Dagsgard: Forskjell mellom sideversjoner

{{Infoboks gard

| bilde        = Dagsgard Prestegard 2010.jpg

| bildetekst    = Frå venstre: Del av driftsbygnad på Nordigard Ånstad, så i tur og orden Uppigard Dagsgard, Nigard Dagsgard, Søre Prestgarden, Nørdre Prestgarden. Før ustkiftinga i 1907 låg tunet på Uppigard Dagsgard der driftsbygnaden på Nigard ligg i dag (midt på biletet). I framgrunnen, skjult av lauvskogen, renn [[Ottaelva]].

| fylke        = [[Innlandet fylke|Innlandet]]

<onlyinclude>'''[[Dagsgard]]''' er ein [[matrikkelgard]] i [[Skjåk kommune]] ([[gardsnummer]] 19). Matrikkelgarden består av to bruk, [[bruksnummer]] 1 [[Dagsgard, Nigard (Skjåk)|Nigard Dagsgard]] og bruksnummer 2 [[Dagsgard, Uppigard (Skjåk)|Uppigard Dagsgard]]. Dagsgard ligg på [[Skjåkstrond]], rett i nærleiken av [[Skjåk kyrkje]].<br /></onlyinclude>Grannegardane er [[Prestgarden, søre (Skjåk)|Søre Prestgarden]] i vest og [[Ånstad, nordistun (Skjåk)|Nordistun Ånstad]] i aust. Utmarka går opp til snaufjellet ([[Skjåk Almenning]]) i sør, og den dyrka jorda går ned til [[Ottaelva]] i nord.  

Namnet har den nokså opplagde tydinga «garden til Dag», og har venteleg fått namn etter den fyrste, eller ein av dei fyrste brukarane på garden.

<onlyinclude>I skriftlege kjelder er garden nemnd så tidleg som i [[1343]]<noinclude><ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/navnegransking/rygh_ng/rygh_visetekst.prl?s=n&Vise=Vise&KRYSS57351@13062=on Dagsgaard] i ''[[Norske Gaardnavne]]''</ref></noinclude>, da Håkon i Dagsgard er med i ein delegasjon frå bygda til biskopen på Hamar (sjå [[Skjåks historie i mellomalderen (1000-1500)]]). Garden er nok monaleg eldre enn 1300-talet, men historia går neppe lenger attende enn år 1000. Gardsnamn med endinga -gard var mykje brukt i tidleg- og høgmellomalderen (1000-1350).<br /></onlyinclude>

Garden oppstod høgst sannsynleg som resultat av ei deling av ein tidlegare gard med ukjent namn, der nabogarden Prestgarden (eventuelt med eit anna namn før det vart til «prestegard») var den andre delen. At Dagsgard og Prestgarden ein gong har vore ei brukseining, er sannsynleggjort mellom anna ved at desse nabogardane låg i [[teigblanding]] med kvarandre til 1907.

Det er uvisst når Dagsgard vart delt i to bruk. I lensrekneskapa frå 1560 figurerer to mann med etternamnet Dagsgard (Tor og Halvor) som betaler [[Leksikon:holding|holding]], og som vi derfor må rekne med er husbondar på kvar sine bruk. Ein generasjon tidlegare er berre ein mann frå Dagsgard oppført i skattelista for [[Leksikon:Gjerd|gjengjerden 1528]], nemleg Tosten. Iallfall frå midten av 1600-talet er det openbert at Dagsgard utgjer to gardsbruk. I landkommisjonens jordebok 1661 og i matrikkelen 1668 er Arne og Guttorm brukarar på Dagsgard. Men garden er oppførd som ei matrikkeleining med felles landskyld, skattar og avgifter. Iallfall frå og med matrikkelutkastet 1723 kan vi derimot følgje historia til dei to særskilt skyldsette gardsbruka kvar for seg.</onlyinclude>

*1560 ([[Leksikon:holding|holding]]): Tor og Halvor  (NLR II s 47, holding 1560-1561) .  

*1647 ([http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=skattoppland1647&sideid=75&innhaldid=5&storleik skattematrikkelen]) : Børge.  

Dagsgard er oppført som krongods i jordeboka for [[Akershus len]] i 1577. Seinare kjelder indikerer at dette nok gjeld berre ein mindre part i garden (4 skinn). I skattematrikkelen 1647 er eigedomstilhøva summarisk framstilt. "Besidderne"  har bygselsrett til 5 huder, dvs. at brukaren/brukarane i praksis var sjølveigarar. I 1668 var garden med blant dei bortimot 350 gardar og gardpartar på Austlandet som kongen overdrog til oberst [[Ditlef Brockdorf]], sjef for [[Det akershusiske nasjonale infanteriregiment]], som oppgjer for gjeld. I 1685 fekk Guttorm Dagsgard kjøpt krongodsparten. I alle seinare kjelder er garden fullt og heilt i sjølveige.

[[Kategori:Garder]]

[[Kategori:Skjåk kommune]]

 

{{F2}}