Skribenter
87 027
redigeringer
→Visa om Håvard Hedde
Ingen redigeringsforklaring |
|||
| (2 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{thumb|Valle, Helle - støtta over Håvard Heddi 01.JPG|Minnestøtte over Håvard reist ved RV 9 på Helle.|Siri Johannessen|2016}} | <onlyinclude>{{thumb|Valle, Helle - støtta over Håvard Heddi 01.JPG|Minnestøtte over Håvard reist ved RV 9 på Helle.|Siri Johannessen|2016}} | ||
'''[[Håvard Hedde]]''' (''Håvard Folkesson Helle'', fødd [[1758]] | '''[[Håvard Hedde]]''' (''Håvard Folkesson Helle'', fødd [[1758]] på [[Helle (Valle)|Helle]], død [[1802]] i [[Bygland kommune|Bygland]]) var ein omstreifar frå [[Setesdal]] og er kjend frå songen «Eg heiter Håvard Hedde». Han opplevde mangt i livet, og det er mange myter om han. </onlyinclude> | ||
==Barndom og ungdomsår== | ==Barndom og ungdomsår== | ||
Det fyrste ein veit om han er at han vart døypt i [[Valle prestegjeld]] den 16. juli 1758<ref>[http://www.arkivverket.no/URN:kb_read?idx_kildeid=9868&idx_id=9868&uid=ny&idx_side=-34 Valle, Ministerialbok nr. A 2 (1745-1776), Kronologisk liste 1759, side 34]</ref>, og han var nok fødd ikkje lenge før dette. Foreldra var Folke Torjusson Helle (omkr. 1708–1776) og Targjerd Håvardsdotter Viki (1721–1781) frå plassen [[Heddemone under Helle|Heddemone]] under garden [[Helle (Valle)|Helle]]<ref>Ryningen, 1985, s. 173.</ref>. Namnet han er kjend under er den lokale uttala av Helle, som er mest som ''Heddi'' på [[vallemål]]. Garden låg i [[Hylestad sokn]], så Håvard vart truleg døypt i gamle [[Hylestad kyrkje]] (riven omkring 1838), men kyrkjeboka nemner ikkje kva for kyrkje dei einskilde handlingane gjekk føre seg i. Foreldra gifte seg i 1741, og fekk fleire born før Håvard kom til verda. Då den siste av ungane kom i 1764 budde dei på [[Nedre Langeid (Bygland)|Nedre Langeid]] i Bygland, ein stad som vert nemnd i visa om Håvard. Bygdeboka for Hylestad nemner seks born<ref>Ryningen, 1985, ss. 173-174.</ref>, medan bygdeboka for Bygland har sju<ref>Vollen, 2002, s. 227.</ref>. | Det fyrste ein veit om han er at han vart døypt i [[Valle prestegjeld]] den 16. juli 1758<ref>[http://www.arkivverket.no/URN:kb_read?idx_kildeid=9868&idx_id=9868&uid=ny&idx_side=-34 Valle, Ministerialbok nr. A 2 (1745-1776), Kronologisk liste 1759, side 34]</ref>, og han var nok fødd ikkje lenge før dette. Foreldra var Folke Torjusson Helle (omkr. 1708–1776) og Targjerd Håvardsdotter Viki (1721–1781) frå plassen [[Heddemone under Helle|Heddemone]] under garden [[Helle (Valle)|Helle]]<ref>Ryningen, 1985, s. 173.</ref>. Namnet han er kjend under er den lokale uttala av Helle, som er mest som ''Heddi'' på [[vallemål]]. Garden låg i [[Hylestad sokn]], så Håvard vart truleg døypt i gamle [[Hylestad kyrkje]] (riven omkring 1838), men kyrkjeboka nemner ikkje kva for kyrkje dei einskilde handlingane gjekk føre seg i. Foreldra gifte seg i 1741, og fekk fleire born før Håvard kom til verda. Då den siste av ungane kom i 1764 budde dei på [[Nedre Langeid (Bygland)|Nedre Langeid]] i Bygland, ein stad som vert nemnd i visa om Håvard. Bygdeboka for Hylestad nemner seks born<ref>Ryningen, 1985, ss. 173-174.</ref>, medan bygdeboka for Bygland har sju<ref>Vollen, 2002, s. 227.</ref>. | ||
| Linje 25: | Linje 24: | ||
I 1778 vart Håvard innkalla til militæret<ref>Jf. Statsarkivet i Kristiansand sin nettutstilling.</ref>. Han kom i 2. [[råbyggelagske kompani]], som var under 1. [[vesterlenske infanteriregiment]]. Våren 1779 vart han konfirmert i Valle prestegjeld, 21 år gammal<ref>[http://www.arkivverket.no/URN:kb_read?idx_kildeid=9869&idx_id=9869&uid=ny&idx_side=-20 Valle, Ministerialbok nr. A 3 (1776-1790), Kronologisk liste 1779, side 15]</ref>. Dette var seint, noko som var vanleg om ein hadde dårlege kunnskapar i kristendom. Skulegangen hadde det nok vore så som så med. I dei militære rullane finn ein informasjon om Håvard. I ei rulle frå 28. februar 1780 for det 2. råbyggelagske kompani står at han var i avdelinga frå våren 1778, og at han var 66 tommar høg. Dette er om lag 172-173 cm, om ein standard tomme på 2,61 cm vart nytta, og det er noko høgare enn normalen på 64-65 tommar. | I 1778 vart Håvard innkalla til militæret<ref>Jf. Statsarkivet i Kristiansand sin nettutstilling.</ref>. Han kom i 2. [[råbyggelagske kompani]], som var under 1. [[vesterlenske infanteriregiment]]. Våren 1779 vart han konfirmert i Valle prestegjeld, 21 år gammal<ref>[http://www.arkivverket.no/URN:kb_read?idx_kildeid=9869&idx_id=9869&uid=ny&idx_side=-20 Valle, Ministerialbok nr. A 3 (1776-1790), Kronologisk liste 1779, side 15]</ref>. Dette var seint, noko som var vanleg om ein hadde dårlege kunnskapar i kristendom. Skulegangen hadde det nok vore så som så med. I dei militære rullane finn ein informasjon om Håvard. I ei rulle frå 28. februar 1780 for det 2. råbyggelagske kompani står at han var i avdelinga frå våren 1778, og at han var 66 tommar høg. Dette er om lag 172-173 cm, om ein standard tomme på 2,61 cm vart nytta, og det er noko høgare enn normalen på 64-65 tommar. | ||
I songen om Håvard Hedde vert det sagt at han «reiste ifrå Lanjei, og då var jenta [[Leksikon:Festermål|fest]]». Han var med andre ord ulukkeleg forelska. I ''Bygland gard og ætt'' vert det sagt at det må ha vore Birgit Halvorsdotter han var ute etter. Ho budde på [[Sordal (Bygland)|Sordal]] då Håvard døydde, og då songen seier at han drukna på veg til gamlekjærasten verker det rett. Langeid er også nemnt i songen, og Birgits far budde på den garden då ho vart født utanfor ekteskap i 1771. Men kjeldene viser at ho nok ikkje har budd der. Faren hennar døydde i 1776, og det er ingen fleire kjelder som plasserer henne på Langeid. Ho vaks nok opp på [[Tveit (Bygland)|Tveit]], der mora Liv Osmundsdotter budde. Birgit budde der i 1800, då ho gifta seg. Mykje tyder på at det ikkje kan ha vore Birgit han fridde til. | <onlyinclude>I songen om Håvard Hedde vert det sagt at han «reiste ifrå Lanjei, og då var jenta [[Leksikon:Festermål|fest]]». Han var med andre ord ulukkeleg forelska. I ''Bygland gard og ætt'' vert det sagt at det må ha vore Birgit Halvorsdotter han var ute etter. Ho budde på [[Sordal (Bygland)|Sordal]] då Håvard døydde, og då songen seier at han drukna på veg til gamlekjærasten verker det rett. Langeid er også nemnt i songen, og Birgits far budde på den garden då ho vart født utanfor ekteskap i 1771. Men kjeldene viser at ho nok ikkje har budd der. Faren hennar døydde i 1776, og det er ingen fleire kjelder som plasserer henne på Langeid. Ho vaks nok opp på [[Tveit (Bygland)|Tveit]], der mora Liv Osmundsdotter budde. Birgit budde der i 1800, då ho gifta seg. Mykje tyder på at det ikkje kan ha vore Birgit han fridde til. | ||
Meir sannsynleg er det – om songen har rett i at han fridde og vart avvist – at det var Anne Knutsdotter Langeid, som i januar 1786 vart trulova med Aslak Olsson Frøysnes<ref>Jf. Statsarkivet i Kristiansand sin nettutstilling.</ref>. Om det var på hausten 1785 han var på Langeid var nok dei to festa. Sordal vert nemnt i den munnlege tradisjonen, og Birgit budde jo der i 1802. Men Anne hadde også band til den garden, for far hennar, Knut Halvorsson, kom derifrå og eigde ein gard under Sordal. | Meir sannsynleg er det – om songen har rett i at han fridde og vart avvist – at det var Anne Knutsdotter Langeid, som i januar 1786 vart trulova med Aslak Olsson Frøysnes</onlyinclude><ref>Jf. Statsarkivet i Kristiansand sin nettutstilling.</ref>. Om det var på hausten 1785 han var på Langeid var nok dei to festa. Sordal vert nemnt i den munnlege tradisjonen, og Birgit budde jo der i 1802. Men Anne hadde også band til den garden, for far hennar, Knut Halvorsson, kom derifrå og eigde ein gard under Sordal. | ||
Håvards militære karriere endte i 1788, då han deserterte den 19. september<ref>Jf. Statsarkivet i Kristiansand sin nettutstilling.</ref>. | Håvards militære karriere endte i 1788, då han deserterte den 19. september<ref>Jf. Statsarkivet i Kristiansand sin nettutstilling.</ref>. | ||
| Linje 76: | Linje 75: | ||
==Visa om Håvard Hedde== | ==Visa om Håvard Hedde== | ||
{{thumb|Magnus B. Landstad.jpg|Magnus Brostrup Landstad var den fyrste som skreiv ned visa om Håvard Hedde | {{thumb|Magnus B. Landstad.jpg|Magnus Brostrup Landstad var den fyrste som skreiv ned visa om Håvard Hedde, litografi av Johan Nordhagen|[[Oslo Museum]]|rundt 1870}} | ||
Fyrste gongen visa om Håvard Hedde vart trykt var i [[Magnus Brostrup Landstad]] sin samling ''[[Norske Folkeviser]]'' frå 1853. Teksten slik han står der lyder<ref>Landstad, 1853, CXVII.</ref>: | Fyrste gongen visa om Håvard Hedde vart trykt var i [[Magnus Brostrup Landstad]] sin samling ''[[Norske Folkeviser]]'' frå 1853. Teksten slik han står der lyder<ref>Landstad, 1853, CXVII.</ref>: | ||
{| | {| | ||
| Linje 165: | Linje 164: | ||
<!-- Sorteres på fornavn--> | <!-- Sorteres på fornavn--> | ||
[[Kategori:Personer]] | [[Kategori:Personer]] | ||
[[Kategori:Hylestad]] | |||
[[Kategori:Valle kommune]] | [[Kategori:Valle kommune]] | ||
[[Kategori:Bygland kommune]] | [[Kategori:Bygland kommune]] | ||
| Linje 170: | Linje 170: | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1802]] | [[Kategori:Dødsfall i 1802]] | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||
{{F2}} | |||