Hulda Garborg: Forskjell mellom sideversjoner

{{thumb|Portrett av Hulda Garborg.jpg|Portrett av Hulda Garborg|Gustav Borgen/Nasjonalbiblioteket}}

{{thumb|0953 Labraaten Asker drakt etter Hulda Garborg.jpg|Bunad etter Hulda Garborg på Labråten i Asker.|Olve Utne|2007}}

 

Hulda Garborg har vore kalla ein nasjonal strateg og kulturentreprenør, kulturnasjonalistisk ideolog og institusjonsbyggar. Ho vart spesielt tonegjevande for det norske i klesdrakt, folkedans, matvanar og andre kulturelle ovringar. Ho tok avstand frå kvinnesaksrørsla i samtida, men kan like fullt reknast som ein feministisk pioner, ikkje minst kva gjeld likestilling mellom mann og kvinne på kjønnslivets område.   

Ho var dotter av overrettssakførar [[Christian Frederik Bergersen]] (1829–1973) og Marie Petrine Olsen (1835–1888), og vart fødd på garden [[Såstad søndre (Stange)|Såstad søndre]] i Stange på [[Hedmarken]]. Faren var velståande, men hadde alkoholproblem og kunne vere valdeleg i familien. Han fekk barn med ei av tenestejentene på garden.<ref>Fidjestøl, A. 2014:33.</ref> Foreldra blei skilde då Hulda var eitt år gammal. Mora hadde med seg Hulda og flytta på hybel på [[Hamar]], og prøvde å livnære seg og Hulda ved å ta på seg saum. Dei to eldre søstrene til Hulda, Martha Elida og Sofie Wilhelmine, blei inntil vidare buande hjå faren. Sofie emigrerte til USA i 1883. I [[folketeljinga 1865]] finn vi mora og Hulda i ein bustad i 23. kvartal på Hamar. Faren gjekk fallitt, og måtte selje garden i 1870.

I Hamar gjekk Hulda på [[Gløersens Pigeskole]], der ein av lærarane blei ei viktig inspirasjonskjelde for henne. Denne skulen på barnetrinnet var den einaste formelle utdanninga Hulda fekk. Da ho var ferdig med skulen, 13 år gammal, flytta ho og mora til Kristiania.  

I 1879 fekk Hulda stilling som butikkjomfru i firmaet Brødrene Dobloug. [[Mikkel Dobloug]], som kom frå [[Furnes]] og kjende til familien Bergersen frå før, var ivrig venstremann. Han gjorde sitt til å påverke den unge jenta ideologisk i den retning.<ref>Skre, A. 1911:49.</ref> Hulda byrja å vanke i det intellektuelle miljøet i [[Kristiania Arbeidersamfund]] saman med andre unge kvinner. Hausten 1885 byrja ho på ein målskule som [[Ivar Mortensson-Egnung]] hadde i lokalet til ''[[Fedraheimen]]'', avisa som Arne Garborg hadde starta opp i 1877. Ho blei kjent med Garborg, og også med [[Lars Liestøl]], [[Andreas Hølaas]] og [[Molkte Moe]]. Ho byrja å skrive i avisene, særleg i [[Verdens Gang]], og hadde ei tid fast løn der.  

I [[folketeljinga 1885]] finn vi Hulda Bergersen og mora i [[Thorvald Meyers gate]] 64. Mora er då oppført som enkje.  

{{thumb høyre|Kolbotn, Tynset W Commons.jpg|Hulda og Arne garborgs heim Kolbotn i Tynset.|Kaitil (Wikimedia Commons).}}

Hulda Bergersen og Arne Garborg fann tonen, og i 1887 blei dei borgarleg gifte. Dei flytta til huset [[Kolbotn]] ved [[Savalen (Alvdal)|Savalen]] i Tynset kommune (på grensa mot [[Alvdal kommune|Alvdal]]), der dei fekk sonen [[Arne Olaus Fjørtoft Garborg]] (Tuften) året etter. Familien budde på Kolbotn i ni år, og Hulda Garborg fortalde seinare mange historier om denne tida. Ho lærte tradisjonelt matstell av bondekvinner i grenda, og formidla dette vidare gjennom artiklar i ''[[Den 17de Mai]]''. Desse artiklane blei seinare samla i boka ''Heimestell''.

Effektiv og praktisk som ho var, blei Hulda Garborg eit stødig og moderleg midtpunkt i den såkalla [[Askerkretsen]] rundt heimen til Hulda og Arne Garborg. Askerkretsen omfatta dei mest sentrale personane bak store norskdomstiltak som avisa ''[[Den 17de Mai]]'', ''[[Norsk barneblad]],'' Det Norske Teatret og ei lang rad omsetjingar til landsmål av dei fremste verka i verdslitteraturen: Bibelen, Homer, Goethe, Dante, det indiske Ramayana m.fl., og dessutan ei lang rekkje bøker frå underhaldningslitteraturen som Conan Doyle, Jules Verne og Alexandre Dumas. Kjernen i Asker-kretsen var personlegdomar som i kortare eller lengre tid budde saman med Garborgs på Labråten eller like i nærleiken: [[Rasmus Steinsvik|Rasmus]] og [[Marta Steinsvik]], [[Ivar Mortensson-Egnund|Ivar]] og [[Karen Mortensson-Egnund]], [[Rasmus Løland]], [[Otto Valstad|Otto]] og [[Tilla Valstad]], [[Kristoffer Uppdal]], [[Olav Nygard]] og [[Henrik Rytter]]. I ein meir ytre krets, og ikkje nødvendingsvis sterkt knytta til norskdomsstrevet, fann ein mellom andre [[Harriet Backer]], [[Kitty Kielland]], [[Fernanda Nissen]], [[Sophie Werenskiold]] og [[Gustav Wentzel|Gustav]] og [[Kitty Wentzel]].