lokalhistoriewiki.no

Futar i Sogn: Forskjell mellom sideversjoner

Side Samtale

Futar i Sogn (vis kilde)

Sideversjonen fra 2. jan. 2020 kl. 10:06

3 381 byte lagt til ,  2. jan. 2020
m
Teksterstatting – «[[Kategori:Sogn og Fjordane fylke» til «Kategori:Vestland fylke [[Kategori:Sogn og Fjordane»
m (Teksterstatting – «[[Kategori:Sogn og Fjordane fylke» til «Kategori:Vestland fylke [[Kategori:Sogn og Fjordane»)
 
(25 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
'''[[Futar i Sogn]]'''. Sogn var eitt [[Leksikon:Fogderi|futedøme]] det aller meste av perioden frå dei fyrste kjende [[Leksikon:Fogd|futane]] dukkar opp i Sogn på slutten 1400-talet til avskaffinga av futeembetet i 1898. Kring 1630 vart likevel futedømet delt i to, Indre Sogn og Ytre Sogn. Sjølv om dei to futedøma vart samla til eitt embetsdistrikt i 1690-åra, vart namnet ''Ytre og Indre Sogns fogderi'' hengande att som namn på embetsdistriktet. Så lenge Dale var eige len, hadde lenet eigen fut.  
'''[[Futar i Sogn]]'''. Sogn var eitt [[Leksikon:Fogderi|futedøme]] det aller meste av perioden frå dei fyrste kjende [[Leksikon:Fogd|futane]] dukkar opp i Sogn på slutten 1400-talet til avskaffinga av futeembetet i 1898. I 1635 vart likevel futedømet delt i to, Indre Sogn og Ytre Sogn. Sjølv om dei to futedøma vart samla til eitt embetsdistrikt i 1690-åra, vart namnet ''Ytre og Indre Sogns fogderi'' hengande att som namn på embetsdistriktet.  


Dei følgjande listene er ikkje fullstendige.  
[[Dale len]] (Luster) vart utskild frå [[Bergenhus len]] i 1565. Frå dette året femnde difor ikkje Sogn futedøme om Luster. Då Dale len vart lagt inn under Bergenhus att i 1614, heldt Luster fram med å ha sin eigen fut. Dette vart utgangspunktet for utskiljinga av Indre Sogn som eige futedøme i 1635. Futedøma i Sogn femnde om alle prestegjeld i Sogn unnateke Gulen skipreide i Eivindvik prestegjeld som låg til Nordhordland futedøme. Sjå [[Skipreider i Sogn og Fjordane]] for detaljar.


==Futar i Sogn (ca 1460-1636))==
==Futar i Sogn (ca 1460-1633)==
Lista er ikkje fullstendig.


{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
!År
!År (ca)
!Namn
!Namn
!Merknad
!Merknad
Linje 34: Linje 35:
| 1597 || [[Christopher Wetzelssen]] ||  
| 1597 || [[Christopher Wetzelssen]] ||  
|-
|-
| 1601 || [[Engel Jensen]] ||  
| 1601 || Palle Friis(?) ||
|-
| 1601, 1603 || Engel Jensen (Bang) ||  
|-
|-
| 1610 || [[Gjøde Pedersøn]] || [http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=riksreg4&sideid=197&innhaldid=2&storleik= Klagemål 1610]
| 1604-1611 || [[Gjøde Pedersøn]] || [http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=riksreg4&sideid=197&innhaldid=2&storleik= Klagemål 1610]
|-
|-
| 1616 || [[Hans Rasmussen]] ||  
| 1607-1608 || Maurits Bosted ||  
|-
|-
| 1622 || [[Simen Nielszen]] ||  
| 1610-1611 || Peder Jenssen ||  
|-
|-
| 1629/30 || [[Peder Paasche]] ||  
| 1611-1616 || [[Hans Rasmussen]] || Hadde òg godset etter Gjøde Pedersen i Sogn
|-
|-
| 1629 || [[Christen Andersøn]] || Fut i [[Luster]]
| 1616-1619 || Anders Lunde || Hadde òg godset etter Gjøde Pedersen i Sogn
|-
|-
| 1633 || [[Søfren Lauritssøn]] || Fut berre i [[Luster]] og [[Lærdal]]? Budde på [[Talla (Dale)|Talla]] i Luster
| 1620-1629 || [[Simen Nilssen]] || Ikkje godset etter Gjøde Pedersen
|-
|-
| 1636 || [[Oluf Nilsen]] ||
| 1629-1633 || [[Peder Paasche]] || Ikkje godset etter Gjøde Pedersen
|}
|}


==Futar i Indre Sogn og Dale len (ca 1639-1692)==
Peder Paasche var siste futen som hadde heile Sogn (unnateke Luster). I vakansen etter Paasche viser lensrekneskapane at den avtroppande futen for [[Dale len]], Søren Lauritsen, vikarierte 1633-34, og den påtroppande, Oluf Nilssen, i 1634-35. Dei fekk sjølve Lærdal og Årdal i tillegg til Luster desse to åra, og frå 1635 var Oluf Nilssen fut for heile Indre Sogn medan etterfølgjaren til Paasche, Jacob Jenssen, sat att med Ytre Sogn.
 
==Futar i Indre Sogn og Dale len (1615-1695)==
 
[[Anders Lauritssen]] var truleg fut for Dale len også før 1615. Lensherren over Dale hadde lenet kvitt og fritt, difor finst ikkje rekneskapar før det vart lagt inn under Bergenhus i 1614. Futen over Dale fekk utvida embetsområdet både i 1619 og 1633 før det i 1635 omfatta heile Indre Sogn.
 
Skiljet mellom dei to futedøma gjekk på nordsida av Sognefjorden mellom Sogndal og Leikanger, og på sørsida mellom Aurland og Lærdal. Det vil seie at Indre Sogn futedøme femnde om skipreida Lærdal, Borgund, Årdal, Luster, Marifjøra, Solvorn, Jostedal, Sogndal og Norum (det vil seie prestegjelda Lærdal, Luster, Hafslo, Jostedal og Sogndal). (Sjå òg [[skipreider i Sogn og Fjordane]]).


{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
!Nemnd år
!År
!Namn
!Namn
!Merknad
!Merknad
|-
|-
|1639 || Diderik Busch ||
| 1615-1626 || [[Anders Lauritssen]] || Hadde [[Dale len]] (Luster), og frå 1619 godset etter Gjøde Pedersen. Budde på Fuhr i Luster
|-
| 1626-1633 || Christen Anderssen || Hadde [[Dale len]] og godset etter Gjøde Pedersen. Budde på [[Røneid (Gaupne)|Røneid]] i Luster
|-
| 1633-1634 || [[Søren Lauritssen]] || Luster, Lærdal og Årdal skipreider. Budde på [[Talla (Dale)|Talla]] i Luster
|-
| 1634-1637 || [[Oluf Nilsen]] || Luster, Lærdal og Årdal 1634-35, heile Indre Sogn frå 1635
|-
|1637-1647 || Diderik Busch ||  
|-
|-
|1648-1679 || [[Christopher Morgenstierne|Christopher Gjertsen]] || Budde på [[Flahamar (Dale)|Flahamar]] i Luster
|1648-1679 || [[Christopher Morgenstierne|Christopher Gjertsen]] || Budde på [[Flahamar (Dale)|Flahamar]] i Luster
Linje 67: Linje 84:
|}
|}


==Futar i Ytre Sogn (ca 1650-1664)==
Då embetet vart ledig etter Johan Hansen Rue i 1695, fekk futen i Ytre Sogn, Hans Blix, hand om det i tillegg til sitt eige futedøme. Frå det året hadde ytre og indre Sogn same fut att.
 
==Futar i Ytre Sogn (1635-1705)==
Då Jacob Jenssen tok over som fut i Sogn 1635, vart Indre Sogn skilt ut og lagt til Oluf Nilsen. Futedømet vart enno i nokre år kalla ''Sogn len'' før ''Ytre Sogn'' og ''fogderi'' kom i bruk (1640-åra).
 
Etter delinga femnde Ytre Sogn futedøme om skipreida Aurland, Nærøy, Systrond, Tjugum, Kvamsøy, Klevald, Lavik og Utvær (det vil seie prestegjelda Aurland, Leikanger, Vik, Lavik og ein del av Eivindvik). Gulen skipreide i Eivindvik prestegjeld høyrde til Nordhordland futedøme. (Sjå òg [[skipreider i Sogn og Fjordane]]).


{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Linje 74: Linje 96:
!Merknad
!Merknad
|-
|-
| 1648-1655 || Jacob Christensen ||
| 1635-1644 ||Jacob Jenssen ||
|-
| 1645-1655 || Jacob Christensen ||
|-
|-
| 1655-1659 || Iver Andersen ||
| 1655-1659 || Iver Andersen ||
|-
|-
| 1659-1662 || Jørgen Foss ||  
| 1659-1662 || Jørgen Poss ||  
|-
|-
| 1662-1668 || Hans Hansen Brun || Budde på Sande i Leikanger
| 1662-1668 || Hans Hansen Brun || Budde på Sande i Leikanger
|-
|-
| 1668-1705 || Hans Hansen Blix || Budde i Leikanger
| 1668-1705 || Hans Hansen Blix || Budde på Flejse i Balestrand
|}
|}


==Futar i Ytre og Indre Sogn (ca 1680-1894)==
==Futar i Ytre og Indre Sogn (1696-1898)==


{|class="wikitable"
{|class="wikitable"
Linje 92: Linje 116:
!Bustad/merknad
!Bustad/merknad
|-
|-
|1696-1699 || Hans Hansen Blix ||  
|1696-1705 || Hans Hansen Blix || Fut i Ytre Sogn frå 1668, fekk Indre Sogn frå 1696
|-
|-
|170?-1725 || Peder Iversen Leganger ||  
|1705-1725 || Peder Iversen Leganger ||  
|-
|-
| 172?-1733 || Henrik Arnoldus Thaulow || Suspendert 4.2.1732. Budde i Bjordal i Lavik  
| 172?-1733 || Henrik Arnoldus Thaulow || Suspendert 4.2.1732. Budde i Bjordal i Lavik  
Linje 124: Linje 148:


==Kjelder og litteratur==
==Kjelder og litteratur==
*Futerekneskapar for Sogn i lensrekneskapane for Bergenhus [http://www.arkivverket.no/arkivverket/Digitalarkivet/Om-Digitalarkivet/Om-kjeldene/Lensregnskap/Bergenhus-len-1-50 til ca 1629] og [http://www.arkivverket.no/arkivverket/Digitalarkivet/Om-Digitalarkivet/Om-kjeldene/Lensregnskap/Bergenhus-len-51-100 ca. 1629-ca. 1646] (Digitalarkivet)
*[http://www.arkivportalen.no/side/aktor/detaljer?aktorId=no-a1450-07000000023389 Arkivkatalog for Sogn futedøme 1666-1898] (Arkivportalen)
*[http://www.arkivportalen.no/side/aktor/detaljer?aktorId=no-a1450-07000000023389 Arkivkatalog for Sogn futedøme 1666-1898] (Arkivportalen)
*Liste over futar i Sogn og Fjordane til 1830-åra (udatert, Statsarkivet i Bergen)
*Liste over futar i Sogn og Fjordane til 1830-åra (udatert, Statsarkivet i Bergen)
Linje 137: Linje 162:
[[Kategori:Futer]]
[[Kategori:Futer]]
[[Kategori:Personlister]]
[[Kategori:Personlister]]
[[Kategori:Sogn og Fjordane fylke]]
[[Kategori:Vestland fylke]]
[[Kategori:Sogn og Fjordane]]
{{nn}}
Hentet fra «https://dev.lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/498989...1344704»