Hauggrend: Forskjell mellom sideversjoner

* '''Namn'''

Namnet Hauggrend kjem av namnet til den eldste garden i grenda som er ''Haugane''. Haugann eller haugane er fleirtal av haug. Vatnet her i grenda heitte før ''Foldsæ'', det tyder vatnet som breier seg ut/det breie vatnet. Det heitte det i 1595 då ''[[Jens Nilssøn|Biskop Nilssøn]]'' på visitasferd skreiv Faansøe/Fonsøe. I eit skøyte frå 1831 står det så Skræevand og dette vert nytta sidan, skrive varierande som Skræi-vatnet og Skrede-vatn mellom anna. Folk i grenda nyttar nemninga Skredevatn med stum d. Mellom 1595 og 1831 har ein altså gått burt frå det gamle namnet Foldsæ og gjeve vatnet namn i samsvar med gardane på vestsida av vatnet, Skræi/Skrede, meir i samsvar med den tids tankegang. Elva som renn ut av Skredevatn og ned i Vråvatn heiter framleis i 2017 ''Foldsæ elv'' og brua over denne heiter ''Folseth bru.'' - Ei skrede er statisk, resultat av eit skred, der er det ofte rydda gardar på grunn av god jord. Eit skred er dynamisk, eit buldrande ras. Å kalle dette rolege vatnet for Skredvatn slik det i 2017 vert gjort av kartverket er historielaust mildast talt.

Frå byrjinga av var det berre ein gard her med busetnad, denne låg om lag der gnr. 95/2 Øvre Haugane er no. Det er funne brynje og sverd i området og ei øks frå yngre jernalder. I skogen er ei rekke fangstgraver for elg.

* '''Busetnad'''

Haugane var heilt sikkert i drift under perioden med maksimum busetnad, før 1350, og i perioden med minimum busetnad, ca.1550. Haugane har altså ikkje vore øydegard. Syd for Haugane ligg Midtgarden, dette var lenge eit underbruk og nemninga er ofte å sjå som «Haugane med Hammershus», slik det var 1688. Hammershus er det gamle namnet på det som vart Midtgarden, garden var ein del av «matrikkelgarden Haugane med Hammershus» fram til den nye matrikkelen av 1838. I 1801 vart Midtgarden dela i eit øvre og eit nedre bruk. I 1831 vart sjølve Haugane og dela i eit øvre og eit nedre bruk. Frå gamalt av var og gardane gnr. 94 Tveiten Austre som vi fyrst i1602 finn i skattelistene, og gnr. 93 Foldsæ som i alle høve låg aude på 1500talet og der er ikkje ført brukarar i skattelista 1593. Her var mange husmannsplassar i grenda og etter kvart vart det delt frå ei rekke mindre bruk, og bustadtomter.

Det har alltid vore ein ferdaveg gjennom Hauggrend. Den eldste var ein rideveg som kom frå Bandaksli og gjekk gjennom tunet på Haugane og vidare til [[Veum]] i syd. Frå Haugane gjekk det og ein rideveg over heia og ned til Vråliosen. Det er desse vegane biskop Nilssøn fortel så detaljera om frå si visitasferd i 1595. Haugane var då eit knutepunkt og her var i1679 den eldste ''skysskaffarstasjonen'' i Hauggrend. I 1831 gjekk ikkje vegen oppom den gamle garden men var lagt lågare ned i bakken slik at ein slapp ein del bakkar. Då var garden Nedre Haugane  kome til og der var ei stund skysshaldarstasjon. Båe desse gamle vegane er  tydeleg å sjå i 2017. Omkring 1905 vart det laga ein enno meir «brukarvenleg» veg enno litt lågare i lendet og det er om lag den traseen som er no for fylkesvegen. I denne samanhengen vart det bygd to praktfulle steinkvelvbruer i grenda,  ''Berge Bru'' og ''Leirfall Bru''. Då vart det skipa til ein skysshaldarstasjon på Rindebakken. Til å brønne hestane vart det satt opp eit drikkekar i tilhoggen stein ved Grjotbekk/Sagåa like nord for sjølve grenda. Båe bruene er på plass i 2017, ''brønnbalet ved Sagåa'' vart flytta til [[Fyresdal Bygdemuseum]] på grunn av utviding av fylkesvegen. Avstandsmerker vart det satt opp ein del stader, mellom anna her i Hauggrend. - Så lenge båttrafikken på [[Telemarkskanalen]] var i drift gjekk så og seie all transport av post, varer og personar på denne vegen til og frå [[Bandaksli]]. Her i grenda var det lenge tale om ''Nyveg'' eller og om ''Postvegen'' men framom alt var ''Bandakslivegen'' eit begrep som heldt seg lenge etter at trafikken til og frå Bandaksli opphørte.  

* '''Skulesoge'''

# '''[[Hauggrend skule]].''' Før det vart bygd skulehus i Hauggrend vart det leigd rom til skulehald for vinteren på ein av gardane Fossum, Midtgarden Nedre eller Midtgarden Øvre. Skulehus vart det bygd i 1900, ein typisk tømra bygning med skulestove og to små rom i enden, det eine til bustad for læraren. Bislag framom dørene. Skulestaden heiter ''Ystehaug'', yst er dialekt for ytst eller yttarst. Dette er den yttarste haugen mot sør på Haugane/Midtgarden før ein kjem til nabobruket, Ystehaughallet er i mellom. Skulen vart nedlagd i 1993 og etter kvart vart skulehuset med uthus og tilhøyrande tomt vederlagsfritt førd over til [[Hauggrend grendelag]] og fungerer i 2017 som eit godt drive og vedlikehalde grendehus.

# '''Foldsæ.''' Gnr. 93 bnr.1 Foldsæ vart i 1897 kjøpt av Fyresdal kommune og nytta til fattiggard og gamleheim fram til 1922. Frå 1923 var der landbruksskule, fyrst i privat regi og så fylkeskommunal, fram til 1989 då landbruksskulen vart nedlagd. Då vart Sørnorsk Økosenter Foldsæ A/S, senter for fleirsidig naturbruk, skipa til på staden og var i aktivitet fram til 2002 då drifta av menge grunnar vart avslutta. Då kom Hurum Vidaregåande Steinerskule inn i biletet. Steinerskulen var i drift fram til 2010 då to private eigarar tok over det heile og med det er det førebels slutt på drift som skulestad.

* '''Verksemder'''

# [[Fina bensinstasjon (Fyresdal)|Fina bensinstasjon]] og '''[[Roankroa]]''' vart grunnlagd og drive av Halvdan og Anna Veum, dei dreiv og [[Roan Camping]] i Veumosen. Dette er i 2017 førd vidare som ''Telemark Camping & Inn'' av dottersonen med familie.

# '''Forretning.''' Like nord for Berge bru er bygningen ''Bergesbua''. Det vart i 1927 leigd ei byggetomt av Berge gnr. 93/5 for ei handelsbu. Der hadde Handelslaget, seinare Samvirkelaget på Øyane, filial. I 1970åra vart fylkesvegen lagd om slik at den ikkje lenger gjekk framom Bergesbua/Filialen, men lenger vest. Då bruk av filial ikkje lenger var aktuelt bygde Hans og Agnes Kittilsen bustadhus med butikk og postopneri på ''Haugland'' Gnr. 92/9. Då denne brann vart det etter ei stund bygd eit forretningsbygg og starta ny forretning like nord for Roankroa, Hauggrend Landhandel. Denne var i drift ein del år på ulik vis, men så vart dette og avslutta og Hauggrend er i 2017 utan daglegvareforretning.

# '''Rindebakken skysstasjon.''' På [[Rindebakken (Fyresdal)|Rindebakken]] gnr. 86/6 var det omkring år 1900 skysstasjon. Dette vart etter kvart ikkje aktuelt, garden vart drive på tradisjonell vis og hovudbygningen vart forlenga. Med nye eigarar vart anlegget grundig rehabilitera/restaurera og vert i 2017 drive på utleigebasis saman med eit hus på Nedre Haugane.  

* '''Personar frå Hauggrend'''

 

 

* '''Biletgalleri'''

 

 

 

 

'''Kjelder og til utdjuping:'''