Jan-Magnus Bruheim: Forskjell mellom sideversjoner

Om kvelden 1. nyttårsdag 1941 var det halde eit folkemøte i forsamlingslokalet Solheim i høve av at NS forsøkte å overta leiinga i UL Fram og dermed også lokalet som var lagets eigedom. Det vart eit rabaldermøte der NS-føraren i bygda og hirden kuppa møtet. Jan-Magnus Bruheim var ein av dei som tok ordet i protest. Han spurde frå salen opp til NS-føraren på talarstolen, og etter seiande var den unge diktaren drivkvit i andletet: «Kva var Kuusinen for Finland?» Jau, han sveik sitt land og samarbeidde med Sovjet svara NS-mannen naturlegvis. Så spør Bruheim: K«va var Quisling for Norge?». Svaret vart visst hengande i lufta. <ref>Fleire intervju , dagboknotatar frå krigen og landssviksaker. Kjeldene er gjennomgått av Hans P. Hosar i samband med bygdebokarbeid.</ref>

Bruheim fekk gjeve ut fyrste diktsamlinga i 1941, Stengd dør, i 1941.. Stengd dør handlar mykje om ein ung, einsleg manns kamp mot einsemdkjensla og hans søkjing etter kjærleik . Mange av dikta er ganske eksplisitt erotisk karakter. Kjærleiksdikt og variasjonar over eit eg versus eit du er gjennomgåande i det meste også av den seinare diktinga hans. Den neste samlinga, Nordmed Bångråt-tjønn, kom allereie året etter og innheld dikt frå same emnekrinsen som den fyrste.

Med dei neste par samlingane, som kom rett etter krigen, kom ein annan emnekrinsen som står sentralt i Bruheims verk, og som har vorte kalla ein kjempande humanisme. Det gjeld det personlege etiske ansvaret overfor medmenneska og vår plikt til å kjempe mot vondskapen og for det gode i tilveret. Ein finn sjeldan og aldri nokon politisk bodskap i Bruheims dikting. Han er personleg engasjert i verda rundt seg med sterke meiningar om mangt og mykje, men han vil ikkje med dikta sine vere blant dei høgrøysta ”vegvisarar”. Dikta skal heller vere til sjølvrefleksjon og sjølvransaking. Dei skal vere vegvisaren i eintal som berre står stum og peikar. Diktet Vegvisaren står i samlinga Ved kjelda som kom i 1972, midt i striden om norsk EF-medlemskap, midt under ungdomsradikaliseringa, den militante kvinnekampen, økorørsle og hippietid, og ikkje minst i straumen av politisk engasjert litteratur i dikt og prosa. Det var mange vegvisarar på den tida. Og Bruheim føler seg freista sjølv:

”…når eg trur<br />eg har funne,<br />kjenner eg ogbr />ein brennande trong <br />til å rope<br />ut over hav og jord:<br />Dette er vegen, syster,<br />dette er vegen, bror!”<br />

Når vi ein sjeldan gong finn konkrete historiske referansar, som i diktret Nevada frå 1957, er det ikkje noko politisk bodskap i namnet frå ørkenen i USA der atombomba vart utvikla og utprøvd. Han tek nemner gifteimar og vanskapte barn i mors liv. Men han knyter ikkje imperialismen eller kommunismen, korkje USA eller Sovjet, til djevelskapen. Nevadaørkenen blir symbolet på «mi sjels øydemark» og mitt «sjølskapte redsle-lende» - den menneskelege, individuelle evna til å forkrøple tanken og skape ondskap.

*Ættebok for Skjåk, bd II. Skjåk historielag 1969. Side 203-204.