Veiledere, Administratorer
164 188
redigeringer
kategorirydding
(Kategori) |
(kategorirydding) |
||
| (7 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>'''[[Friskular i Gausdal|Friskulane i Gausdal]]''' var private barneskular drivne i [[folkehøgskolar|folkehøgskulens]] ånd, jf. [[Friskolar|utdjupande artikkel om friskulane]]. Det var tre slike i Gausdal. Den fyrste var driven av [[Johannes Skar]] i dei to skuleåra 1871-1873. Den andre var [[Olav Åsmundstad]] sin skule som heldt på frå 1873 til 1891 med eit par avbrot. Det var direkte kontinuitet mellom Skars og Åsmundstads skular. Til desse kom den friskulen som [[Ivar Blekastad]] dreiv i tjueårsbolken 1875-1895. Alle dei tre lærararane hadde gått på folkehøgskulen til Christopher Bruun i Sel, og friskulane vart drivne etter prinsipp sterkt påverka av [[grundtvigianisme|grundtvigianismen]] og Bruuns idear. Det var dessutan eit tett hopehav mellom dei tre friskulelærarane og Bruuns folkehøgskule i same bygda.</onlyinclude> | <onlyinclude>{{thumb|Johannes Skar 1864.png|Johannes Skar, som dreiv den fyrste friskulen i Gausdal.|1864 (''Frå Maal og Minne 1914'')}} | ||
'''[[Friskular i Gausdal|Friskulane i Gausdal]]''' var private barneskular drivne i [[folkehøgskolar|folkehøgskulens]] ånd, jf. [[Friskolar|utdjupande artikkel om friskulane]]. Det var tre slike i Gausdal. Den fyrste var driven av [[Johannes Skar]] i dei to skuleåra 1871-1873. Den andre var [[Olav Åsmundstad]] sin skule som heldt på frå 1873 til 1891 med eit par avbrot. Det var direkte kontinuitet mellom Skars og Åsmundstads skular. Til desse kom den friskulen som [[Ivar Blekastad]] dreiv i tjueårsbolken 1875-1895. Alle dei tre lærararane hadde gått på folkehøgskulen til Christopher Bruun i Sel, og friskulane vart drivne etter prinsipp sterkt påverka av [[grundtvigianisme|grundtvigianismen]] og Bruuns idear. Det var dessutan eit tett hopehav mellom dei tre friskulelærarane og Bruuns folkehøgskule i same bygda.</onlyinclude> | |||
== Johannes Skar 1871-1873 == | == Johannes Skar 1871-1873 == | ||
Skar var den fyrste som starta friskule etter at ideen om slike skular vart oppglødd lansert på Sel. Etter eit studieopphald ved [[Askov]] i Danmark sommaren 1871 | Skar var den fyrste som starta friskule etter at ideen om slike skular vart oppglødd lansert på Sel. Etter eit studieopphald ved [[Askov]] i Danmark sommaren 1871 starta Skar opp med friskulen i Gausdal i november det same året. Truleg var Christopher Bruun og bonden [[Per Bø]] sterkt medverkande til initiativet. Det var 10 born ved skulen det fyrste året, frå gardane Skard (Øyer), Bø og Borge, og dessutan ungane til [[Kristofer Janson]]. Skulen heldt etter alt å dømme hus på Kristofer og Drude Jansons stad [[Solbakken]] rett nedanfor [[Aulestad]]. Hovudfaga ved skulen var historie, kristendom og norsk. «Me hadde Bibelsoga og Noregssoga til kvar dag, islandssoge og norrøn gudelære, forutan dei vanlege skulefaga - og mykje song, og dei eldste hadde gamelnorsk um eftan», minnes ein som var elev hjå Skar.<ref>Sitert frå Haugen, R. 1980 side 48.</ref> Skar la vekt på at elevane skulle lære dei vanlege skulefaga. Skilnaden frå den offentlege allmugeskulen viste seg fyrst og fremst i vekta som vart lagt på munnleg formidling og fråveret av pugg. | ||
Det nye skuleeksperimentet vart nøye følgt opp med inspeksjonar av soknepresten, biskopen og skuledirektøren, som fann at kunnskapsnivået hjå elevane var særs tilfredsstillande. Det var til stor bate for Skar. Når han slutta med skulen sin etter to år, var det etter alt å dømme av økonomiske årsaker. | Det nye skuleeksperimentet vart nøye følgt opp med inspeksjonar av soknepresten, biskopen og skuledirektøren, som fann at kunnskapsnivået hjå elevane var særs tilfredsstillande. Det var til stor bate for Skar. Når han slutta med skulen sin etter to år, var det etter alt å dømme av økonomiske årsaker. | ||
| Linje 9: | Linje 10: | ||
Olav Åsmundstad tok over etter Skar. Kristofer Janson flytta frå Gausdal etter ein ideologisk konflikt med Bruun i 1882. Etter det heldt friskulen til på ulike plassar, som [[Vonheim]] (folkehøgskulen), [[Holsmorka]], [[Algarheim]] og [[Bø]]. Elevtalet varierte med opp til 12 born om gongen. Åsmundstad underviste mellom andre borna til Janson, [[Bjørnstjerne Bjørnson]] og born frå Bø og andre gardar i Gausdal. Friskulen heldt opp i 1879 da Åsmundstad gjekk i snikkarlære og i 1886-1887, da han hadde eit nytt studieopphald i Danmark. | Olav Åsmundstad tok over etter Skar. Kristofer Janson flytta frå Gausdal etter ein ideologisk konflikt med Bruun i 1882. Etter det heldt friskulen til på ulike plassar, som [[Vonheim]] (folkehøgskulen), [[Holsmorka]], [[Algarheim]] og [[Bø]]. Elevtalet varierte med opp til 12 born om gongen. Åsmundstad underviste mellom andre borna til Janson, [[Bjørnstjerne Bjørnson]] og born frå Bø og andre gardar i Gausdal. Friskulen heldt opp i 1879 da Åsmundstad gjekk i snikkarlære og i 1886-1887, da han hadde eit nytt studieopphald i Danmark. | ||
Undervisninga var ganske intens i skulen til Åsmundstad. Det var fem undervisningstimar fem dagar i veka året gjennom, med to månads sommarferie. Han heldt også timar for dei største borna på ettermiddagen, der han las høgt frå t.d. Iliaden, Odysseen, Faust, Shakespeare, Grundtvig, Runeberg, Topelius, Holberg, Bjørnson og Ibsen, slik ein av elevane hans har fortalt i ettertid.<ref>Åsmundstad, P. 2006 side 19, fortalt etter Magnhild Bø.</ref> | Undervisninga var ganske intens i skulen til Åsmundstad. Det var fem undervisningstimar fem dagar i veka året gjennom, med to månads sommarferie. Han heldt også timar for dei største borna på ettermiddagen, der han las høgt frå t.d. Iliaden, Odysseen, Faust, Shakespeare, [[Nikolai Frederik Severin Grundtvig|Grundtvig]], Runeberg, Topelius, Holberg, Bjørnson og Ibsen, slik ein av elevane hans har fortalt i ettertid.<ref>Åsmundstad, P. 2006 side 19, fortalt etter Magnhild Bø.</ref> | ||
== Ivar Blekastad 1875-1895 == | == Ivar Blekastad 1875-1895 == | ||
| Linje 18: | Linje 18: | ||
== Litteratur og kjelder == | == Litteratur og kjelder == | ||
* Bø, Olav: «Johannes Skar» i ''Norsk biografisk leksikon'' bd XIII, Aschehoug, Oslo 1958. | * Bø, Olav: «Johannes Skar» i ''Norsk biografisk leksikon'' bd XIII, Aschehoug, Oslo 1958. | ||
*Haugen, Rolf: ''Grundtvigske friskoler i Gudbrandsdalen ca. 1870-1900''. Hovedoppgave i pedagogikk ved Pedagogisk forskningsinstitutt, høsten 1980. | *Haugen, Rolf: ''Grundtvigske friskoler i Gudbrandsdalen ca. 1870-1900''. Hovedoppgave i pedagogikk ved Pedagogisk forskningsinstitutt, høsten 1980. | ||
* Hov, L. F.: «Ivar Blekastad», i ''Årbok for Dølaringen og Gudbrandsdal Historielag'', 1936. | * Hov, L. F.: «Ivar Blekastad», i ''Årbok for Dølaringen og Gudbrandsdal Historielag'', 1936. | ||
* Åsmundstad, Per: ''Olav Tordson Åsmundstad og heimen Borg i Kvikne'', Dølaringen boklag 2006. | * Åsmundstad, Per: ''Olav Tordson Åsmundstad og heimen Borg i Kvikne'', Dølaringen boklag 2006. | ||
== Noter == | == Noter == | ||
<references/> | <references/> | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Privatskole]] | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Gausdal kommune]] | ||
{{nn}} | |||
{{F1}} | |||