Veiledere, Administratorer
58 567
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (3 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Baeckerstr. Altona.png|[[Esnogaen i Altona]], bygd etter løyve frå [[Christian VII]] i [[1771]].}} | <onlyinclude>{{thumb|Baeckerstr. Altona.png|[[Esnogaen i Altona]], bygd etter løyve frå [[Christian VII]] i [[1771]].}} | ||
[[Portugisarjødar|'''Portugis'''('''ar''')'''jødar''']] [[nynorsk]] eller '''portugis'''('''er''')'''jøder''' bokm./da., òg stundom kalla ''spanjolar'' eller ''spanske og portugisiske jødar'', er ei [[jødar|jødisk]] gruppe som har sitt hovudopphav i dei [[sefardím]] som kom frå [[Spania]] og [[Portugal]] til [[Italia]], Vest-Europa og [[Amerika]] frå sist på [[1400-talet]] og fram til sist på [[1700-talet]]. Med sine tradisjonar, musikk og språk skil portugisarjødane seg ut frå bl.a. marokkanske sefardím, osmanske sefardím og dei noverande jødiske samfunna i [[Spania]] og [[Portugal]]. Ritualet til portugisarjødane er særprega og er basert på ritualet på [[Den iberiske halvøya]] føre utvisinga derifrå i [[1490-åra]], men òg med mange trekk frå dei [[Italia|italiensk]]-jødiske '' | [[Portugisarjødar|'''Portugis'''('''ar''')'''jødar''']] [[nynorsk]] eller '''portugis'''('''er''')'''jøder''' bokm./da., òg stundom kalla ''spanjolar'' eller ''spanske og portugisiske jødar'', er ei [[jødar|jødisk]] gruppe som har sitt hovudopphav i dei [[sefardím]] som kom frå [[Spania]] og [[Portugal]] til [[Italia]], Vest-Europa og [[Amerika]] frå sist på [[1400-talet]] og fram til sist på [[1700-talet]]. Med sine tradisjonar, musikk og språk skil portugisarjødane seg ut frå bl.a. marokkanske sefardím, osmanske sefardím og dei noverande jødiske samfunna i [[Spania]] og [[Portugal]]. Ritualet til portugisarjødane er særprega og er basert på ritualet på [[Den iberiske halvøya]] føre utvisinga derifrå i [[1490-åra]], men òg med mange trekk frå dei [[Italia|italiensk]]-jødiske ''benè Roma'' og frå [[Marokko|marokkanske]] sefardím. </onlyinclude> | ||
<onlyinclude>Portugisarjødane hadde varierande grad av innreise-, nærings- og busettingsrett i [[Danmark]] og [[Noreg]] frå [[1657]] av. Ved den norske [[Grunnloven av 17. mai 1814]] vart det innført fullt forbod mot innreise og opphald for alle jødar, men unntaket for portugisarjødane vart stadfesta att den [[4. november]] [[1844]] — drygt fem år føre heile [[jødeparagrafen]] vart oppheva. </onlyinclude> | <onlyinclude>Portugisarjødane hadde varierande grad av innreise-, nærings- og busettingsrett i [[Danmark]] og [[Noreg]] frå [[1657]] av. Ved den norske [[Grunnloven av 17. mai 1814]] vart det innført fullt forbod mot innreise og opphald for alle jødar, men unntaket for portugisarjødane vart stadfesta att den [[4. november]] [[1844]] — drygt fem år føre heile [[jødeparagrafen]] vart oppheva. </onlyinclude> | ||
| Linje 17: | Linje 17: | ||
'''Vestlege sefardím''': Omgrepet ''vestlege sefardím'' blir ofte bruka i moderne faglitteratur. Dette omgrepet er problematisk fordi det kan referere til portugisarjødar, til [[marokkanske jødar]] eller til begge desse gruppene. Stundom blir omgrepet vestlege sefardím òg bruka om alle dei europeiske, nordvestafrikanske og osmanske sefardím for å skilje desse frå [[mizraḥím]], eller orientalske jødar. | '''Vestlege sefardím''': Omgrepet ''vestlege sefardím'' blir ofte bruka i moderne faglitteratur. Dette omgrepet er problematisk fordi det kan referere til portugisarjødar, til [[marokkanske jødar]] eller til begge desse gruppene. Stundom blir omgrepet vestlege sefardím òg bruka om alle dei europeiske, nordvestafrikanske og osmanske sefardím for å skilje desse frå [[mizraḥím]], eller orientalske jødar. | ||
'''Renessansesefardím''': Forskaren | '''Renessansesefardím''': Forskaren Joseph Dan skil mellom ''mellomaldersefardím'' ([[osmanske sefardím]]) og ''renessansesefardím'' (portugisarjødar) ut frå kva tid kvart av desse samfunna hadde formativ kontakt med [[iberiske språk|iberisk språk]] og kultur. | ||
== Generell historie == | == Generell historie == | ||
| Linje 106: | Linje 106: | ||
== Lenkjer == | == Lenkjer == | ||
* [http:// | * [http://esnoga.no/w/index.php/Portugisarj%C3%B8dar «Portugisarjødar»] på Alnakka.net - utdjupande stoff om portugisarjødisk religion og kultur | ||
{{Wikipedia|en|Spanish and Portuguese Jews}} | {{Wikipedia|en|Spanish and Portuguese Jews}} | ||
| Linje 113: | Linje 113: | ||
[[Kategori:Portugiserjøder| ]] | [[Kategori:Portugiserjøder| ]] | ||
[[kategori:artikler med lyd]] | [[kategori:artikler med lyd]] | ||
{{nn}} | |||