Veiledere, Administratorer
19 708
redigeringer
lokal sed
m (Skrivefeil) |
(lokal sed) |
||
| (6 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{leksikon|Inngangskone}} | |||
[[Fil:Harriet Backer-Inngangskoner.jpg|miniatyr|''Inngangskoner'' av Harriet Backer (1892)]] | |||
'''Inngangskone''', eller ''introduserte barselkvinner'', er ei kvinne som følgd av [[prest]]en går i kyrkje og vert introdusert på nytt for [[kyrkjelyd]]en etter ein barnefødsel. I norsk rett var slik introduksjon lovfesta til [[1754]]; sidan var ordninga frivillig, og med visse geografiske skilnader fall skikken bort i løpet av hundreåret som følgde. | '''Inngangskone''', eller ''introduserte barselkvinner'', er ei kvinne som følgd av [[prest]]en går i kyrkje og vert introdusert på nytt for [[kyrkjelyd]]en etter ein barnefødsel. I norsk rett var slik introduksjon lovfesta til [[1754]]; sidan var ordninga frivillig, og med visse geografiske skilnader fall skikken bort i løpet av hundreåret som følgde. | ||
| Linje 7: | Linje 9: | ||
==Bakgrunn== | ==Bakgrunn== | ||
Påbodet om introduksjon av barselkvinner har samanheng med kravet om reinsing som ligg i den gammaltestamentlege lova om barselkoner, | Påbodet om introduksjon av barselkvinner har samanheng med kravet om reinsing som ligg i den gammaltestamentlege lova om barselkoner,<ref>[http://www.bibelen.no/chapter.aspx?book=LEV&chapter=12&verse=4&lang=2 3. Mos. 12-2-5]</ref> ein skikk det òg vert fortald om at [[Jomfru Maria|Maria]] følgde då Jesus vart fødd.<ref>[http://www.bibelen.no/chapter.aspx?book=LUK&chapter=2&verse=22&lang=2 Luk. 2,22]</ref> | ||
<ref>[http://www.bibelen.no/chapter.aspx?book=LEV&chapter=12&verse=4&lang=2 3. Mos. 12-2-5]</ref> ein skikk det òg vert fortald om at [[Jomfru Maria|Maria]] følgde då Jesus vart fødd.<ref>[http://www.bibelen.no/chapter.aspx?book=LUK&chapter=2&verse=22&lang=2 Luk. 2,22]</ref> | |||
Martin Luther likte ikkje skikken med introduksjon av barselkoner.<ref>[http://www.tidsskriftet.no/?seks_id=941019 M. Eberhard-Gran, R. Nordhagen, E. Heiberg, P. Bergsjø, A. Eskild: Barselomsorg i et tverrkulturelt og historisk perspektiv, ''Tidsskrift for den norske legeforening]</ref> Han meinte det var feil å jamstille barselkona med ein heidning eller å sjå henne som urein. Skikken stod likevel så sterkt at han overlevde [[reformasjonen]]. Kyrkjeritualet av 1685 presiserte at skikken ikkje var knytt til reinsing frå synd eller ureinleik. Dette vart presisert i omtalen av skikken med introduksjon av barselkoner: «… hvilket skeer ikke for den skyld, at mand | Martin Luther likte ikkje skikken med introduksjon av barselkoner.<ref>[http://www.tidsskriftet.no/?seks_id=941019 M. Eberhard-Gran, R. Nordhagen, E. Heiberg, P. Bergsjø, A. Eskild: Barselomsorg i et tverrkulturelt og historisk perspektiv, ''Tidsskrift for den norske legeforening]</ref> Han meinte det var feil å jamstille barselkona med ein heidning eller å sjå henne som urein. Skikken stod likevel så sterkt at han overlevde [[reformasjonen]]. Kyrkjeritualet av 1685 presiserte at skikken ikkje var knytt til reinsing frå synd eller ureinleik. Dette vart presisert i omtalen av skikken med introduksjon av barselkoner: «… hvilket skeer ikke for den skyld, at mand | ||
| Linje 21: | Linje 22: | ||
==Skam eller ære?== | ==Skam eller ære?== | ||
Det er ulike meiningar om korleis kvinner oppfatta skikken med å stå inngangskone. Samtidige kjelder kan halde kyrkjegangen fram som ei høgtidsstund for mora. Innsamla tradisjonsmateriale tyder på at kvinner oftare såg skikken som audmjukande. Samstundes kan reglane om at kvinner skulle halde seg i ro etter fødselen, ha vore med å gje dei ei tiltrengt kviletid. <ref>[http://www.arkivverket.no/webfelles/arkivmagasinet/arkivmag_01_06.pdf Arkivmagasinet (Riksarkivet)]</ref> | Det er ulike meiningar om korleis kvinner oppfatta skikken med å stå inngangskone. Samtidige kjelder kan halde kyrkjegangen fram som ei høgtidsstund for mora. Innsamla tradisjonsmateriale tyder på at kvinner oftare såg skikken som audmjukande. Samstundes kan reglane om at kvinner skulle halde seg i ro etter fødselen, ha vore med å gje dei ei tiltrengt kviletid. <ref>[http://www.arkivverket.no/webfelles/arkivmagasinet/arkivmag_01_06.pdf Arkivmagasinet (Riksarkivet)]</ref> Uansett var det mye sed, skikk og tro rundt denne fasen i kvinners liv: Frå Søgne heiter det om "kyrkjegangskonor" at | ||
{{sitat|Når ei kona hadde lege i barnseng, måtte ho ikkje lydast in til nokon utanfor huset fyrr ho hadde "gått i kjørkje". Denne skikken heldt seg truleg til umlag 1900 <ref>Lunde, Petter 1969: ''Folkeminne frå Søgne'', [[Norsk fokeminnelag]]s skrifter nummer 103, side 35</ref>.}} | |||
== Lokal sed == | |||
I [[Vefsn kommune|Vefsn]] var det skikk at moras fyste kyrkjegang skjedde samstundes med at barnet blei døypt. Det var òg skikk at ho venta med å liggje med mannen sin til etter kyrkjegangen.<ref>Reidar Svare, ''Frå gamal tid : tru og tradisjon.'' Vefsn kommune, 1973''.'' {{Bokhylla|NBN:no-nb_digibok_2012030208037}}</ref> | |||
==Sjå òg== | ==Sjå òg== | ||
| Linje 30: | Linje 35: | ||
[[Kategori:Kirkelige handlinger]] | [[Kategori:Kirkelige handlinger]] | ||
[[Kategori:Skikker omkring fødsel]] | |||
{{nn}} | |||