291 440
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
|||
| (6 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
<onlyinclude>Etter Venstre sin valsiger i 1891 tok partiet opp att saka<includeonly>. </includeonly></onlyinclude>, og våren 1892 vart målparagrafen vedteken av Venstre-fleirtalet i Stortinget. Odelstinget gjorde lovvedtaket med 64 mot 21 røyster 27. mai, og kongen sanksjonerte endringa 6. juli. | <onlyinclude>Etter Venstre sin valsiger i 1891 tok partiet opp att saka<includeonly>. </includeonly></onlyinclude>, og våren 1892 vart målparagrafen vedteken av Venstre-fleirtalet i Stortinget. Odelstinget gjorde lovvedtaket med 64 mot 21 røyster 27. mai, og kongen sanksjonerte endringa 6. juli. | ||
Nøkkelpersonane bak lovendringa var [[Viggo Ullmann]] og [[Vilhelm Andreas Wexelsen]]. Ullmann var formann i [[Det Norske Samlaget]], som formelt tok initiativet til lovendringa gjennom eit brev i februar 1892. I Stortinget var Ullmann stortingspresident og parlamentarisk leiar. Wexelsen var kyrkje- og undervisningsminister, og han tok over som formann i [[Det Norske Samlaget]] etter Ullmann i 1894. | Nøkkelpersonane bak lovendringa var [[Viggo Ullmann]] og [[Vilhelm Andreas Wexelsen (1849–1909)|Vilhelm Andreas Wexelsen]]. Ullmann var formann i [[Det Norske Samlaget]], som formelt tok initiativet til lovendringa gjennom eit brev i februar 1892. I Stortinget var Ullmann stortingspresident og parlamentarisk leiar. Wexelsen var kyrkje- og undervisningsminister, og han tok over som formann i [[Det Norske Samlaget]] etter Ullmann i 1894. | ||
Den nye paragrafen vart identisk med framlegget frå skulelovkommisjonen som ikkje hadde vorte vedteke i 1889. Unntaket var at siste setning i fyrste avsnitt i kommisjonen sitt framlegg var stroken. Den lydde: "Er denne sidste [kredsens erklæring] afgivet med to Trediedele af de Mødende Stemmer, skal den af Skolestyret tages tilfølge." Folkerøystingane i skulekrinsane vart dermed berre rådgjevande for skulestyret, ikkje bindande. | Den nye paragrafen vart identisk med framlegget frå skulelovkommisjonen som ikkje hadde vorte vedteke i 1889. Unntaket var at siste setning i fyrste avsnitt i kommisjonen sitt framlegg var stroken. Den lydde: "Er denne sidste [kredsens erklæring] afgivet med to Trediedele af de Mødende Stemmer, skal den af Skolestyret tages tilfølge." Denne setninga var med i framlegget frå Det Norske Samlaget, men vart altså stroken i Stortinget. Folkerøystingane i skulekrinsane vart dermed berre rådgjevande for skulestyret, ikkje bindande. | ||
==Konsekvensar== | ==Konsekvensar== | ||
Målparagrafen førte til at valet mellom nynorsk og bokmål i folkeskulen heilt og fullt vart delegert til lokalsamfunnet. Paragrafen vart eit våpen i hendene på den lokale målrørsla, og fram til 1940-åra vart regelverket brukt til å føra inn nynorsk i over halvparten av dei 5500 skulekrinsane i landet med kring 1/3 av elevane. Etter 1945 har det same regelverket vorte brukt til å røysta inn bokmål att i mange av desse krinsane. | Målparagrafen førte til at valet mellom nynorsk og bokmål i folkeskulen heilt og fullt vart delegert til lokalsamfunnet. Paragrafen vart eit våpen i hendene på den lokale målrørsla, og fram til 1940-åra vart regelverket brukt til å føra inn nynorsk i over halvparten av dei 5500 skulekrinsane i landet med kring 1/3 av elevane. Etter 1945 har det same regelverket vorte brukt til å røysta inn bokmål att i mange av desse krinsane. | ||
Den fyrste tida opna målparagrafen for separate vedtak om skriftspråk i kvar einskild lærebok og det skriftlege opplæringsmålet. Mange stader ser ein òg at språkskiftet til nynorsk vart ein stegvis prosess. Seinare vart lovverket endra slik at ein måtte gjera eitt samla vedtak som både galdt lærebøker og skriftleg opplæringsmål. Sjå meir om praktiseringa av regelverket og korleis språkskiftet kan studerast i [[ | Den fyrste tida opna målparagrafen for separate vedtak om skriftspråk i kvar einskild lærebok og det skriftlege opplæringsmålet. Mange stader ser ein òg at språkskiftet til nynorsk vart ein stegvis prosess. Seinare vart lovverket endra slik at ein måtte gjera eitt samla vedtak som både galdt lærebøker og skriftleg opplæringsmål. Sjå meir om praktiseringa av regelverket og korleis språkskiftet kan studerast i [[Hjelp:Lokal språkstrid]]. | ||
==Freistnad på omkamp== | ==Freistnad på omkamp== | ||
| Linje 53: | Linje 53: | ||
I folkeskulelovene av 1936 vart retten til klassedeling formulert slik i punkt 4 i målparagrafen (§ 66 i "Lov um folkeskulen på landet", § 60 i "Lov om folkeskolen i kjøbstædene"): | I folkeskulelovene av 1936 vart retten til klassedeling formulert slik i punkt 4 i målparagrafen (§ 66 i "Lov um folkeskulen på landet", § 60 i "Lov om folkeskolen i kjøbstædene"): | ||
Brukes samme målform ved alle kommunens skoler, kan foreldre eller forsørgere kreve den annen målform anvendt for sine barn, dersom de har så mange barn av samme årskull at de ved å henvises til samme skole hensiktsmessig kan danne en eller flere klasser. | :Brukes samme målform ved alle kommunens skoler, kan foreldre eller forsørgere kreve den annen målform anvendt for sine barn, dersom de har så mange barn av samme årskull at de ved å henvises til samme skole hensiktsmessig kan danne en eller flere klasser. | ||
I "Lov om folkeskolen" (1959) vart det presisert at ein kunne skipa språklege parallellklassar | I "Lov om folkeskolen" (1959) vart det presisert at ein kunne skipa språklege parallellklassar dersom det vart minst 15 elevar både i bokmåls- og nynorskklassen, og med grunnskulelova (1969) vart minstegrensa sett ned til 10 elevar. Dette er vidareført i opplæringslova (1998). Parallellklasseretten galdt i utgangspunktet alle sju årssteg i folkeskulen og frå 1969 årsstega 1-7 i grunnskulen, men for årsstega 4-7 berre for norsktimane. Frå 1985 har parallellklasseretten vore avgrensa til barneskulen, men i hovudsak for alle fag. | ||
==Litteratur== | ==Litteratur== | ||
| Linje 63: | Linje 63: | ||
*Hoel, Oddmund Løkensgard. (2011). ''Norsk målreising. Mål og modernisering 1868-1940.'' (Bd. 2). Oslo: Det Norske Samlaget. | *Hoel, Oddmund Løkensgard. (2011). ''Norsk målreising. Mål og modernisering 1868-1940.'' (Bd. 2). Oslo: Det Norske Samlaget. | ||
*Støylen, Andreas. (1955). ''Målparagrafen i folkeskolelovene.'' Oslo: Noregs boklag. | *Støylen, Andreas. (1955). ''Målparagrafen i folkeskolelovene.'' Oslo: Noregs boklag. | ||
{{Språkskifte i norske kommunar 1892-2013}} | |||
[[Kategori:Norsk språk]] | [[Kategori:Norsk språk]] | ||
[[Kategori:Etableringer i 1892]] | [[Kategori:Etableringer i 1892]] | ||
| Linje 69: | Linje 69: | ||
[[Kategori:Grunnskole]] | [[Kategori:Grunnskole]] | ||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{ikke koord}} | |||
{{nn}} | |||