Hud og dekk: Forskjell mellom sideversjoner

<onlyinclude>{{thumb|Doblingspant - demo.jpg|11. september 1994 blei denne spantveggen med dimensjonar som ein båt på 60 fot sett opp for å demonstrera huding. Plankane er skalma på. Nokre naglehol vart bora, og her ser ein naglen vert slått inn. Håkon Berg svingar mokkerten}}'''[[Hud og dekk|Huda]]''' er namnet på det ytre skalet på ein båt, sameleis som på oss menneske, så sånn sett er det eit naturleg namn. Om det kan ha samanheng med båtar frå tidlege tider som var kledde med dyrehuder, kan ein gjerne filosofere over. Eg vil freiste å forklare litt om hud og huding på kravellbygd båt med [[doblingspant]]. Referansen er til slik det vart gjort ved [[L/L Vik Båtbyggeri]]. </onlyinclude>

==Forarbeid==

<onlyinclude>Fyrste hudplankane som skal leggast er dei tre øvste gangane, [[Hud og dekk#Setgangane|setgangane]]. Derfor må det avgjerast kvar spantetoppane skal kappast. </onlyinclude> Då får ein sett på merke for overkant til øvste planken. På spantemodellen var skandekket avmerka, og det vart overført til spantet på spanteplanet. På desse merka vart det lagt ei svartmåla, stø og kvistfri ri. I denne fasen vert det gjerne brukt litt tid til å vurdere linjeføringa både frå sida og langsetter. Springet på ein båt er viktig både for utsjånad og brukseigenskapar, og det er dette som her vert fastlagt. Ofte stod desse riene over til neste dag, og ein gjorde gjerne små justeringar. Når linja var fastlagd, merka ein alle spanta på utsida. Sidene vart merka med bjelkekrømd. Toppen av spanta skal liggje skandekkstjukta under overkant av øvste setgang, og dette tok ein omsyn til når ein merkte. Nokre spant vart kappa heilt, men dei fleste vart kappa knapt halvveges frå utsida. Desse toppane skulle tene til tvingefeste når ein la øvste planken.

Neste steg var avretting av spanta på utsida, ned til eit godt stykke under det som vart dekt av setgangane. For å få fine overgangar, brukte ein dikslestokk. Av desse var det fleire lengder og dimensjonar laga etter behov av kvistrein og god ved. På midten var ein slik stokk om lag 2 tommar tjukk, og tynnare ut mot endane. Breidda var også om lag 2 tommar, og dei lengste var gjerne mellom 4 og 5 m lange. To mann, ein nær kvar ende, pressa dei inn mot spanta. I stemna var sponingsbotnen utgangspunktet. Slik såg ein kor mykje som skulle hoggast bort, og dette vart merkt på spantet; ein ståande strek var 1/4 tomme, to strek 1/2 tomme osv. Merka sette ein der det skulle hoggast, anten på kanten eller på midten. Liggjande strek på kant eller midt var 1/16 tomme. Slik gjekk ein systematisk over det området som skulle justerast. Ei sylkvass diksleøks i hendene på ein trena kar, sletta fort eit spant, sjølv om det ofte kunne vere mødeleg med kvist og motved.

Til øvste planken av setgangane vart det laga mal for endane. Særleg akterenden kunne vere vanskeleg, så her må malen rekke så langt fram at det meste av kantbøyen vert avtegna. Til denne planken vert  emnet spesielt vurdert, det må ha rett svai og vere av god ved. I enden mot stemna forsenkar ein for to spikrar, men ein får gjerne ein spikar i breitømmeret i tillegg. For at dette skal gå fort medan planken er varm, har ein gjort alt ein treng klart på førehand. Det er likevel viktig å gje seg tid til å vurdere senting (= bord eller 1 ½ toms plankar skalma på spanta, utvendig og innvendig. Det jamnar ulikheiter.) og avstiving. Er ikkje dette forsvarleg gjort, kan skroget verte skeivt, og når setgangane er på, er det for seint å justere.  

<onlyinclude>Før ein får leggje bjelkevegar, må rekkestøttene på plass. Spanterisset rekk berre til skandekk på desse spanta. Difor set ein opp ei ri i den høgd rekkelinningen skal ha.</onlyinclude>Då gir ein også vidareføring av svaien på spanta i forskipet, eller utslaget. Det vert lagt like mykje arbeid i desse linjene som når springet vart fastlagt. Modellar til rekkestøtter vert laga etter denne ria og setgangane. Oftast stod rekkestøttene ned på eit av tømmera i spantet. Dei vert då felte mot hudgangane som er lagde, og festa med eit par [[Ord og uttrykk knytt til kravellbygging#skalmebolt|skalmeboltar]] frå utsida.  

Når ein byrjar på bjelkelag og dekk plasserer ein lukeendebjelkane først, det vert bestemt ut frå kvar kaising, luke og kappe skal plaserast. Dei var gjerne breiare enn dei andre bjelkane, sidan kravellane skulle fellast inn i dei. Den pårekna tjukkleiken på skandekket vart avsett på ei [[Ord og uttrykk knytt til kravellbygging#Ku|ku]], og etter denne felte ein ned bjelkane. Det vart gjort slik at hakket vart fordelt på bjelke og vegar, og med halv svalehale. Det var ein føremun om heile, eller noko av bjelkeenden kunne gå ut mellom spanta, for det gav lege for fyllstykka.

== Resten av huda ==

På utsida kan ein no fullføre hudinga, og ein byrjar gjerne med kjølplanken. Alle sponingane må då  hoggast ferdig først. Vidare må ein sjå til at alle laskeskøytar vert tette. Ein borar og set inn vassnaglar i mellom anna, laskane mellom kjøl og understamn, og mellom understamn og stamn. Det same gjer ein på tilsvarande stader i akterskipet. Så vert laskeskøyten driven frå sponingsbotnen og ut i vassnaglen.