Veiledere, Administratorer, Skribenter
100 002
redigeringer
m
tar vekk lenking til visse etternavn, det blir ikke riktig (Strømsø er f eks også en bydel i Drammen)
m (→Ein norsk teaterskule: lenkefiks) |
m (tar vekk lenking til visse etternavn, det blir ikke riktig (Strømsø er f eks også en bydel i Drammen)) |
||
| (7 mellomliggende versjoner av en annen bruker er ikke vist) | |||
| Linje 10: | Linje 10: | ||
=== Ein norsk teaterskule === | === Ein norsk teaterskule === | ||
Verksemda starta sommaren 1852 som eit tiltak for å gje opplæring til norske skodespelarar. Bakgrunnen for at dette skjedde nett da, var nokre forestillingar som medlemmer av [[Christiania Arbeiderforening]] hadde oppført den føregåande vinteren til inntekt for fengsla arbeidarleiarar etter [[Thrane-oppreisten]]. Framsyningane hadde foregått ved forlystelsessenteret [[Klingenberg]]. Tilstrøyminga hadde vore ganske stor frå det breie lag av folket, og det gav utsikter til at det kunne vere publikumsgrunnlag for eit nytt permanent teater i byen.<ref>Lund, A. 1925 side 3-4. Dahl, W. 1981 side 158.</ref> | Verksemda starta sommaren 1852 som eit tiltak for å gje opplæring til norske skodespelarar. Bakgrunnen for at dette skjedde nett da, var nokre forestillingar som medlemmer av [[Christiania Arbeiderforening]] hadde oppført den føregåande vinteren til inntekt for fengsla arbeidarleiarar etter [[Thrane-oppreisten]]. Framsyningane hadde foregått ved forlystelsessenteret [[Klingenberg (strøk)|Klingenberg]]. Tilstrøyminga hadde vore ganske stor frå det breie lag av folket, og det gav utsikter til at det kunne vere publikumsgrunnlag for eit nytt permanent teater i byen.<ref>Lund, A. 1925 side 3-4. Dahl, W. 1981 side 158.</ref> | ||
Den fyrste tanken om tiltaket blir tilskriven trønderen [[Ragnvald Raum Klingenberg]]. Broren hans, [[premierløytnant]] [[Johannes Bendictus Klingenberg]] skal så ha sett planen om ein norsk dramatisk skole ut i livet.<ref>Lund, A. 1925 side 3</ref> Han skal ha blitt styrka i sitt forsett ved eit besøk ved [[Den Nationale Scene]] i [[Bergen]], der han vart vonbroten over det unorske i repertoar og stil som han der opplevde. | Den fyrste tanken om tiltaket blir tilskriven trønderen [[Ragnvald Raum Klingenberg]]. Broren hans, [[premierløytnant]] [[Johannes Bendictus Klingenberg]] skal så ha sett planen om ein norsk dramatisk skole ut i livet.<ref>Lund, A. 1925 side 3</ref> Han skal ha blitt styrka i sitt forsett ved eit besøk ved [[Den Nationale Scene]] i [[Bergen]], der han vart vonbroten over det unorske i repertoar og stil som han der opplevde. | ||
Undervisninga hadde starta med 11 elevar, dei fleste med handverkarbakgrunn. Skulen vart driven av J. B. Klingenberg saman med slottsgartnar [[Martin Mortensen]] og skodespelar [[Cronborg]], sistnemnde som fagleg instruktør. [[Knud Knudsen]], overlærar ved [[Christiania Katedralskole]] og hovudmannen bak fornorskingslinja i språkpolitikken, instruerte elevane i språkføring. Knudsen kom også med i styret. Skulen hadde dessutan eigen song- og musikklærar, italienskfødde [[Paolo Sperati]]. | Undervisninga hadde starta med 11 elevar, dei fleste med handverkarbakgrunn. Skulen vart driven av J. B. Klingenberg saman med slottsgartnar [[Martin Mortensen]] og skodespelar [[Jens Cronborg (1803–1870)|Jens Cronborg]], sistnemnde som fagleg instruktør. [[Knud Knudsen]], overlærar ved [[Christiania Katedralskole]] og hovudmannen bak fornorskingslinja i språkpolitikken, instruerte elevane i språkføring. Knudsen kom også med i styret. Skulen hadde dessutan eigen song- og musikklærar, italienskfødde [[Paolo Sperati]]. | ||
Skulen og teateret heldt til i leigde lokale i [[Møllergata | Skulen og teateret heldt til i leigde lokale i [[Møllergata (Oslo)|Møllergata]] 1, i ein bygning frå 1847 som hadde hyst danselokalet ''Løven'' inntil teateret overtok. Bygningen låg på tomta der KFUM-bygningen står i dag (2011), nå med adresse [[Grubbegata (Oslo)|Grubbegata]] 6.<ref>Oslo byleksikon 5. utg. 2010, oppslag "Møllergata".</ref> | ||
=== Støttespelarar og nasjonalt program === | === Støttespelarar og nasjonalt program === | ||
{{thumb | {{thumb|KristianiaNorskeTheaterPlakat1858.jpg|Plakat frå 1858. Original i Nasjonalbiblioteket.}}I ''[[Norsk allkunnebok]]'' (artikkelforfattar [[Olav Dalgard]]) er det berre Knudsen av dei ovanståande som blir nemnd i samband med stiftinga av teateret. Derimot omtalar Dalgard to andre, nemleg [[Nikolai Ramm Østgaard (1812-1873)|Nikolai Ramm Østgaard]] og [[Marcus Jacob Monrad]]. Kva rolle dei to har spela i oppstarten, framgår ikkje klårt, men at dei var støttespelarar i åra frametter, er godt dokumentert. Østgaard sat i leiinga for teateret frå 1853 til han flytta frå hovudstaden i 1859. Han hadde nyleg gjort suksess med boka ''En Fjeldbygd'', der han hadde nytta både bygdemål og fornorska vendingar i det normerte skriftspråket. M.J. Monrad var i 1851 blitt professor i filosofi, og var kjend som litteraturkritikar. Han var mellom anna med og vurderte repertoaret ved teateret. Til opninga av sesongen skreiv Monrad ein prolog som uttrykte teaterets nasjonale program, mellom anna slik: | ||
:Et norskt Theater er en gyldig Tanke | :Et norskt Theater er en gyldig Tanke | ||
| Linje 28: | Linje 28: | ||
:Og Sproget lyde i sin rette Malm.<ref>Sitert frå Lund, A 1925 side 15.</ref> | :Og Sproget lyde i sin rette Malm.<ref>Sitert frå Lund, A 1925 side 15.</ref> | ||
Av andre namn i krinsen rundt teateret kan nemnast pressemann og diktar [[Aasmund Olavsson Vinje|Aa. O.Vinje]], filologen, seinare professor C.R.Unger, litteraturhistorikar, pressemannen og skolemannen [[Hartvig Lassen]] og oberst [[Theodor Broch]]. | Av andre namn i krinsen rundt teateret kan nemnast pressemann og diktar [[Aasmund Olavsson Vinje|Aa. O.Vinje]], filologen, seinare professor [[Carl Richard Unger|C.R.Unger]], litteraturhistorikar, pressemannen og skolemannen [[Hartvig Lassen]] og oberst [[Theodor Christian Broch (1796–1863)|Theodor Broch]]. | ||
Namna blant støttespelarane demonstrerer at teateret neppe hadde noko samlande politisk program, iallfall ikkje noko radikalt såvore, ut over å motverke den danske dominansen i språk og kulturliv. Iallfall var både Monrad og Lassen kjende som markant konservative på andre samfunnsområde. | Namna blant støttespelarane demonstrerer at teateret neppe hadde noko samlande politisk program, iallfall ikkje noko radikalt såvore, ut over å motverke den danske dominansen i språk og kulturliv. Iallfall var både Monrad og Lassen kjende som markant konservative på andre samfunnsområde. | ||
| Linje 34: | Linje 34: | ||
=== Skodespelarane === | === Skodespelarane === | ||
Dei fyrste som stod på scenen i det nye teateret i 1852 var altså lærlingar ved den dramatiske skole. Minst to av dei, [[Olsen]] og (den seinare fotograf) [[Nyblin]] var med frå starten av og nesten heile perioden teateret var i verksemd. Av skodespelarnamn blir elles framheva [[Ole Bucher]] som ei drivande kraft, og dessutan [[Benedikte Hundevadt]] og «den nydelige unge mad[am] Døvle (tidligere j[om]fr[u]. Amalie Jacobsen)».<ref>Lund, A. 1925 side 12. Alle namn og opplysningar om skodespelarane her er henta frå hennar arbeid.</ref> Ho vart gift med [[Døvle]], som var ein einsleg akademikar blant spelekreftene. Andre namn er herrane | Dei fyrste som stod på scenen i det nye teateret i 1852 var altså lærlingar ved den dramatiske skole. Minst to av dei, [[Olsen]] og (den seinare fotograf) [[Daniel Georg Nyblin]] var med frå starten av og nesten heile perioden teateret var i verksemd. Av skodespelarnamn blir elles framheva [[Ole Bucher]] som ei drivande kraft, og dessutan [[Benedikte Hundevadt]] og «den nydelige unge mad[am] Døvle (tidligere j[om]fr[u]. Amalie Jacobsen)».<ref>Lund, A. 1925 side 12. Alle namn og opplysningar om skodespelarane her er henta frå hennar arbeid.</ref> Ho vart gift med [[Døvle]], som var ein einsleg akademikar blant spelekreftene. Andre namn er herrane Abelsted, Norberg, Olafsen, Strømsø og Wilse. Av kvinnelege skodespelarar utanom dei allereie nemnde kjenner vi til: [[jomfru Berg]], [[jomfru Gloppen]], [[jomfru Ehn]] og [[jomfru Wulf]]. | ||
=== Økonomi og drift === | === Økonomi og drift === | ||