</ref> Bruuns teologi kan med god rett kallast mandig og barsk og med avstand til den konsekvente pasifismen som ein del både kristne og ikkje-kristne tolka inn i Jesu ord om å vende det andre kinnet til. I eit foredrag om forsvarssaka 1895 går Bruun til kraftig åtak mot «fredssaka» med teologisk grunngjeving med referansar til nettopp Det gamle testamenetet. Eit kraftfullt sitat frå eit eit skrift om Jesus som menneske som han gav ut eit par år etter, illustrerer Bruuns mannlegdomsdyrkande kristendom til fulle. Forfattaren skildrar Jesu audmjukskap og lydnad overfor Faderen, og kjem i tankar om at dette kan gje ei einsidig, feminin tolking av Jesu personlegdom: | ||
:«Man tænker sig ham næsten som en kvinde. Men Jesus var en ''mand''. Aa, for en ''mand'' han var. Man stirrer saa længe paa "det Guds Lam", at man glemmer, at han lige saa vel var "Løven af Juda".» <ref>[http://www.nb.no/nbsok/nb/e88391f2622cfd56575b4f0d9093148a.nbdigital;jsessionid=7E748C5E37AEA1B00C04FE9C1D336CCB.nbdigital2?lang=en#39 Bruun, Chr. 1897 side 34]</ref> | |||
Bruuns tankar om kristendom og forsvarssak vann gjenklang i mange venstrenasjonalistars sterke engasjement for folkevæpning. I 1930-åra gav dette seg utslag til dømes i at framståande norskdomsmenn som [[Lars Eskeland]] og [[Nikolaus Gjelsvik]] støtta opp om [[Nordisk folkereisning]] og [[Norges Leidangs Lag]] fyrst på 1930-talet.<ref>Borgersrud, L. xxx, Dahl, H.F. xxx, Hosar, H.P. 2000 side 239jf. Løkensgard Hoel, O. 2011 t.d. side 302-309.</ref> Eit ekko av Bruuns tale om Guds lam og Juda løve, finn ein i venstremilitaristen major [[Einar Sagen]]s ord frå 1946: «Eg vonar at det norske folket i tide vil leggja seg Jesu ord paa hjarta: "Han som hev kyrtel han selje denne og kaupe eit sverd." Luc: 22,36. Jesus var eit mannfolk. Han var ingen avvæpningssaud, som visse folk vil gjera han til.»<ref>[http://www.nb.no/nbsok/nb/958edacfb067519299c22b3f075b21ee.nbdigital;jsessionid=A74AB15F8FE0347995A663811FD01320.nbdigital3?lang=no#89 Noregs undergang og atterreising, Oslo 1945 side 89.] | Bruuns tankar om kristendom og forsvarssak vann gjenklang i mange venstrenasjonalistars sterke engasjement for folkevæpning. I 1930-åra gav dette seg utslag til dømes i at framståande norskdomsmenn som [[Lars Eskeland]] og [[Nikolaus Gjelsvik]] støtta opp om [[Nordisk folkereisning]] og [[Norges Leidangs Lag]] fyrst på 1930-talet.<ref>Borgersrud, L. xxx, Dahl, H.F. xxx, Hosar, H.P. 2000 side 239jf. Løkensgard Hoel, O. 2011 t.d. side 302-309.</ref> Eit ekko av Bruuns tale om Guds lam og Juda løve, finn ein i venstremilitaristen major [[Einar Sagen]]s ord frå 1946: «Eg vonar at det norske folket i tide vil leggja seg Jesu ord paa hjarta: "Han som hev kyrtel han selje denne og kaupe eit sverd." Luc: 22,36. Jesus var eit mannfolk. Han var ingen avvæpningssaud, som visse folk vil gjera han til.»<ref>[http://www.nb.no/nbsok/nb/958edacfb067519299c22b3f075b21ee.nbdigital;jsessionid=A74AB15F8FE0347995A663811FD01320.nbdigital3?lang=no#89 Noregs undergang og atterreising, Oslo 1945 side 89.] | ||