267
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
'''Kvitsøy fyr''' ligg i [[Kvitsøy kommune]]. Det blei etablert i 1700 og er såleis eit av dei eldste fyra i landet. | '''Kvitsøy fyr''' ligg i [[Kvitsøy kommune]]. Det blei etablert i 1700 og er såleis eit av dei eldste fyra i landet. | ||
===Opphavsforteljinga=== | ===Opphavsforteljinga=== | ||
I følgje lokal tradisjon skal det liggja ei dramatisk hending bak opprettinga av Kvitsøy fyr. Ei vinternatt i året 1700 kjempa eit skip seg innover mot [[Stavanger]] i ein forrykande storm. Fartøyet unngjekk såvidt dei farlege skjera ved Kvitsøy. Ombord var [[Henrik Petersen Ystad]]. Han var frå Skåne, men | I følgje lokal tradisjon skal det liggja ei dramatisk hending bak opprettinga av Kvitsøy fyr. Ei vinternatt i året 1700 kjempa eit skip seg innover mot [[Stavanger]] i ein forrykande storm. Fartøyet unngjekk såvidt dei farlege skjera ved Kvitsøy. Ombord var [[Henrik Petersen Ystad]]. Han var frå Skåne, men hadde rundt 1690 etablert seg som skippar og skipsreiar i Stavanger. Henrik skal medan stormen rasa, ha lova Vårherre at dersom dei kom trygt fram til Stavanger, skulle han sørgja for å få reist fyr på Kvitsøy og ved [[Karmsundet]]. Ein meir dramatisk variant av denne historia går ut på at skipet forliste og Henrik hamna i sjøen. Der skal han så ha gjeve lovnaden om å bli fyrbyggjar, viss han vart berga. | ||
===Det første vippefyret=== | ===Det første vippefyret=== | ||
Ein kongeleg resolusjon av 8. mai 1700 gav Henrik Petersen løyve til på eigen kostnad å byggja eit "realfyr" på Kvitsøy og ei sjølykt på [[Høyevarde]] i Karmsundet nord for [[Kopervik]]. Fyra skulle vera tente frå 20. august til 20. mars. Som betaling fekk Petersen rett på fire skilling per lest (1,7 kubikkmeter) av skip som kom til Stavanger, [[Bergen]] og [[Trondheim]]. Tollarane | Ein kongeleg resolusjon av 8. mai 1700 gav Henrik Petersen løyve til på eigen kostnad å byggja eit "realfyr" på Kvitsøy og ei sjølykt på [[Høyevarde]] i Karmsundet nord for [[Kopervik]]. Fyra skulle vera tente frå 20. august til 20. mars. Som betaling fekk Petersen rett på fire skilling per lest (1,7 kubikkmeter) av skip som kom til Stavanger, [[Bergen]] og [[Trondheim]]. Tollarane i dei respektive byane skulle kreva inn avgifta. Mange skip på denne tida hadde ein lastekapasitet på 50-100 lester, så Petersen kunne ofte innkassera 2-3 [[riksdalar]] per fartøy. Fyret i Ydstebøhamn på Kvitsøy er i 1705 omtala som eit vippefyr. Det bestod av ei høg mast med påmontert tverrvippe. I eine enden av vippa hang ei eldpanne med brennande kol. I andre enden var eit tau, som ein kunne bruka for å heva og senka vippa. Oppheist hang eldpanna om lag seks meter over bakken. Ein modell av eit slikt vippefyr vart for nokre år sidan reist på Kvitsøy like ved det noverande fyrtårnet. | ||
===Fyrdynastiet von Fyhren=== | ===Fyrdynastiet von Fyhren=== | ||
Henrik Petersen budde i Stavanger og betalte folk på Kvitsøy og Høyevarde for å passa | Henrik Petersen budde i Stavanger og betalte folk på Kvitsøy og Høyevarde for å passa fyra. Noko lukrativ geskjeft kan det tydelegvis ikkje ha vore. Då Petersen døydde i 1831, var gjelda hans 1100 riksdalar. I følgje ein soneson hadde han sett formuen sin overstyr ved opprettinga av fyra. Familien tok på denne tida til å skriva seg for von Fyhren, truleg eit forsøk på å tilsnika seg [[adel]]sskap. Son til Henrik, Morten Henrik Petersen von Fyhren, fekk [[kongebrev]] på Kvitsøy og Høyevarde fyr i si livstid både av kong Christian VI i 1744 og kong Fredrik V i 1747. Enka etter Henrik hadde rett på halvdelen av inntektene frå fyra så lenge ho ikkje gifta seg på ny. Gjennom heile 1700-talet var Kvitsøy fyr i familien von Fyhren si eige. Tradisjonen om fyrdynastiet levde vidare, og på 1900-talet fanst det framleis personar i Stavanger med døypenamnet "Petersen von Fyhren". | ||
===Utbygging av fyret=== | ===Utbygging av fyret=== | ||