Veiledere, Administratorer
58 567
redigeringer
Jekter og vengbåtar på Nordmøre (vis kilde)
Sideversjonen fra 14. feb. 2017 kl. 12:19
, 14. feb. 2017→Kjente jekter på Nordmøre
| (9 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb| | <onlyinclude>{{thumb|Oline (jekt).jpg|Jekta «[[Oline (jekt)|Oline]]» under sandlasting ved utløpet av [[Surna]] på [[Nordmøre]]. Dette var ei jekt av den nyaste typen.|ukjent}} | ||
Det eldste skriftlege belegget for '''[[Jekter og vengbåtar på Nordmøre|jekter eller vengbåtar]]''' på [[Nordmøre]] er ei ''iecth'' som hørte til Torstein Erikson på [[Veiholmen]] ifølgje [[skattmanntalet 1520 for Trondheims erkebispedømme|skattmanntalet 1520]] for [[Trondheims erkebispedømme]]. I 1563 vart det skattlagt 13 skipperar på Nordmøre, og i 1663 nemner amtsreknskapen for [[Trondheims stiftsamt]] 18 jekter på Nordmøre, varierande frå 3 til 15 [[kommercelest]]ar. Utover 1800-talet er det nemnt mange jekter med byggjestad på Nordmøre — den siste i 1872. På den tida hadde [[jakt]]ene teke over mykje av kystfarta. </onlyinclude> | Det eldste skriftlege belegget for '''[[Jekter og vengbåtar på Nordmøre|jekter eller vengbåtar]]''' på [[Nordmøre]] er ei ''iecth'' som hørte til Torstein Erikson på [[Veiholmen]] ifølgje [[skattmanntalet 1520 for Trondheims erkebispedømme|skattmanntalet 1520]] for [[Trondheims erkebispedømme]]. I 1563 vart det skattlagt 13 skipperar på Nordmøre, og i 1663 nemner amtsreknskapen for [[Trondheims stiftsamt]] 18 jekter på Nordmøre, varierande frå 3 til 15 [[kommercelest]]ar. Utover 1800-talet er det nemnt mange jekter med byggjestad på Nordmøre — den siste i 1872. På den tida hadde [[jakt]]ene teke over mykje av kystfarta. </onlyinclude> | ||
== Form == | |||
{{thumb|Diriks Fjordskipper frå Nordmøre.jpg|Ein fjordskipper frå Nordmøre, teikna av [[C.F. Diriks]].}} | |||
På generelt grunnlag veit vi at lokale jektetradisjonar tek utgangspunkt i den lokale tradisjonsbåten, men med visse modifikasjonar. Dei eldre jektene var alltid [[klinkbygging|klinkbygd]]. Dei hadde [[akterspegel]] og [[veng (båt)|veng]], og ripa var helst forsterka bl.a. med dobbel [[langise]]. Det finst ikkje noka nordmørsjekt bevart, men det er ein del fellestrekk med dei eldre jektene å finne i krøtterbåten frå [[Valsøya]]. | |||
{{thumb|C02565 geitbaat kroetterbaat Valsoeya 1931.jpg|Krøtterbåten frå [[Valsøya]] har som fraktfartøy ein del trekk til felles med dei eldre jektene.|Olve Utne|2011}} | |||
Det første skipsverftet vi veit sikkert om i [[Kristiansund|Christianssund]] vart etablert i Vågen i [[1780-åra]], og dei fleste [[slupp]]ane, [[skonnert]]ane, [[bark]]ane, [[brigg]]ane og så vidare på Nordmøre vart bygd i Kristiansund til godt innpå 1800-talet. Likevel vart dei aller fleste jektene bygd utanom byen — noko som ser ut til å understreke sambandet mellom tradisjonsbåtane, her [[geitbåt]]ane, og jekta. | |||
== Drektigheit == | == Drektigheit == | ||
På 1600-talet oppgjev amtsreknskapet for Trondheim stiftsamt drektigheita til kvar jekt. Jektene opp til og med 6 [[kommercelest|kl.]] vart kategorisert som småe jekter. Vi ser at seks av dei 18 jektene var småe jekter på 3–6 kcl.; dei øvrige 12 var vanlege jekter på 7–15 kl. | På 1600-talet oppgjev amtsreknskapet for Trondheim stiftsamt drektigheita til kvar jekt. Jektene opp til og med 6 [[kommercelest|kl.]] vart kategorisert som småe jekter. Vi ser at seks av dei 18 jektene var småe jekter på 3–6 kcl.; dei øvrige 12 var vanlege jekter på 7–15 kl. | ||
Ser vi så på perioden 1814–1854, var det 22 småe jekter på 2,5–6 kl.; og 25 vanlege jekter på 6,5 til 12 kl. I | Ser vi så på perioden 1814–1854, var det 22 småe jekter på 2,5–6 kl.; og 25 vanlege jekter på 6,5 til 12 kl. I tillegg var det éi jekt (1822) med drektigheit på 22 kl. Dei tre siste jektene, alle frå 1870-åra, var på 22,5–25 kl. | ||
Med unntak av éi jekt i 1822 og dei tre frå 1870-åra, 17–18 år etter at den førre jekta vart bygd på Nordmøre, ser vi at jekta endra seg lite i størrelsen frå 1600-talet til 1800-talet. | Med unntak av éi jekt i 1822 og dei tre frå 1870-åra, 17–18 år etter at den førre jekta vart bygd på Nordmøre, ser vi at jekta endra seg lite i størrelsen frå 1600-talet til 1800-talet. | ||
== Kjente jekter på Nordmøre == | == Kjente jekter på Nordmøre == | ||
Denne tabellen viser jekter som er registrert i offentlege kjelder. I tillegg til desse jektene kan vi trygt gå ut frå at det har eksistert fleire — inkludert, men ikkje avgrensa til, jekter som er registrert i offentlege kjelder som enno ikkje har vorte gjennomgått her. | |||
{| class="wikitable sortable" | | {| class="wikitable sortable" | | ||
|- | |- | ||
| Linje 66: | Linje 76: | ||
| <!-- b.st -->? | | <!-- b.st -->? | ||
|- | |- | ||
| <!-- bygd --> | | <!-- bygd -->1663* | ||
| <!-- namn --> | | <!-- namn -->? | ||
| <!-- last --> | | <!-- last -->10 | ||
| <!-- eige --> | | <!-- eige -->Hans Mogensen, Meegs Tinglaug | ||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->8 | |||
| <!-- eige -->Iffuer Thoressen, Meegs Tingl. | |||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->3,5 | |||
| <!-- eige -->Olle Hasseløen, Meegs Tingl. | |||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->8 | |||
| <!-- eige -->Amund Røeggen, Meegs Tingl. | |||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->8 | |||
| <!-- eige -->Olle Knudtzen, Meegs Tingl. | |||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->12 | |||
| <!-- eige -->Jacob Jenssen, Meegs Tingl. | |||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->9 | |||
| <!-- eige -->Niels Pedersen, [[Grip|Griib]] | |||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->3 | |||
| <!-- eige -->Olle Oelssen, [[Smøla|Smøllen]] | |||
| <!-- b.st --> | | <!-- b.st --> | ||
|- | |- | ||
| <!-- bygd --> | | <!-- bygd -->1663* | ||
| <!-- namn --> | | <!-- namn -->? | ||
| <!-- last --> | | <!-- last -->4 | ||
| <!-- eige --> | | <!-- eige -->Christen Oelssen, [[Brattværet (Smøla)|Bradtuehr]] | ||
| <!-- b.st --> | | <!-- b.st -->? | ||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->5 | |||
| <!-- eige -->Peder Nielsen, [[Odden (Smøla)|Aadden]] | |||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |||
| <!-- bygd -->1663* | |||
| <!-- namn -->? | |||
| <!-- last -->6 | |||
| <!-- eige -->Nielss Hanssen, Aadden | |||
| <!-- b.st -->? | |||
|- | |- | ||
| <!-- bygd -->1814 | | <!-- bygd -->1814 | ||
| Linje 407: | Linje 471: | ||
[[kategori:jekter]] | [[kategori:jekter]] | ||
[[kategori:geitbåter]] | |||
[[kategori:klinkbygging]] | |||
[[kategori:Nordmøre]] | [[kategori:Nordmøre]] | ||
{{nn}} | |||