Veiledere, Administratorer
58 567
redigeringer
{{nn}}
Ingen redigeringsforklaring |
({{nn}}) |
||
| (7 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{thumb|Gardsmappeskåpet.jpg|Arkivskåpa på biblioteket. Ei skuffe med gardsmapper er opna, og mappa til Skarphol er løfta opp. I det andre skåpet er det stort sett utvandrarstoff.|[[Bruker:Arnfinn Kjelland|Arnfinn Kjelland]] (2020)}} | {{thumb|Gardsmappeskåpet.jpg|Arkivskåpa på biblioteket. Ei skuffe med gardsmapper er opna, og mappa til Skarphol er løfta opp. I det andre skåpet er det stort sett utvandrarstoff.|[[Bruker:Arnfinn Kjelland|Arnfinn Kjelland]] (2020)}} | ||
'''[[Lesja bygdebokarkiv]]''' er eigentleg ei arkivsamling, ein kombinasjon av: | '''[[Lesja bygdebokarkiv]]''' er eigentleg ei arkivsamling, ein kombinasjon av: | ||
| Linje 7: | Linje 6: | ||
== Bakgrunn == | == Bakgrunn == | ||
Arbeidet med [[Bygdebok for Lesja|bygdeboka for Lesja]] (gards- og slektshistoria) starta i 1972 da [[Lesja kommune]] sette ned den første bygdeboknemnda. Denne kjøpte arkivet etter avdøde overlærar [[Per Berg (1886–1974)|Per Berg]], Hamar, som voks opp på Steinbakken u. [[Stavem (Lesja gnr 60-62)|Stavem]]. Han hadde i meir enn 50 år drive systematisk avskriving av stort sett eldre historisk kjeldemateriale frå Lesja, med vekt på skattelister frå 1600-talet, [[Tingbok|tingbøkene]] (justisprotokollane) frå 16- og 1700-talet, [[Kirkebok|kyrkjebøkene]] og forskjellige [[Manntall|manntal]] og [[Folketelling|folketeljingar]]. Berg ordna òg dette stoffet til ein viss grad, m.a. tok han utskrifter frå tingbøkene på lappar for kvar einskild gard, og sorterte desse. Han gjennomførte òg delvis [[Familierekonstitusjon|rekonstruksjon av familiane]], slik at han kunne levere slektslister på førespurnad. | Arbeidet med [[Bygdebok for Lesja|bygdeboka for Lesja]] (gards- og slektshistoria) starta i 1972 da [[Lesja kommune]] sette ned den første bygdeboknemnda. Denne kjøpte arkivet etter avdøde overlærar [[Per Berg (1886–1974)|Per Berg]], Hamar, som voks opp på Steinbakken u. [[Stavem (Lesja gnr 60-62)|Stavem]]. Han hadde i meir enn 50 år drive systematisk avskriving av stort sett eldre historisk kjeldemateriale frå Lesja, med vekt på [[Leksikon:Lensregnskap|skattelister frå 1600-talet]], [[Tingbok|tingbøkene]] (justisprotokollane) frå 16- og 1700-talet, [[Kirkebok|kyrkjebøkene]] og forskjellige [[Manntall|manntal]] og [[Folketelling|folketeljingar]]. Berg ordna òg dette stoffet til ein viss grad, m.a. tok han utskrifter frå tingbøkene på lappar for kvar einskild gard, og sorterte desse. Han gjennomførte òg delvis [[Familierekonstitusjon|rekonstruksjon av familiane]], slik at han kunne levere slektslister på førespurnad. | ||
I nokre år sist i 1970-åra var to personar – [[Arne Amundgård]] og [[Egil Mølmen]] – engasjert for å bearbeide stoffet etter Per Berg til ei bygdebok for Lesja. Det arbeidet stoppa forskjellige grunnar opp. I 1980 vart [[Norsk lokalhistorisk institutt]] i Oslo kontakta og bede om råd, og via professor [[Jørn Sandnes]] i Trondheim vart så [[Arnfinn Kjelland]] tilbode engasjement. Han starta i engasjementet hausten 1981. Første band av bygdeboka vart gjeve ut i 1987, band 2 i 1992 og band 3 i 1996. | I nokre år sist i 1970-åra var to personar – [[Arne Amundgård]] og [[Egil Mølmen]] – engasjert for å bearbeide stoffet etter Per Berg til ei bygdebok for Lesja. Det arbeidet stoppa forskjellige grunnar opp. I 1980 vart [[Norsk lokalhistorisk institutt]] i Oslo kontakta og bede om råd, og via professor [[Jørn Sandnes]] i Trondheim vart så [[Arnfinn Kjelland]] tilbode engasjement. Han starta i engasjementet hausten 1981. Første band av bygdeboka vart gjeve ut i 1987, band 2 i 1992 og band 3 i 1996. | ||
| Linje 25: | Linje 24: | ||
Ein viktig del av arkivet er eitt arkivskap med dei såkalla gardsmappene. Det er mapper med kjeldestoff ordna dels etter [[Namnegard|namnegardane]], dels etter [[Matrikkelgard|matrikkelgardane]] og dels etter [[Gardsbruk|enkeltbruk]] og / eller [[Husmannsplass|husmannsplassar]]. Mappene er ordna frå nordlegaste (etter det lokale talemålet, elles vestlegaste) garden [[Stuguflotten (Lesja gnr 1)|Stuguflotten]], deretter sørover (austover) til den [[Joramoen (Lesja gnr 141)|Joramoen]], nabo til [[Dombås]] i [[Dovre kommune]]. | Ein viktig del av arkivet er eitt arkivskap med dei såkalla gardsmappene. Det er mapper med kjeldestoff ordna dels etter [[Namnegard|namnegardane]], dels etter [[Matrikkelgard|matrikkelgardane]] og dels etter [[Gardsbruk|enkeltbruk]] og / eller [[Husmannsplass|husmannsplassar]]. Mappene er ordna frå nordlegaste (etter det lokale talemålet, elles vestlegaste) garden [[Stuguflotten (Lesja gnr 1)|Stuguflotten]], deretter sørover (austover) til den [[Joramoen (Lesja gnr 141)|Joramoen]], nabo til [[Dombås]] i [[Dovre kommune]]. | ||
Mappene kan ha nokså variabelt innhald. Dei eldste gardane har naturleg nok mest, medan enkelt mapper for husmannsplassar kan vere nokså tynne. Ikkje alle bruk har eigne mapper; både nyare bruk og plassar kan ha materiale liggande i mappa for den eininga dei vart frådelt frå eller var plass under. | Mappene kan ha nokså variabelt innhald. Dei eldste gardane har naturleg nok mest, medan enkelt mapper for [[Husmannsvesen|husmannsplassar]] kan vere nokså tynne. Ikkje alle bruk har eigne mapper; både nyare bruk og plassar kan ha materiale liggande i mappa for den eininga dei vart frådelt frå eller var plass under. | ||
Innhaldet kan bestå av: | Innhaldet kan bestå av: | ||
* Kopiar av panteregister og pantebøker (grunnbøker) | * Kopiar av [[panteregister]] og [[pantebøker]] ([[Grunnbok|grunnbøker]]) | ||
* Relativt små lappar med stikkordsmessige referat av eldre kjelder, oftast [[lensrekneskap]], [[tingbok|retts- og tinglysingsmateriale]] og [[arveskifte]]. | * Relativt små lappar med stikkordsmessige referat av eldre kjelder, oftast [[lensrekneskap]], [[tingbok|retts- og tinglysingsmateriale]] og [[arveskifte]]. | ||
* Kopiar og originalar av korrespondanse mellom prosjektmedarbeidarar om slekts- og gardsinformasjon. Notat etter liknande telefonsamtalar. | * Kopiar og originalar av korrespondanse mellom prosjektmedarbeidarar om slekts- og gardsinformasjon. Notat etter liknande telefonsamtalar. | ||
| Linje 39: | Linje 38: | ||
===Gardshistoriestoff=== | ===Gardshistoriestoff=== | ||
En del av gardshistoria det vart lagt betydeleg arbeid i, var å framstille ''bruksdelinga'', det vil seie korleis namne- eller matrikkelgarden har vore delt opp og gjerne slege saman att i bruk/driftseiningar opp igjennom tida. Sjå døme i [https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2013091224006?page=61 bind 1 side 58]. I nokre av dei meir kompliserte gardshistoriane er det teikna skjema over garddelinga frå starten på 1600-talet til kring 1900. Ikkje alle er trykte (som for Bjorlie) av plassomsyn, men det kan finnast slike kladdar i fleire av mappene. | |||
I dei aller fleste mappene vil det ligge kopiar av [[panteregister|panteregistersider]] for fleire eigedomar. Dette er stoff som i dag er lett tilgjengeleg på Digitalarkivet, der ein kan søkje på [https://media.digitalarkivet.no/tl/preg/search gardsnummer og bruksnummer]. Merk [https://www.digitalarkivet.no/content/pledge-reg-search rettleiinga]. | I dei aller fleste mappene vil det ligge kopiar av [[panteregister|panteregistersider]] for fleire eigedomar. Dette er stoff som i dag er lett tilgjengeleg på Digitalarkivet, der ein kan søkje på [https://media.digitalarkivet.no/tl/preg/search gardsnummer og bruksnummer]. Merk [https://www.digitalarkivet.no/content/pledge-reg-search rettleiinga]. | ||
Dei aller fleste vil ha samandrag eller avskrifter av rettsmateriale gjort av Per Berg. | Dei aller fleste vil ha samandrag eller avskrifter av rettsmateriale gjort av Per Berg. | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Garddelingsskjema-kladd.jpg|Kladd til bruksdelingsskjema for Skarphol. | Fil:Garddelingsskjema-kladd.jpg|Kladd til bruksdelingsskjema for Skarphol. | ||
PerBerg-transkripsjon-tingsak.jpg|[[Per Berg]]-avskrift av gjeldsbrev Jon Jonss. Skarphol får [[Ting|tinglyst]] i 1722. | Fil:PerBerg-transkripsjon-tingsak.jpg|[[Per Berg (1886–1974)|Per Berg]]-avskrift av gjeldsbrev Jon Jonss. Skarphol får [[Ting|tinglyst]] i 1722. | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linje 52: | Linje 52: | ||
[[Kyrkjebok|Kyrkjebøkene]] og [[Skifte|dødsbu- og arveskifta]] er viktig materiale i slikt arbeid. I alle hovudgardsmappene vil det ligge slikt stoff. Prosjektet starta med å dataregistrere kyrkjebøkene for Lesja. Under sluttarbeidet vart det for ein del gardar, særleg i bind 2 og 3-området, skrive ut lister for kvart gardsnamn. Slike kan ligge i mappene, men kan nok vere litt vanskeleg å tolke. | [[Kyrkjebok|Kyrkjebøkene]] og [[Skifte|dødsbu- og arveskifta]] er viktig materiale i slikt arbeid. I alle hovudgardsmappene vil det ligge slikt stoff. Prosjektet starta med å dataregistrere kyrkjebøkene for Lesja. Under sluttarbeidet vart det for ein del gardar, særleg i bind 2 og 3-området, skrive ut lister for kvart gardsnamn. Slike kan ligge i mappene, men kan nok vere litt vanskeleg å tolke. | ||
For skiftematerialet er det samla kopiar av alle skiftekorta som er registrert på garden, og dei ligg gjerne i eigne omslag med namneliste på framsida. I mange mapper ligg det òg (kopiar av) samandrag gjort av [[Per Berg]]. Desse er meir detaljerte enn skiftekorta: namn på arvelatar og arvingar, brutto- og nettoverdi av buet og utdrag av lausøyre som er lista opp, men kan ha forkortingar det kan vere litt vanskeleg å forstå. Mappene kan òg innehalde bokstavrette avskrifter (transkripsjonar) frå [[Skifteprotokoll|skifteprotokollane]]. | For skiftematerialet er det samla kopiar av alle skiftekorta som er registrert på garden, og dei ligg gjerne i eigne omslag med namneliste på framsida. I mange mapper ligg det òg (kopiar av) samandrag gjort av [[Per Berg (1886–1974)|Per Berg]]. Desse er meir detaljerte enn skiftekorta: namn på arvelatar og arvingar, brutto- og nettoverdi av buet og utdrag av lausøyre som er lista opp, men kan ha forkortingar det kan vere litt vanskeleg å forstå. Mappene kan òg innehalde bokstavrette avskrifter (transkripsjonar) frå [[Skifteprotokoll|skifteprotokollane]]. | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Kyrkjebokutlisting.jpg|Utlisting frå dataregistrert kyrkjebok, Skarphol. | Kyrkjebokutlisting.jpg|Utlisting frå dataregistrert kyrkjebok, Skarphol. | ||
Omslag-skiftekort.jpg|Omslag skiftekort Skarphol. | Omslag-skiftekort.jpg|Omslag skiftekort Skarphol. | ||
Skiftekort.jpg|Skiftekort i omslag i gardsmappe Skarphol. | Skiftekort.jpg|Skiftekort frå Statsarkivet i omslag i gardsmappe Skarphol. Signaturen AA står for [[Arne Amundgård]] | ||
PerBerg-samandrag-skifte.jpg|Samandrag av skifte Skarphol. | PerBerg-samandrag-skifte.jpg|Samandrag av skifte Skarphol. | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linje 76: | Linje 76: | ||
Bilda vart i si tid lånt inn, avfotografert og returnert eigaren med ein generell klausul: bilda skulle berre nyttast i samband med bygdebokprosjekt i Lesja kommune. Lågoppløyselege bilde vart likevel lagt ut på nettsida til kommunen med søkjeinngangar på namn og stad, men den tenesta er ikkje lenger i funksjon. Snøhetta forlag a.s har teke varte på alle digitale bildekopiar, og arbeider med å overføre desse og registeret til [[Gudbrandsdalsmusea]]. | Bilda vart i si tid lånt inn, avfotografert og returnert eigaren med ein generell klausul: bilda skulle berre nyttast i samband med bygdebokprosjekt i Lesja kommune. Lågoppløyselege bilde vart likevel lagt ut på nettsida til kommunen med søkjeinngangar på namn og stad, men den tenesta er ikkje lenger i funksjon. Snøhetta forlag a.s har teke varte på alle digitale bildekopiar, og arbeider med å overføre desse og registeret til [[Gudbrandsdalsmusea]]. | ||
== Kjelde == | |||
* Notat, Lesja bygdebokarkiv, ABM-prosjekt, datert 24.4.2002, av [[Bruker:Arnfinn Kjelland|Arnfinn Kjelland]], sendt Lesja kommune | |||
[[Kategori:Lesja kommune]] | [[Kategori:Lesja kommune]] | ||
[[Kategori:Arkivsamlinger]] | [[Kategori:Arkivsamlinger]] | ||
{{nn}} | |||