291 440
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 15: | Linje 15: | ||
Samar fødde før kring 1977 fekk ikkje lære samisk på skulen, og der var derfor særs få som kunne skrive sitt eige språk. Etter at språket det kom inn i skulen og blei administrasjonsspråk i to fylke og fleire kommunar, har skriftspråket blitt styrka. Det var i 2016 845elevar i grunnskulen som hadde nordsamisk som førstespråk, og 1045 som hadde det som andrespråk.<ref>[https://www.ssb.no/statbank/table/07587/tableViewLayout1/?rxid=3195cc83-8ef7-46f2-a9e5-b7dc51197808 Elever med samisk som 1. og 2. språk i grunnskolen etter elever med samisk opplæringsform, statistikkvariabel og år], SSB.</ref> | Samar fødde før kring 1977 fekk ikkje lære samisk på skulen, og der var derfor særs få som kunne skrive sitt eige språk. Etter at språket det kom inn i skulen og blei administrasjonsspråk i to fylke og fleire kommunar, har skriftspråket blitt styrka. Det var i 2016 845elevar i grunnskulen som hadde nordsamisk som førstespråk, og 1045 som hadde det som andrespråk.<ref>[https://www.ssb.no/statbank/table/07587/tableViewLayout1/?rxid=3195cc83-8ef7-46f2-a9e5-b7dc51197808 Elever med samisk som 1. og 2. språk i grunnskolen etter elever med samisk opplæringsform, statistikkvariabel og år], SSB.</ref> | ||
==Grammatikk og syntaks== | |||
Nordsamisk reknast gjerne som det samiske språket som ligg lengst frå [[protosamisk]]. Dette gjeld både for grammatikk og ordforråd. Ein viktig grunn til dette er at som majoritetsspråk bland samane, kom nordsamisk i større grad enn dei andre språka i kontakt med germanske språk. Det påverka grammatikken og syntaksen, og førde til at låneord blei tatt inn frå skandinaviske språk. I seinare år, etter at ein byrja nytte nordsamisk som administrasjonsspråk og undervisningsspråk har denne trenden snudd, mellom anna fordi ein søkjer å lage eigne ord framfor å ta inn låneord. | |||
Det er sju kasus i nordsamisk: | |||
* Nominativ (subjektform). | |||
* Akkusativ (objektform). | |||
* Genitiv (eigeform). | |||
* Illativ (lokalkasus, «inn i/til»). | |||
* Lokativ (lokalkasus, «i/på/ved/frå»). | |||
* Komitativ (adverbialkasus, hovedsakelig «med»). | |||
* Essiv (adverbialkasis, midlertidig plassering eller tilstand). | |||
Bøyingsformene i akkusativ og genitiv er identiske, så i praksis er det seks kasus. Eigeform blir uttrykt ved genitiv/akkusativforma av personlege pronomen. | |||
Andre samiske språk skiljer i lokativ mellom på stad og frå stad, men i nordsamisk har desse falt saman. Nordsamisk ''Kárášjogas'' kan tyde både 'i Karaksjok' og 'frå Karasjok', men illativsforma ''Kárášjohkii'' tyder 'til Karasjok'. Andre relasjonar blir uttrykt med postposisjonar, til dømes ''birra'', 'om' og ''haga'', 'utan'. | |||
Det er tre grammatiske tal: eintal (singularis), total (dualis) og fleirtal (pluralis). | |||
Dei fleste konsonantane har [[stadieveksling]]. | |||
Nekting uttrykkast med eit eige nektingsverb saman med nektingsform av hovudverbet. I setninga ''In boađe'', 'Eg kjem ikkje', er nektingsverbet 'in' i første person eintal og uttrykker såleis både nekting og subjektet 'eg', medan hovedverbet er i ei nektingsform uten personending. Skal ein seie det motsette, ''Boađán', 'eg kjem', er det berre eit hovudverb i første person eintal. | |||
Syntaksen er prega av kontakt med germanske språk, og har stillinga SVO som grunnleggjande ordstilling. Til samanlikning har [[sørsamisk]] SOV som grunnleggjande ordstilling. | |||
==Referansar== | ==Referansar== | ||