50 075
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
m (korr) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (6 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 12: | Linje 12: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 17 | | gnr = 17 | ||
| bnr = lnr 42 | | bnr = lnr 42 | ||
| Linje 32: | Linje 32: | ||
Som me var inne på i bolken om den udela garden var det ei Liv Aslaksdotter som sto som medunderskrivar med Tarald i skøytet då han selde halve Trydal til Torleivssønene frå Rygnestad i 1609. Etter samanhengen kan ho ha vore kona hans, men ho er ikkje nemnd fleire vender i kjeldene våre, så denne gjetinga kan ikkje kontrollerast. Kanskje er ho likevel rett? | Som me var inne på i bolken om den udela garden var det ei Liv Aslaksdotter som sto som medunderskrivar med Tarald i skøytet då han selde halve Trydal til Torleivssønene frå Rygnestad i 1609. Etter samanhengen kan ho ha vore kona hans, men ho er ikkje nemnd fleire vender i kjeldene våre, så denne gjetinga kan ikkje kontrollerast. Kanskje er ho likevel rett? | ||
{{thumb|Trydal 2.jpg|Fyre dei fekk jernovnar å leggje takka på, laut bakstekjeringane plassere henne på ein smia trifoting over open varne, som på denne teikninga i Olaus Magnus si bok Historia om de Nordiska Folken, som kom ut i 1555.}} | |||
Av rygnestadbrørne var det berre Torleiv som ikkje sidan kom til å bu i Trydal, men han som budde her lengst var Eivind. Han kom fyrst inn med det same etter handelen i 1609 og sat tom. 1613. Då flutte han til eit bruk på [[Nomeland (Valle)|Nomeland]], der han budde tom. 1629. Medan Eivind var på Nomeland budde Svein, og tidvis også Jorunn, mor hans, i Trydal. Men då Svein i 1630 flutte til [[Åsland (Tokke)|Åsland]] i [[Mo kommune (Telemark)|Mosokn]] i [[Telemark]] (jfr. ''Mo bygdebok'' I, 636 og 647), kom Eivind attende til Trydal og budde her livet ut, til 1666. Den tredje av brørne, Dreng, var berre innom i Nordstog eit par år, i 1650-51, og då som sambrukar med Eivind. | Av rygnestadbrørne var det berre Torleiv som ikkje sidan kom til å bu i Trydal, men han som budde her lengst var Eivind. Han kom fyrst inn med det same etter handelen i 1609 og sat tom. 1613. Då flutte han til eit bruk på [[Nomeland (Valle)|Nomeland]], der han budde tom. 1629. Medan Eivind var på Nomeland budde Svein, og tidvis også Jorunn, mor hans, i Trydal. Men då Svein i 1630 flutte til [[Åsland (Tokke)|Åsland]] i [[Mo kommune (Telemark)|Mosokn]] i [[Telemark]] (jfr. ''Mo bygdebok'' I, 636 og 647), kom Eivind attende til Trydal og budde her livet ut, til 1666. Den tredje av brørne, Dreng, var berre innom i Nordstog eit par år, i 1650-51, og då som sambrukar med Eivind. | ||
| Linje 60: | Linje 61: | ||
Etter kva skrivaren fann ut sat då Svein Trydal inne med fylgjande: | Etter kva skrivaren fann ut sat då Svein Trydal inne med fylgjande: | ||
{{thumb|Trydal 3.jpg|Som det går fram av lista hadde Svein Trydal to «stålbogar». Dette var skjotevåpenet i bondevæpninga fyre børsene kom på vange. Teikning frå Olaus Magnus, Roma 1555.}} | |||
* Uteståande pengekrav (10 rd.) | * Uteståande pengekrav (10 rd.) | ||
* reide pengar ( rd 1 ort 16 skill.) | * reide pengar ( rd 1 ort 16 skill.) | ||
| Linje 144: | Linje 145: | ||
:* Birgit, f 1664 d 1734, g m Åsmund Bjørgulvsen Røysland, busett [[Sygard Røysland (Valle)]], sjå ''Valle'' VI, 479 | :* Birgit, f 1664 d 1734, g m Åsmund Bjørgulvsen Røysland, busett [[Sygard Røysland (Valle)]], sjå ''Valle'' VI, 479 | ||
Kvar Gunhild Sveinsdotter | Kvar Gunhild Sveinsdotter kom frå har me ikkje funne opplysning om, og me veit heller ikkje kor lenge ho livde, bortsett frå at ho døydde etter mannen sin, men fyre 1714. | ||
Manntalslistene frå 1660-åra ymsar ein god del når det gjeld alderen åt Arne Eivindsson, men ingen av dei vil gjeva han fødselsår tidlegare enn 1626. Men når me, slik det er peika på ovanfor, veit at han var godt i gang med eigen familie kring 1638, er det ikkje rimeleg å tru at han var fødd seinare enn 1620, heller noko tidlegare. | Manntalslistene frå 1660-åra ymsar ein god del når det gjeld alderen åt Arne Eivindsson, men ingen av dei vil gjeva han fødselsår tidlegare enn 1626. Men når me, slik det er peika på ovanfor, veit at han var godt i gang med eigen familie kring 1638, er det ikkje rimeleg å tru at han var fødd seinare enn 1620, heller noko tidlegare. | ||
| Linje 264: | Linje 265: | ||
I fylgje kreturregistreringa i protokollen til jordtakstkommisjonen frå 1802 skulle dei i Nordstog då kunna ha 5-6 kyr og 8 småkretur. Normalt ville me vel oppfatte dette som minimumstal, og seia at så mykje hadde dei nok minst. Korleis det faktisk sto til er likevel uvisst, men truleg gjekk gardsdrifta for halv maskin og knapt nok det, ettersom Ingebjørg ikkje hadde andre karfolk til hjelp på garden enn den 76 år gamle kårkallen Torleiv Arnesson. | I fylgje kreturregistreringa i protokollen til jordtakstkommisjonen frå 1802 skulle dei i Nordstog då kunna ha 5-6 kyr og 8 småkretur. Normalt ville me vel oppfatte dette som minimumstal, og seia at så mykje hadde dei nok minst. Korleis det faktisk sto til er likevel uvisst, men truleg gjekk gardsdrifta for halv maskin og knapt nok det, ettersom Ingebjørg ikkje hadde andre karfolk til hjelp på garden enn den 76 år gamle kårkallen Torleiv Arnesson. | ||
{{thumb|Trydal 6.jpg|Her er Ingebjørg Gunsteinsdotter og ei av døtrene på veg med matforsyning til den fredlause Åvold Trydal, som heldt til i ei av gardens støylsbuer. Teikning 2005 av Tove Krogh.}} | |||
For husbonden var ikkje heime, han var fredlaus og gøymde seg i heia. Grunnen til dette var at han våren 1799 hadde slege i hel Hallvard Gunnulvsson Moseid. Under rettssaka kom det fram at drapsmannen i lange tider hadde vore sterkt plaga med periodisk hovudvondt, og at han under desse åtaka ikkje visste kva han gjorde. Også dei nærare omstenda kring drapet kunne tyde på sinnsforvirring. | For husbonden var ikkje heime, han var fredlaus og gøymde seg i heia. Grunnen til dette var at han våren 1799 hadde slege i hel Hallvard Gunnulvsson Moseid. Under rettssaka kom det fram at drapsmannen i lange tider hadde vore sterkt plaga med periodisk hovudvondt, og at han under desse åtaka ikkje visste kva han gjorde. Også dei nærare omstenda kring drapet kunne tyde på sinnsforvirring. | ||
| Linje 280: | Linje 282: | ||
Då fekk han skrive ny kårkontrakt med dottera og versonen for seg og Ingebjørg. I fylgje denne skulle dei ha rett til å bu på Stigamoen, og dertil få utlevert 6 tunner [[jordeple]] i året og avdråtten av 2 kyr og 12 sauer og geiter. Det er interessant at Åvold tinga seg kår i jordeple, for det var nytt og moderne på denne tid. Men han hadde nok ikkje fått med seg at næringsverdien av jordepletunna var berre ein tredjepart av korntunna. Om han hadde tenkt seg at dei skulle liva to menneske berre av jordeplegraut og mjølk, måtte han ha kravt 18 tunner. | Då fekk han skrive ny kårkontrakt med dottera og versonen for seg og Ingebjørg. I fylgje denne skulle dei ha rett til å bu på Stigamoen, og dertil få utlevert 6 tunner [[jordeple]] i året og avdråtten av 2 kyr og 12 sauer og geiter. Det er interessant at Åvold tinga seg kår i jordeple, for det var nytt og moderne på denne tid. Men han hadde nok ikkje fått med seg at næringsverdien av jordepletunna var berre ein tredjepart av korntunna. Om han hadde tenkt seg at dei skulle liva to menneske berre av jordeplegraut og mjølk, måtte han ha kravt 18 tunner. | ||
Ovanfor nemnde me at Stigamoen vert omtala som kårbustad for Nordstog i 1806 og 1826. I 1806 budde visseleg Gunstein Såvesson og huslyden hans der, men det var vel tanken at dei måtte vike, når husbondsfolket trong plassen til andre fyremål. Om Åvold og Ingebjørg faktisk kom til å flytje | Ovanfor nemnde me at Stigamoen vert omtala som kårbustad for Nordstog i 1806 og 1826. I 1806 budde visseleg Gunstein Såvesson og huslyden hans der, men det var vel tanken at dei måtte vike, når husbondsfolket trong plassen til andre fyremål. Om Åvold og Ingebjørg faktisk kom til å flytje til Moen, er snautt. At dei hadde tinga seg rett til å vera der, er greitt, men det ser ut til at dei likevel vart buande i Nordstog livet ut. | ||
Som me var inne på, var det Tore og Torleiv som kom til å overtaka gardsbruket av Åvold og Ingebjørg. Nedanfor er dei oppskrivne ilag med borna sine. Det lyt vel understrekast at ho heitte Tore, og ikkje Tone, slik det står i den gamle gards- og ættesoga (34). Tore og Torleiv fekk skøyte på garden i 1826 for 496 dalar og foddog. Gardprisen svara akkurat til gjelda, så her vart det ingenting på andre ervingar. | Som me var inne på, var det Tore og Torleiv som kom til å overtaka gardsbruket av Åvold og Ingebjørg. Nedanfor er dei oppskrivne ilag med borna sine. Det lyt vel understrekast at ho heitte Tore, og ikkje Tone, slik det står i den gamle gards- og ættesoga (34). Tore og Torleiv fekk skøyte på garden i 1826 for 496 dalar og foddog. Gardprisen svara akkurat til gjelda, så her vart det ingenting på andre ervingar. | ||
| Linje 382: | Linje 384: | ||
Då dei hadde Store-Arne, sonen, til dåpen i 1857, vart faren oppskriven som bruksmann i [[Berdalen (Bykle gnr 3)|Berdalen]], og sameleis då Lisle-Arne vart døypt to år seinare. Knut har vel då vore medbrukar hjå bror sin. I 1862, då Sigrid vart døypt, var dei busetar her i Nordstog hjå bror hennes, Torleiv Arnesson. Ved [[folketellingen 1865|folketeljinga]] på slutten av 1865 var atter Tore og døtrene busetar her, men då hadde ho vorte enke. Dødsfallet åt Knut står ikkje i Valle kyrkjebok, så berre på det grunnlaget lyt ein tru at han må ha døytt utanfor bygda. | Då dei hadde Store-Arne, sonen, til dåpen i 1857, vart faren oppskriven som bruksmann i [[Berdalen (Bykle gnr 3)|Berdalen]], og sameleis då Lisle-Arne vart døypt to år seinare. Knut har vel då vore medbrukar hjå bror sin. I 1862, då Sigrid vart døypt, var dei busetar her i Nordstog hjå bror hennes, Torleiv Arnesson. Ved [[folketellingen 1865|folketeljinga]] på slutten av 1865 var atter Tore og døtrene busetar her, men då hadde ho vorte enke. Dødsfallet åt Knut står ikkje i Valle kyrkjebok, så berre på det grunnlaget lyt ein tru at han må ha døytt utanfor bygda. | ||
Denne tanken vert stadfest i eit minnestykke som Sigrid, dotter hans, skreiv i 1931-32. Her går det fram at Knut og Tore flutte til Stavanger i 1862, og at Knut då fekk seg arbeid i ei kornforretning. Dette må ha vore om våren eller sumaren det året, ettersom Sigrid vart døypt i Bykle i februar. Systera Anne vart derimot fødd og døypt i Stavanger. Hausten 1864 herja det ein [[tyfus]]epidemi i byen, og kort etter at Anne vart fødd døydde broren Lisle-Arne. Eit par veker seinare døydde også far deira. Tore skreiv då heim til mora og fortalde kva som hadde hendt, og noko fyre jol 1865 kom broren Torleiv med hest og slede til Stavanger, og henta henne og borna heim til Trydal. Dette er då bakgrunnen | Denne tanken vert stadfest i eit minnestykke som Sigrid, dotter hans, skreiv i 1931-32. Her går det fram at Knut og Tore flutte til Stavanger i 1862, og at Knut då fekk seg arbeid i ei kornforretning. Dette må ha vore om våren eller sumaren det året, ettersom Sigrid vart døypt i Bykle i februar. Systera Anne vart derimot fødd og døypt i Stavanger. Hausten 1864 herja det ein [[tyfus]]epidemi i byen, og kort etter at Anne vart fødd døydde broren Lisle-Arne. Eit par veker seinare døydde også far deira. Tore skreiv då heim til mora og fortalde kva som hadde hendt, og noko fyre jol 1865 kom broren Torleiv med hest og slede til Stavanger, og henta henne og borna heim til Trydal. Dette er då bakgrunnen for at me finn dei her i folketeljinga frå 1865, som vart oppteke 31.12. det året. | ||
Fyrr me går vidare, lyt me her taka med ei kjeldetilvising: Mrs Beverly Erickson er dotterdotter åt ovannemnde Sigrid Knutsdotter, og dotter åt Hilda Nomeland og John Stephen Hudy. Ho bur i Clarendon Hills, [[Illinois]], og har sendt oss minnestykket av Sigrid. Ho har også kartlagt lagnadane til mange av trydølane i Amerika, og mykje av opplysningane våre om dei er henta frå hennes arbeid. | Fyrr me går vidare, lyt me her taka med ei kjeldetilvising: Mrs Beverly Erickson er dotterdotter åt ovannemnde Sigrid Knutsdotter, og dotter åt Hilda Nomeland og John Stephen Hudy. Ho bur i Clarendon Hills, [[Illinois]], og har sendt oss minnestykket av Sigrid. Ho har også kartlagt lagnadane til mange av trydølane i Amerika, og mykje av opplysningane våre om dei er henta frå hennes arbeid. | ||
| Linje 418: | Linje 420: | ||
I 1904 gifte Arne seg med Bertha Nygaard, dotter åt ein stavangeremigrant som tidlegare hadde budd i Thompson, [[Nord-Dakota]]. Arne og Bertha hadde ma. dottera Evelyn, som skal ha vore det fyrste barnet som kom til verda i Grygla. Grygla fekk postkontor i 1903, og A.O. Flateland vart den fyrste postmeisteren. Ved dette høvet fekk forresten også staden namnet sitt: Dei hadde ikkje kunna semjast om kva for adresse dei skulle bruke, og difor vart det til at ein inspektør frå Postdepartementet i Washington sette på sitt eige namn. Mannen var polakk og heitte Gryglewicz, og der har me då bakgrunnen for det rare namnet Grygla. | I 1904 gifte Arne seg med Bertha Nygaard, dotter åt ein stavangeremigrant som tidlegare hadde budd i Thompson, [[Nord-Dakota]]. Arne og Bertha hadde ma. dottera Evelyn, som skal ha vore det fyrste barnet som kom til verda i Grygla. Grygla fekk postkontor i 1903, og A.O. Flateland vart den fyrste postmeisteren. Ved dette høvet fekk forresten også staden namnet sitt: Dei hadde ikkje kunna semjast om kva for adresse dei skulle bruke, og difor vart det til at ein inspektør frå Postdepartementet i Washington sette på sitt eige namn. Mannen var polakk og heitte Gryglewicz, og der har me då bakgrunnen for det rare namnet Grygla. | ||
{{thumb|Trydal 7.jpg|Denne gamle utløa på Hestevelt er truleg frå 1700-talet. Me meiner at ho høyrde til Nordstog fyre delinga i 1908, og då er ho vel det einaste av husa derifrå som framleis står på den opphavlege tomta. Angerd Mosdøl fortel at ungane, då ho var lita, meinte det spøkte i dette huset.|Aanund Olsnes}} | |||
A.O. Flateland selde landhandelen i 1910, men i 1916 opna han bilverkstad og bensinstasjon, der han sidan også dreiv som Ford-forhandlar. Han kom også til å gjera teneste ei tid som ordførar (mayor) i Grygla, og som County Commissioner for Marshall County. Han døydde i 1943. | A.O. Flateland selde landhandelen i 1910, men i 1916 opna han bilverkstad og bensinstasjon, der han sidan også dreiv som Ford-forhandlar. Han kom også til å gjera teneste ei tid som ordførar (mayor) i Grygla, og som County Commissioner for Marshall County. Han døydde i 1943. | ||
| Linje 430: | Linje 433: | ||
Eigarane budde fram til 1906 i [[Der inne (Bykle gnr 17/1)|Der inne]], og sidan på [[Moen (Bykle gnr 17/8)|Moen]]. Av utskiftingskartet over garden frå 1933 ser me at der så seint som det året framleis sto att nokre hus i Nordstog. Men i dag er det ikkje att anna av denne garden enn sjølve arealet, den kunnskapen som kan hentast i tradisjonen, gamle protokollar og arkivpakker, nokre gamle husmurar på flaten mellom [[Hestevelt (Bykle gnr 17/1.1)|Hestevelt]] og Smidjebakken og ei gamal utløe på Hestevelt. | Eigarane budde fram til 1906 i [[Der inne (Bykle gnr 17/1)|Der inne]], og sidan på [[Moen (Bykle gnr 17/8)|Moen]]. Av utskiftingskartet over garden frå 1933 ser me at der så seint som det året framleis sto att nokre hus i Nordstog. Men i dag er det ikkje att anna av denne garden enn sjølve arealet, den kunnskapen som kan hentast i tradisjonen, gamle protokollar og arkivpakker, nokre gamle husmurar på flaten mellom [[Hestevelt (Bykle gnr 17/1.1)|Hestevelt]] og Smidjebakken og ei gamal utløe på Hestevelt. | ||
{{Byklesoga}} | {{Byklesoga|[[Trydal (Bykle gnr 17)|Trydal]]|[[Der inne (Bykle gnr 17/1)|Der inne]]}} | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{nn}} | |||