Veiledere, Administratorer
9 032
redigeringer
Korrektur
(korrektur, større bilete) |
(Korrektur) |
||
| Linje 4: | Linje 4: | ||
== Familie == | == Familie == | ||
Foreldra var gardbrukarar på Grinder, Arne Olsen (1697-1748) og Berte Nilsdotter (1708-1747). Arne var oppvaksen på Oppset på andre sida av elva for Grinder. Men Grinder tilhøyrde også familien, og Arne overtok drifta der i 1720. Berte var frå storgarden [[Hol (Nes på Hedmarken)|Hol]], [[Nes på Hedmarken]]. Arne Olsen var underoffiser med graden [[capitaine des armes]], og dessutan bygdelensmann i Grue. Han også omtala som «studiosus», noko som kan innebere at han hadde studert i København. Arne og Berte heldt huslærar til borna. Ole Arntzens sosiale avansement kan såleis seiast å ha vore godt førebudd. | Foreldra var gardbrukarar på Grinder, Arne Olsen (1697-1748) og Berte Nilsdotter (1708-1747). Arne var oppvaksen på Oppset på andre sida av elva for Grinder. Men Grinder tilhøyrde også familien, og Arne overtok drifta der i 1720. Berte var frå storgarden [[Hol (Nes på Hedmarken)|Hol]], [[Nes på Hedmarken]]. Arne Olsen var underoffiser med graden [[capitaine des armes]], og dessutan bygdelensmann i Grue. Han er også omtala som «studiosus», noko som kan innebere at han hadde studert i København. Arne og Berte heldt huslærar til borna. Ole Arntzens sosiale avansement kan såleis seiast å ha vore godt førebudd. | ||
Berte Nilsdotter tilhøyrde bondearistokratiet på Hedmarken. Ho var grandtante til bondeføraren [[Halvor Hoel]] og stortingsmann [[Jacob Hoel]]. | Berte Nilsdotter tilhøyrde bondearistokratiet på Hedmarken. Ho var grandtante til bondeføraren [[Halvor Hoel]] og stortingsmann [[Jacob Hoel]]. | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
*Peder | *Peder | ||
*Birgitte Truine, gift med sokneprest i [[Frogn]] Egedius Sem. | *Birgitte Truine, gift med sokneprest i [[Frogn]] Egedius Sem. | ||
*[[Halvor Arntzen|Halvor]], sokneprest [[Lårdal]] og [[Lom]] | *[[Halvor Arntzen|Halvor]](1756-1835), sokneprest [[Lårdal]] og [[Lom]] | ||
*Johanne, fyrste gong gift med Johan Lund, andre ekteskap med Ulrik Frederik Hals. | *Johanne, fyrste gong gift med Johan Lund, andre ekteskap med Ulrik Frederik Hals. | ||
*Kristian, prest, fyrst i [[Hardanger]], så i Danmark. Gift med Anne Sofie Ravn. | *Kristian, prest, fyrst i [[Hardanger]], så i Danmark. Gift med Anne Sofie Ravn. | ||
| Linje 43: | Linje 43: | ||
== Lensmann == | == Lensmann == | ||
Ole Arntzen fekk som 17-åring overta lensmannsombodet etter faren. Den utnemninga skal etter seiande ha kosta 100 riksdalar og ein hest til [[Leksikon:Fogd|futen]]. Korleis det enn var med dei faktiske forholda rundt dette, | Ole Arntzen fekk som 17-åring overta lensmannsombodet etter faren. Den utnemninga skal etter seiande ha kosta 100 riksdalar og ein hest til [[Leksikon:Fogd|futen]]. Korleis det enn var med dei faktiske forholda rundt dette, kan det ha gjort sitt til Arntzen sa frå seg ombodet seks år seinare. | ||
== Garden == | == Garden == | ||
| Linje 51: | Linje 51: | ||
Han dreiv den utvida garden som eit mønsterbruk. Eit prov på det er at han fekk sølvmedalje for god høyavling frå [[Det kongelige danske landhusholdningsselskab]]. Han bygde eit steinfjøs med plass til 74 krøtter. På byrjinga av 1800-talet vart garden omtala som det største jorbruket i futedømmet.<ref>Kraft 1820:535.</ref> Garden hadde da 10 hestar, 60 kyr, 40 småfe og ein utsånad på 74 tønner. | Han dreiv den utvida garden som eit mønsterbruk. Eit prov på det er at han fekk sølvmedalje for god høyavling frå [[Det kongelige danske landhusholdningsselskab]]. Han bygde eit steinfjøs med plass til 74 krøtter. På byrjinga av 1800-talet vart garden omtala som det største jorbruket i futedømmet.<ref>Kraft 1820:535.</ref> Garden hadde da 10 hestar, 60 kyr, 40 småfe og ein utsånad på 74 tønner. | ||
Det låg betydeleg skog til garden. Særleg verdifulle var skogstrekningane som låg til to setrene som høyrde til Grinder. | Det låg betydeleg skog til garden. Særleg verdifulle var skogstrekningane som låg til dei to setrene som høyrde til Grinder. | ||
I følgje folketeljinga 1801 budde det da 23 personar på sjølve garden. Det var eigarfamilien inklusive ein del nære slektningar, 15 tenestefolk og ein losjerande skomakar. Det låg seks husmannsplassar til med i alt 29 menneske. Den eine husmannsfamilien ser det rett nok ut til sjølv hadde to tenestefolk. Ein annan stad er det nemnt at det låg 9-10 plassar til garden.<ref>Coldevin, A. 1950:338</ref>. | I følgje folketeljinga 1801 budde det da 23 personar på sjølve garden. Det var eigarfamilien inklusive ein del nære slektningar, 15 tenestefolk og ein losjerande skomakar. Det låg seks husmannsplassar til med i alt 29 menneske. Den eine husmannsfamilien ser det rett nok ut til sjølv hadde to tenestefolk. Ein annan stad er det nemnt at det låg 9-10 plassar til garden.<ref>Coldevin, A. 1950:338</ref>. | ||
| Linje 57: | Linje 57: | ||
Ole Arntzen fekk reist ein ny, standsmessig hovudbygning på Grinder. Den stod ferdig i 1769. Den var i rokokkostil, og i fyrste og andre etasjen var det til saman 20 rom. I tillegg kom ein kjellaretasje under heile bygningen, som romma bryggerhus og oppbevaringsrom. | Ole Arntzen fekk reist ein ny, standsmessig hovudbygning på Grinder. Den stod ferdig i 1769. Den var i rokokkostil, og i fyrste og andre etasjen var det til saman 20 rom. I tillegg kom ein kjellaretasje under heile bygningen, som romma bryggerhus og oppbevaringsrom. | ||
Det vart anlagt hage, og Arntzen hadde fast tilsett gartnar (urtegårdsmann Erik Eriksen nemnd 1779 og 1791 | Det vart anlagt hage, og Arntzen hadde fast tilsett gartnar (urtegårdsmann Erik Eriksen nemnd 1779 og 1791.<ref>Hveberg, H. 1948:256)</ref> | ||
== Verksdrift == | == Verksdrift == | ||
| Linje 65: | Linje 65: | ||
== Godseigar og pengeutlånar == | == Godseigar og pengeutlånar == | ||
På Ole Arntzens tid gjekk mange av skoggardane i distriktet over til nye eigarar blant trelasthandlarane i [[Christiania]] og [[Fredrikstad]]. Ole Arntzen var eit døme på at også ein innanbygds mann kunne byggje seg opp eit jordegods i konkurranse med borgarskapet. Arntzen hadde venteleg det same føremålet med godsdanninga som byborgarane, nemleg trelastavsetnad. Ole Arntzen hadde 51 gardar og gardpartar i jordeboka si. | På Ole Arntzens tid gjekk mange av skoggardane i distriktet over til nye eigarar blant trelasthandlarane i [[Christiania]] og [[Fredrikstad]]. Ole Arntzen var eit døme på at også ein innanbygds mann kunne byggje seg opp eit jordegods i konkurranse med borgarskapet. Arntzen hadde venteleg det same føremålet med godsdanninga som byborgarane, nemleg tømmer- og trelastavsetnad. Ole Arntzen hadde 51 gardar og gardpartar i jordeboka si. | ||
Nær samanheng med dette hadde den verksemda han dreiv som pengeutlånar i bygda. | Nær samanheng med dette hadde den verksemda han dreiv som pengeutlånar i bygda. | ||