Einar Skavlan (1845–1923): Forskjell mellom sideversjoner

← Forrige endring

Einar Skavlan (1845–1923) (vis kilde)

Sideversjonen fra 19. apr. 2020 kl. 14:06

4 258 byte lagt til , 19. apr. 2020

→‎Familie

Pål Giørtz (PaulVIF)

Skribenter

87 027

redigeringer

@@ Linje 1: / Linje 1: @@
-{{Under arbeid}}
+<onlyinclude>{{thumb|Skavlan, Einar 1845-1923 ung.jpg|Einar Skavlan.|Ukjent}}'''[[Einar Skavlan (1845–1923)|Einar Skavlan]]''' (fødd i [[Herøy kommune|Herøy]], [[Sunnmøre]],  29. august 1845, død i [[Kristiania]] 6. februar 1923) var prest, lærar og folkehøgskulestyrar.  Han stifta den fyrste folkehøgskulen på Sunnmøre så tidleg som i 1871 eller 1872. Dette, sett i samanheng med liberale venstrehaldningar i nær familie og det sosiale miljøet han tilhøyrde, peikar mot [[Grundtvigianisme|grundtvigiansk]] innverknad og ei liberal politisk og teologisk innstilling. Men enkelte omtaler peikar i motsett lei.</onlyinclude>
-'''[[Einar Skavlan (1845-1923)|Einar Skavlan]]''' (fødd i [[Herøy kommune|Herøy]], [[Sunnmøre]],  29. august 1845, død i [[Kristiania]] 6. februar 1923) var prest, lærar og folkehøgskulestyrar.  Han stifta den fyrste folkehøgskulen på Sunnmøre så tidleg som i 1871 eller 1872. Dette, sett i samanheng med liberale venstrehaldningar i nær familie og det sosiale miljøet han tilhøyrde, peikar mot grundtvigiansk innverknad og ei liberal politisk og teologisk innstilling. Men enkelte omtaler peikar i motsett lei.
 == Familie ==
-Han var son av prost [[Aage Schavland]] (1806-1876) og Gerhardine Pauline Bergh (1817-1884). Einar var del av ein syskenflokk på 12. Fleire av brørne var markante personlegdomar i norsk kulturliv og politikk på slutten av 1800-talet. Den mest kjende var professor i litteraturhistorie [[Olaf Skavlan]] (1838-1891). Eldste systera var gift med [[Ludvig L. Daae]] på [[Solnør]] i [[Skodje]], fut på Sunnmøre, stortingsmann og statsråd i [[Johan Sverdrup]]s regjering frå 1884. Einar Skavlan var farbror til Dagblad-redaktøren med same namn ([[Einar Skavlan]] 1882-1954).
+Han var son av prost [[Aage Schavland]] (1806-1876) og Gerhardine Pauline Bergh (1817-1884). I tillegg til sin geistlege karriere var faren også politikar, ordførar i Trondheim og stortingsrepresentant. Også hans far igjen, [[Ole Einarsen Schavland]] (1759-1839) var prest og stortingsmann.
+Einar hadde 11 sysken. Fleire av brørne var markante personlegdomar i kultur- og samfunnsliv på slutten av 1800-talet. Dei mest kjende var professor i litteraturhistorie [[Olaf Skavlan]] (1838-1891) og ingeniør og utbyggingsleiar for [[Bergensbanen]] [[Harald Skavlan]] (1854-1908) og teolog, salmediktar og døvstummelærar [[Sigvald Skavlan]] (1839-1912). Eldste systera var gift med [[Ludvig Daae (1829-1893)|Ludvig Daae]] på [[Solnør]] i [[Skodje]], fut på Sunnmøre, stortingsmann og statsråd i [[Johan Sverdrups regjering]] frå 1884. Ein annan svoger var riksadvokat og stortingsmann [[Johan Blackstad]] (1832-1904). Også matematikaren og barnebokforfattaren [[Elling Bolt Holst]] var gift med ei syster av Einar Skavlan. Skavlan var farbror til [[Dagbladet|Dagblad]]-redaktøren med same namn ([[Einar Skavlan]] 1882-1954).
 Einar Skavlan gifta seg i 1877 med Johanne Louise Brun Bomhoff (1852-1919), dotter av kjøpmann i [[Larvik]] Konstans Bomhoff og Anette Gehter. Einar og Johanne Louise fekk to born, Aagot (1878-1918) og ein son som døydde som mindreårig.
 == Lærar og folkehøgskulestyrar ==
-Skavlan skal ha vore lærar på [[Sagatun folkehøgskole|Sagatun]] før han starta den fyrste folkehøgskulen på Sunnmøre på Skodje i 1871 eller 1872. Skulen på Skodje vart halden i gang i to år. Det fyrste året hadde han kyrkjesongar [[Ludvig Flåte]] som andrelærar, andre året kom cand. theol. [[Kristian Nordlid]] i staden. I bygdeboka for Skodje blir det framheva at Skavlan «la mykje vekt på å vekkje dei unge for det åndsliv som gjekk ut frå Grundtvig, Henrik Wergeland og Ole Vig.»
+Skavlan skal ha vore lærar på [[Sagatun folkehøgskole|Sagatun]] før han starta den fyrste folkehøgskulen på Sunnmøre på Skodje i 1871 eller 1872. Skulen på Skodje vart halden i gang i to år. Det fyrste året hadde han kyrkjesongar [[Ludvig Flåte]] som andrelærar, andre året kom cand. theol. [[Kristian Nordlid]] i staden. I bygdeboka for Skodje blir det framheva at Skavlan «la mykje vekt på å vekkje dei unge for det åndsliv som gjekk ut frå [[Nikolai Frederik Severin Grundtvig|Grundtvig]], [[Henrik Wergeland]] og [[Ole Vig]].»
 Etter at skulen på Skodje vart nedlagd, flytta Skavlan til Christiania og underviste eit års tid ved [[Aars og Voss skole]] (1874). Så tok han fatt på prestegjerninga.
+== Prestegjerninga ==
+I mars 1875 vart Einar Skavlan utnemnd til personell kapellan hjå faren, som da var residerande kapellan til domkyrkja i Trondheim. I 1879 fekk Einar Skavlan sokneprestembetet i Beitstad. Det er frå tida hans her vi har framstillinga som stiller spørsmålsteikn ved Skavlans liberale profil. Bygdebokforfattaren (og venstrepolitikaren) [[Henrik Bartnes]] portretterer Skavlan mest som ein konservativ trone- og altar-teolog i [[Gisle Johnson (1822–1894)|Gisle Johnsons]] ånd:
+:«Ein skal ikkje sjå bort frå at regjeringa si meining med å utnemne denne unge kapellanen til sogneprest i Beitstaden var at han skulle søke å få folket i denne venstrereiren inn under 'Herrens og Kirkens Tugt'. Det ser i kvartfall ut til at han nermest såg oppgaven sin slik sjøl[...]En skal ikke ta mye feil når en seier at han meinte å ha et stort og helligt kall i å søke å motverke den nedbrytinga av kjerkelig autoritet og sann, levende kristentru som 'den fremstormende radikalisme' og vantrua som den førte med seg, var i ferd med å gjennomføre i folket vårt. Det var ikke lite å gjøre i Beitstaden i så måte - etter hans syn [...] Skavlan var først og fremst støypt i [[Gisle Johnson (1822–1894)|Gisle Johnsons]] kristendomsform [...]»<ref>Bartnes, H. 1969:337-340.</ref>
+Bartnes legg rett nok til at hjå Skavlan hadde likevel «Grundtvig og den korte tia i folkehøgskolen satt sine spor».
+Om Bartnes har rett, må Skavlans teologiske og politiske innstilling ha kome i strid med markante personlegdomar i hans næraste familie, noko som sjølvsagt ikkje skal utelukkast. Broren Olaf var kjend som «den første venstreprofessor»<ref>Aarnes, S.Aa., NBL.</ref>, og svogeren og støttespelaren i folkehøgskuletida, Ludvig Daae, vart altså venstrestatsråd i 1884.
+Kanhende bør Bartnes si framstilling modifiserast også av andre kjensgjerningar. Skavlan opptro mellom anna som 17. mai-talar i kampåra fyrst på 1880-talet på stemne som i høg grad var radikalt venstredominerte, jamsides venstrehøvdingar som [[Hans Konrad Foosnæs]]. Bartnes berettar sjølv om dette i den same bygdeboka.<ref>Bartnes, H. 1969:464-465..</ref>
+I 1887 fekk Skavlan nytt kall ved det nyoppretta [[Årstad]] prestegjeld ved [[Bergen]], og han vart prost i [[Midthordland]] frå 1888. I 1900 flytta han Kristiania att, der han var prest ved [[Botsfengselet]]. Frå 1903 var han stiftsprost i [[Trondheim stift]] og sokneprest ved domkyrkja der.
+== Referansar ==
+<references/>
+== Kjelder og litteratur ==
+*Bartnes, Henrik: ''Det gamle Beitstden. Kommune- og allmenhistorie 1837-1904.'' Beitstaden historielag 1969.
+*''Bygdebok for Skodje''. Utgjeve Skodje kommune ved ei nemnd. 1961.
+*Lindstøl, Tallak: ''Stortinget og Statsraadet 1814-1914''. Biografier. Kristiania 1914.
+*''Norsk Forfatter-Lexikon 1814-1880''. J.B.Halvorsen, artikkel om Einar Skavlan i bd. 5, Kristiania 1901.
+*''Studentene fra 1865''. Ved W.P.Sommerfeldt. Oslo 1943.
+*Aarnes, S.Aa.: Artikkel om Olaf Skavlan i [[Norsk biografisk leksikon]]. [https://nbl.snl.no/Olaf_Skavlan Digital utgåve.]
+*{{folketelling|pf01037045106346|Einar Skavlan|1900|Kristiania}}.
+* {{hbr1-1|pf01037045106346|Einar Skavlan}}.
+{{DEFAULTSORT:Skavlan, Einar}}
+[[Kategori:Personer]]
+[[Kategori:Herøy kommune (Møre og Romsdal)]]
+[[Kategori:Skodje]]
+[[Kategori:Ålesund kommune]]
+[[Kategori:Oslo kommune]]
+[[Kategori:Steinkjer kommune]]
+[[Kategori:Pedagoger]]
+[[Kategori:Prester]]
+[[Kategori:Folkehøgskole]]
+[[Kategori:Fødsler i 1845]]
+[[Kategori:Dødsfall i 1923]]
+{{nn}}