Veiledere, Administratorer
164 188
redigeringer
korr.
(korr.) |
|||
| (5 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Mosdøl | | navn = Mosdøl | ||
| bilde = | | bilde = Mosdøl 1.jpg | ||
| bildetekst = | | bildetekst = Utsyn over Kyrkjebygdi i slåtten ein gong mot slutten av 1960-talet. Dei tre næraste bruka på biletet er Mosdøl-gardane. Biletet vart utgjeve som postkort av Bykle Samyrkelag. Fotografen var Gunnar B. Holen. | ||
| altnavn = | | altnavn = | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| Linje 12: | Linje 12: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 13 | | gnr = 13 | ||
| bnr = | | bnr = | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Mosdøl 1.jpg|Utsyn over Kyrkjebygdi i slåtten ein gong mot slutten av 1960-talet. Dei tre næraste bruka på biletet er Mosdøl-gardane. Biletet vart utgjeve som postkort av Bykle Samyrkelag.|Gunnar B. Holen.}}</includeonly> | |||
'''[[Mosdøl (Bykle gnr 13)|Mosdøl]]''' er den vestlegaste garden i [[Bykle|Kyrkjebygdi]] i [[Bykle kommune]]. Gardsvaldet strekkjer seg frå bytet mot [[Hoslemo (Bykle gnr 4-5)|Hoslemo]] på høgste punktet i [[Gråsteinnutane]] i nord og til [[Bykil]] i sør. Mot vest grensar garden mot [[Holen (Bykle gnr 12)|Holen]] på austsida mot [[Byklum (Bykle gnr 14)|Byklum]]. Eit noko lauseleg overslag over arealet vil setje det til å vera på kring 18 000 mål. Av dette ligg kring 5500 mål i sameige mellom bnr 1, 2 og 3, medan resten fordeler seg med ca 3500 mål på bnr 1, 4000 mål på bnr 2 og 5000 mål på bnr 3. | '''[[Mosdøl (Bykle gnr 13)|Mosdøl]]''' er den vestlegaste garden i [[Bykle|Kyrkjebygdi]] i [[Bykle kommune]]. Gardsvaldet strekkjer seg frå bytet mot [[Hoslemo (Bykle gnr 4-5)|Hoslemo]] på høgste punktet i [[Gråsteinnutane]] i nord og til [[Bykil]] i sør. Mot vest grensar garden mot [[Holen (Bykle gnr 12)|Holen]] på austsida mot [[Byklum (Bykle gnr 14)|Byklum]]. Eit noko lauseleg overslag over arealet vil setje det til å vera på kring 18 000 mål. Av dette ligg kring 5500 mål i sameige mellom bnr 1, 2 og 3, medan resten fordeler seg med ca 3500 mål på bnr 1, 4000 mål på bnr 2 og 5000 mål på bnr 3. | ||
Om gardsnamnet skriv Amund B. Larsen (''Norske Gaardnavne'' VIII, 213) at «sidste Led er Dialektens ''Døl'', f., liden Dal. 1ste Led er vistnok ''Mosi'', m, mosebevoxet myr.». Denne tolkinga er ikkje urimeleg, men me skal taka med at ordet 'døl' etter [[Ivar Aasen]] (''Norsk Ordbog'' 123) også har tydinga «Engstykke tæt ved Husene; meget græsrig Eng». Om ein torer leggje den sistnemnde tydinga til grunn, vil ho peike i retning av at Mosdøl opphavleg har vorte dela ifrå ein eldre gard, og det vil me vil halde for truleg også av andre grunnar. For Byklum er utan tvil eldste garden i Kyrkjebygdi, medan Mosdøl og [[Gjerden (Bykle gnr 15)|Gjerden]] båe er sekundære i høve til denne. Men så må ein då leggje til at delinga må ha funne stad svært langt att i tida, iallfall fyre [[Svartedauden]] og kanskje endå langt tidlegare. | Om gardsnamnet skriv Amund B. Larsen (''Norske Gaardnavne'' VIII, 213) at «sidste Led er Dialektens ''Døl'', f., liden Dal. 1ste Led er vistnok ''Mosi'', m, mosebevoxet myr.». Denne tolkinga er ikkje urimeleg, men me skal taka med at ordet 'døl' etter [[Ivar Aasen]] (''Norsk Ordbog'' 123) også har tydinga «Engstykke tæt ved Husene; meget græsrig Eng». Om ein torer leggje den sistnemnde tydinga til grunn, vil ho peike i retning av at Mosdøl opphavleg har vorte dela ifrå ein eldre gard, og det vil me vil halde for truleg også av andre grunnar. For Byklum er utan tvil eldste garden i Kyrkjebygdi, medan Mosdøl og [[Gjerden (Bykle gnr 15)|Gjerden]] båe er sekundære i høve til denne. Men så må ein då leggje til at delinga må ha funne stad svært langt att i tida, iallfall fyre [[Svartedauden]] og kanskje endå langt tidlegare.</onlyinclude> | ||
I 1624-jordeboka er Mosdøl oppførd som såkalla [[øydegard]] med ei [[landskyld]] på 1 1/2 hud eller 15 kalveskinn. Her var to oppsitjarar, men me trur ikkje at her var meir enn eitt bruk ved det leitet. I [[skattematrikkelen frå 1645]] er her to brukseiningar | I 1624-jordeboka er Mosdøl oppførd som såkalla [[øydegard]] med ei [[landskyld]] på 1 1/2 hud eller 15 kalveskinn. Her var to oppsitjarar, men me trur ikkje at her var meir enn eitt bruk ved det leitet. I [[skattematrikkelen frå 1645]] er her to brukseiningar på 6 kalveskinn kvar, slik at den samla skylda då er redusert til 12 skinn. Såleis er det framleis i 1665, men innan [[matrikkelframlegget frå 1723]] vart skrive har den eine av dei to eldre einingane vorte dela i 2, slik at her då var to bruk på 3 kalveskinn og eitt på 6. Dei to fyrste har løpenummer 26 og 27, og tilsvarar dei seinare [[Lunden (Bykle gnr 13/1)|Lunden]] og [[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget]], medan det tredje, som er det største, har lnr 28 og tilsvarar det seinare [[Mosdøl (Bykle gnr 13/3)|bnr 3]]. Dei opprekna einingane vart ståande med same skyldvurderinga fram til [[1838-matrikkelen]], men då vert garden oppførd med ei gamal skyld på 15 skinn. | ||
Dette kjem av at [[Torsbu (Bykle gnr 13/4)|Torsbu]], som hadde gamalt lnr 32, hadde vorte gjeve bnr 4 under Mosdøl i staden for å verta ført under Byklum, der det logisk sett burde høyre heime, og der det faktisk også hadde vore ført tidlegare. Me har ikkje funne anna forklaring på dette enn at oppsitjaren i Torsbu på 1830-talet var frå Mosdøl, men i alle høve vart Mosdøl i den nye matrikkelen i 1838 registrert med 4 bruk. Av desse sto Lunden og Berget i 99 skilling kvar, bnr 3 i 127 skill og Torsbu i 45 skill, i alt 3 skylddalar 1 ort 19 skill. Om me så hoppar fram til nyaste matrikkelen, som kom i 1886, ser me at Lunden då vart sett til 1,93 skyldmark, Berget til 1,60, bnr 3 til 2,96 og Torsbu til 0,43. | Dette kjem av at [[Torsbu (Bykle gnr 13/4)|Torsbu]], som hadde gamalt lnr 32, hadde vorte gjeve bnr 4 under Mosdøl i staden for å verta ført under Byklum, der det logisk sett burde høyre heime, og der det faktisk også hadde vore ført tidlegare. Me har ikkje funne anna forklaring på dette enn at oppsitjaren i Torsbu på 1830-talet var frå Mosdøl, men i alle høve vart Mosdøl i den nye matrikkelen i 1838 registrert med 4 bruk. Av desse sto Lunden og Berget i 99 skilling kvar, bnr 3 i 127 skill og Torsbu i 45 skill, i alt 3 skylddalar 1 ort 19 skill. Om me så hoppar fram til nyaste matrikkelen, som kom i 1886, ser me at Lunden då vart sett til 1,93 skyldmark, Berget til 1,60, bnr 3 til 2,96 og Torsbu til 0,43. | ||
| Linje 317: | Linje 318: | ||
==Den udela garden == | ==Den udela garden == | ||
{{thumb|Mosdøl 2.jpg|Dette biletet av Mosdøl viser fleire hundre års bygningshistorie på garden. Frå venstre våningshuset til Olav K. Mosdøl frå 1997, fjoset frå 1995, løa frå 1840, loptet frå tidleg 1700-tal og våningshuset til Tore K. Mosdøl frå 1951. Foto: Sigrid Bjørgum, frå kommunearkivet.}} | |||
Den fyrste mannen me finn nemnd på garden heitte Såve. Han er fyrste venda oppskriven som oppsitjar her i landskattelista frå 1610. I ''Mo bygdebok'' (I, 36) les me at det fulle namnet hans var Såve Knutsson, og at far hans heitte Knut Åsmundsson og budde i [[Loftsgarden (Byrte)|Loftsgarden]] på [[Byrte]]. Ut ifrå dette vel me å føre opp Såve nedanfor som Såve K. Loftsgarden. I fylgje eit udatert brev, som etter det som står i Mosoga skal vera frå fyrste tiåret av 1600-talet, hadde Såve selt eigedomen sin i Mosdøl til Orm Tveiten, og denne parten freista Åsmund Knutsson Loftsgarden, bror åt Såve, etterpå å taka attende på odel, men utan å koma nokon veg, ettersom han ikkje greidde å reise pengane. Om han hadde nokon brukeleg odel, er også tvilsamt, for odelen var det på denne tid ein annan som hadde. Han kjem me til lenger ut. | Den fyrste mannen me finn nemnd på garden heitte Såve. Han er fyrste venda oppskriven som oppsitjar her i landskattelista frå 1610. I ''Mo bygdebok'' (I, 36) les me at det fulle namnet hans var Såve Knutsson, og at far hans heitte Knut Åsmundsson og budde i [[Loftsgarden (Byrte)|Loftsgarden]] på [[Byrte]]. Ut ifrå dette vel me å føre opp Såve nedanfor som Såve K. Loftsgarden. I fylgje eit udatert brev, som etter det som står i Mosoga skal vera frå fyrste tiåret av 1600-talet, hadde Såve selt eigedomen sin i Mosdøl til Orm Tveiten, og denne parten freista Åsmund Knutsson Loftsgarden, bror åt Såve, etterpå å taka attende på odel, men utan å koma nokon veg, ettersom han ikkje greidde å reise pengane. Om han hadde nokon brukeleg odel, er også tvilsamt, for odelen var det på denne tid ein annan som hadde. Han kjem me til lenger ut. | ||
| Linje 358: | Linje 360: | ||
I den vidare framstillinga lyt me taka dei ulike bruka eitt i senn (sjå tabellen ovanfor). Etter kvart kjem me då attende til dei sist omtala oppsitjrane. | I den vidare framstillinga lyt me taka dei ulike bruka eitt i senn (sjå tabellen ovanfor). Etter kvart kjem me då attende til dei sist omtala oppsitjrane. | ||
{{Byklesoga}} | {{Byklesoga|[[Lisletjønnhaugen under Holen|Lisletjønnhaugen]]|[[Mosdøl (Bykle gnr 13/3)|Mosdøl (Evre Mosdøl)]]}} | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{F2}} | |||
{{nn}} | |||