291 440
redigeringer
bilete
m (→Bruk under gnr 10 Nesland: korr) |
(bilete) |
||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Nesland | | navn = Nesland | ||
| bilde = | | bilde = Nesland 1.jpg | ||
| bildetekst = | | bildetekst = Nesland fyre neddemminga. {{byline|Folke Nesland}} | ||
| altnavn = | | altnavn = | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Nesland 1.jpg|Nesland fyre neddemminga.|Folke Nesland}}</includeonly> | |||
'''[[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]]''' ligg ved [[Bossvatn]] i [[Bykle kommune]], noko vestanfor [[Tveiti (gnr 11)|Tveiti]], avstanden frå [[Nordtveiti (Bykle gnr 11/2)|Nordtveiti]] til [[Sygard (Bykle gnr 10/3)|Sygard Nesland]] er omlag 1 ½ km. Dei gamle Nesland-gardane ligg alle ved sidan av kvarandre på nordsida av vatnet, med tilhøyrande utmarksareal både på nord- og sørsida. I tillegg til den utmarka som høyrer berre Nesland til, kjem også eit stort fjell- og heiområde der Nesland-gardane har sameige med Tveiten-gardane. Dette vert oppgjeve til å vera på 82.570 mål. I eldre tid var det også mykje sameige og teigblanding Nesland-gardane imellom. Innmarka vart utskift i 1908, utmarka i 1988. | '''[[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]]''' ligg ved [[Bossvatn]] i [[Bykle kommune]], noko vestanfor [[Tveiti (gnr 11)|Tveiti]], avstanden frå [[Nordtveiti (Bykle gnr 11/2)|Nordtveiti]] til [[Sygard (Bykle gnr 10/3)|Sygard Nesland]] er omlag 1 ½ km. Dei gamle Nesland-gardane ligg alle ved sidan av kvarandre på nordsida av vatnet, med tilhøyrande utmarksareal både på nord- og sørsida. I tillegg til den utmarka som høyrer berre Nesland til, kjem også eit stort fjell- og heiområde der Nesland-gardane har sameige med Tveiten-gardane. Dette vert oppgjeve til å vera på 82.570 mål. I eldre tid var det også mykje sameige og teigblanding Nesland-gardane imellom. Innmarka vart utskift i 1908, utmarka i 1988. | ||
Alle dei fire gamle bruka på Nesland hadde tuna så langt frå stranda at dei ikkje vart neddemde ved reguleringa av Bossvatn, men dei hadde jorda sine på nedsida av husa, så storparten av den dyrka marka vart borte. | Alle dei fire gamle bruka på Nesland hadde tuna så langt frå stranda at dei ikkje vart neddemde ved reguleringa av Bossvatn, men dei hadde jorda sine på nedsida av husa, så storparten av den dyrka marka vart borte. | ||
Når det gjeld tydinga av gardsnamnet, så er ho i og for seg aldeles beint fram: 'Nes-' er nes og '-land' er land, men kva for nes namnet siktar til, er ikkje like sjølvsagt. «Garden ligg på eit rundvore, ikkje særleg markert nes» skriv [[Alfred Ryningen]] (''1568 stadnamn frå Nordbygdi i Bykle'', h.oppg. norsk, UiO, 1979, s. 55), medan [[Tarald Nomeland]] i den gamle gards- og ættesoga (s. 219) talar om «garden ved neset», og då truleg tenkjer på neset vestanfor Neslandsgarden. [[Folke Nesland]], som, ved sidan av Alfred Ryningen, truleg er den som veit mest om stadnamna i Bykle, meiner garden må vera namnsett austfrå, ettersom ein haug nedunder jorda i [[Vodden (Bykle gnr 10/1)|Vodden]], som heiter Orrehaugjen, tek seg ut som eit nes, når ein ror vestetter vatnet. Denne siste forklaringa virkar som den mest rimelege av dei me har vore inne på. | Når det gjeld tydinga av gardsnamnet, så er ho i og for seg aldeles beint fram: 'Nes-' er nes og '-land' er land, men kva for nes namnet siktar til, er ikkje like sjølvsagt. «Garden ligg på eit rundvore, ikkje særleg markert nes» skriv [[Alfred Ryningen]] (''1568 stadnamn frå Nordbygdi i Bykle'', h.oppg. norsk, UiO, 1979, s. 55), medan [[Tarald Nomeland]] i den gamle gards- og ættesoga (s. 219) talar om «garden ved neset», og då truleg tenkjer på neset vestanfor Neslandsgarden. [[Folke Nesland]], som, ved sidan av Alfred Ryningen, truleg er den som veit mest om stadnamna i Bykle, meiner garden må vera namnsett austfrå, ettersom ein haug nedunder jorda i [[Vodden (Bykle gnr 10/1)|Vodden]], som heiter Orrehaugjen, tek seg ut som eit nes, når ein ror vestetter vatnet. Denne siste forklaringa virkar som den mest rimelege av dei me har vore inne på.</onlyinclude> | ||
{{thumb|Nesland 2.jpg|Strond er den eldste kjende buplassen i Bykle. Her er registrert funn frå yngre steinalder.|Folke Nesland}} | |||
{{thumb|Nesland 3.jpg|På Strond ca 1960. Olav G. Holen jr. og Torleiv F. Nesland. Bilete frå Folke Nesland.}} | |||
Namnegranskarane fortel oss vidare at dei fleste gardsnamn som endar på -land skal skrive seg frå [[folkevandringstida]], dvs frå perioden mellom åra 400 og 600 e.Kr., og når det gjeld Nesland har me ingen grunn til å tvile på at busetnaden minst må vera så gamal som namnet tilseier. For på [[Strond (Bykle)|Strond]], ein knapp kilometer vestanfor garden, har arkeologar funne ein buplass frå ca 1500 f.Kr., dvs. frå [[yngre steinalder]], og ein pilspiss av flint, som vart funnen i fjellet opp for Nesland, vert datert til omlag same tida. | Namnegranskarane fortel oss vidare at dei fleste gardsnamn som endar på -land skal skrive seg frå [[folkevandringstida]], dvs frå perioden mellom åra 400 og 600 e.Kr., og når det gjeld Nesland har me ingen grunn til å tvile på at busetnaden minst må vera så gamal som namnet tilseier. For på [[Strond (Bykle)|Strond]], ein knapp kilometer vestanfor garden, har arkeologar funne ein buplass frå ca 1500 f.Kr., dvs. frå [[yngre steinalder]], og ein pilspiss av flint, som vart funnen i fjellet opp for Nesland, vert datert til omlag same tida. | ||
| Linje 147: | Linje 150: | ||
Fyrste venda me finn han nemnd er i 1610, og sidan er han med i kvar skatteliste frametter til og med 1620, men etter det året ser me ikkje meir til han på Nesland. Som nemnt vart han skattlagd som husmann, noko som på denne tid rett og slett berre er eit skatteteknisk omgrep for ein bonde med lite råd. Me trur då heller ikkje at han var husmann i den nyare tydinga av ordet, tvert om vil me rekne med at han åtte parten sin i garden, og grunnen til at me trur dette er at me har ei opplysning i eit brev frå 1597 om at garden då var i eiga av Bjørgulv Nesland «og hans medbrødre». Dette tyder ikkje nødvendigvis at Jon og Bjørgulv var brør, ettersom «medbroder» berre er eit ålment uttrykk for familiesamband. Korleis sambandet mellom Jon og Bjørgulv kan ha vore laga, kjem me litt attende til nedanfor. | Fyrste venda me finn han nemnd er i 1610, og sidan er han med i kvar skatteliste frametter til og med 1620, men etter det året ser me ikkje meir til han på Nesland. Som nemnt vart han skattlagd som husmann, noko som på denne tid rett og slett berre er eit skatteteknisk omgrep for ein bonde med lite råd. Me trur då heller ikkje at han var husmann i den nyare tydinga av ordet, tvert om vil me rekne med at han åtte parten sin i garden, og grunnen til at me trur dette er at me har ei opplysning i eit brev frå 1597 om at garden då var i eiga av Bjørgulv Nesland «og hans medbrødre». Dette tyder ikkje nødvendigvis at Jon og Bjørgulv var brør, ettersom «medbroder» berre er eit ålment uttrykk for familiesamband. Korleis sambandet mellom Jon og Bjørgulv kan ha vore laga, kjem me litt attende til nedanfor. | ||
{{thumb|Nesland 4.jpg|Mellom dei tinga Jon laut svara straffeskatt av var ein koparkjele og ei lita gryte, står det i skattelista. Kjelen her høyrer heime i Henriksen-samlinga, og er nok snautt så gamal som frå 1600-åra, men vonleg kan han likevel likne på den Jon hadde med seg til straffeskattetinget. Bilete frå Setesdalsmuseet.} | |||
{{thumb|Nesland 6.jpg|Bjørgulv Nesland åtte ein tessak, fortel straffeskattelista. Desse sablane hadde noko ulik utforming, men den på biletet her er typisk nok. Om me seier at festet var 17 cm langt, så var bladet på ca 97 cm. Forsvarsmuseet har mange av desse blankvåpena, som vart innkaupte i store mengder frå Holland og Tyskland under kongane Fredrik II og Christian IV, og sidan tvangsselde til bøndene, som etter lova skulle vera utstyrde med kvar si «værge» i tilfelle krig. På denne bakgrunnne er det snodig at dei sidan kunne verta ekstra skattelagde for å eige våpena sine, men såleis var det.}} | |||
Som gardbrukar på Nesland i 1614 kom Jon til å vera mellom dei bøndene som den hausten laut stille opp på straffeskattetinget på [[Rike (Valle)|Rike]] med husgeråd og kretur, for å få eignelutene sine takserte. Grunnen til dette var at alle bønder i [[Råbyggjelaget]] hadde vorte pålagde å yte halve verdet av lausøyren sin til kongens kasse som straff for skatte- og militærnekting i samband med [[[Kalmarkrigen]] 1611-13. Jon Nesland møtte som sagt på tinget, og dei eignelutene han synte fram var dei fylgjande: | Som gardbrukar på Nesland i 1614 kom Jon til å vera mellom dei bøndene som den hausten laut stille opp på straffeskattetinget på [[Rike (Valle)|Rike]] med husgeråd og kretur, for å få eignelutene sine takserte. Grunnen til dette var at alle bønder i [[Råbyggjelaget]] hadde vorte pålagde å yte halve verdet av lausøyren sin til kongens kasse som straff for skatte- og militærnekting i samband med [[[Kalmarkrigen]] 1611-13. Jon Nesland møtte som sagt på tinget, og dei eignelutene han synte fram var dei fylgjande: | ||
* 7 mk. forbrent kopar [1 kjele] (1 ort 13 skill) | * 7 mk. forbrent kopar [1 kjele] (1 ort 13 skill) | ||
* 1 lita gryte (1 ort) | * 1 lita gryte (1 ort) | ||
| Linje 243: | Linje 248: | ||
I det fylgjande tek me for oss dei ulike bruka eitt om gongen, og byrjar med [[Der heime (Bykle gnr 10/2)|det eldste av dei]]. | I det fylgjande tek me for oss dei ulike bruka eitt om gongen, og byrjar med [[Der heime (Bykle gnr 10/2)|det eldste av dei]]. | ||
{{Byklesoga}} | {{Byklesoga|[[Skarberg (Bykle gnr 9/3)|Skarberg]]|[[Der heime (Bykle gnr 10/2)|Der heime]]}} | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{F1}} | |||