50 075
redigeringer
Rettet litt i tekst.
(lenkje) |
(Rettet litt i tekst.) |
||
| Linje 2: | Linje 2: | ||
'''[[Rjukan]]''' er ein [[tettstad]] og administrasjonssenter i [[Tinn kommune]] i [[Telemark]]. I 1996 vedtok kommunen at Rjukan har [[by]]status. Staden ligg som ein langstrakt busetning langs elva [[Måna (Tinn)|Måna]] i [[Vestfjorddalen]], ved foten av [[Gausta]]. Det er ein djup dal, der sola er borte frå botnen frå 2. oktober til 12. mars. | '''[[Rjukan]]''' er ein [[tettstad]] og administrasjonssenter i [[Tinn kommune]] i [[Telemark]]. I 1996 vedtok kommunen at Rjukan har [[by]]status. Staden ligg som ein langstrakt busetning langs elva [[Måna (Tinn)|Måna]] i [[Vestfjorddalen]], ved foten av [[Gausta]]. Det er ein djup dal, der sola er borte frå botnen frå 2. oktober til 12. mars. | ||
I 1907 byrja [[Norsk Hydro]] å byggje ut kraftproduksjon og industri i området, der det den gang berre låg nokre få gardsbruk. I 1909 åpna [[Rjukanbanen]] og i 1910 hadde folketalet vakse til omkring 2200, og i 1920 til 8350. Omkring 1960 vart store delar av produksjonen flytta til [[Herøya (Porsgrunn)|Herøya]], og folketalet byrja å synke. I 2012 var det nede på omkring 3300 og i 2019 sunket videre til 3171<ref>{{SSB Tettsteder 2019}}</ref>. Ny industri har blitt etablert | I 1907 byrja [[Norsk Hydro]] å byggje ut kraftproduksjon og industri i området, der det den gang berre låg nokre få gardsbruk. I 1909 åpna [[Rjukanbanen]] og i 1910 hadde folketalet vakse til omkring 2200, og i 1920 til 8350. Omkring 1960 vart store delar av produksjonen flytta til [[Herøya (Porsgrunn)|Herøya]], og folketalet byrja å synke. I 2012 var det nede på omkring 3300 og i 2019 sunket videre til 3171<ref>{{SSB Tettsteder 2019}}</ref>. Ny industri har blitt etablert på Rjukan, og ein del av den kjemiske industrien er att. | ||
I 1928 åpna [[Krossobanen]] som var ein gåve frå Norsk Hydro til innbygjerane på Rjukan, slik at dei kunne komma seg opp i sola i vinterhalvåret. Nedre stasjon ligjer på 385 moh., og frå denne plassen fraktar kabinvognane passasjerane opp i 886 moh. | I 1928 åpna [[Krossobanen]] som var ein gåve frå Norsk Hydro til innbygjerane på Rjukan, slik at dei kunne komma seg opp i sola i vinterhalvåret. Nedre stasjon ligjer på 385 moh., og frå denne plassen fraktar kabinvognane passasjerane opp i 886 moh. | ||
[[Tinn museum]] på Rjukan er eit folkemuseum. Ein finn óg industrielle [[kulturminne]] frå Rjukans historie, som | [[Tinn museum]] på Rjukan er eit folkemuseum. Ein finn óg industrielle [[kulturminne]] frå Rjukans historie, som ''turbinen'' og ''birkelandsovnen'' ved [[Rjukanhuset]], og [[Norsk Industriarbeidermuseum]] på Vemork som tek for seg vasskraft og elektrokjemisk industri. Museet har og ei utstilling om atomvåpen og produksjonen av desse, knytta til [[tungtvannsaksjonen]] under [[andre verdenskrig]]. [[Vemork kraftverk]] var i 1911 eit av dei største i verda. | ||
''[[Rjukan Arbeiderblad]]'' | ''[[Rjukan Arbeiderblad]]'' er den lokale avisa med fem utgåver i veka. | ||
== Galleri == | == Galleri == | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Fil:Rjukan turistvimpel Vemork.jpg|Turistvimpel for Rjukan fra 1970-tallet, med motiv fra Vemork, der Hydrogenfabrikken ( | Fil:Rjukan turistvimpel Vemork.jpg|Turistvimpel for Rjukan fra 1970-tallet, med motiv fra Vemork, der Hydrogenfabrikken (revet i 1977) fortsatt kan ses foran [[Vemork kraftstasjon]].{{byline|Stig Rune Pedersen}} | ||
Fil:Rjukan kirke - no-nb digifoto 20160412 00265 bldsa EYDE 5 07B 075.jpg|[[Rjukan kirke]], oppført i 1915 med [[Romansk arkitektur|nyromansk]]/[[Barokk|nybarokk]] preg, | Fil:Rjukan kirke - no-nb digifoto 20160412 00265 bldsa EYDE 5 07B 075.jpg|[[Rjukan kirke]], oppført i 1915 med [[Romansk arkitektur|nyromansk]]/[[Barokk|nybarokk]] preg, arkitekt [[Carl Berner (1877–1943)|Carl]] og [[Jørgen Berner (1873–1955)|Jørgen Berner]].{{byline|[[Nasjonalbiblioteket]]}} | ||
Fil:Rjukan bibliotek med Torget.jpg|[[Rjukan bibliotek]] med Torget i | Fil:Rjukan bibliotek med Torget.jpg|[[Rjukan bibliotek]] med Torget i 1924–25.{{byline|J.H. Küenholdt}} | ||
Fil:Rjukan stasjon.png|[[Rjukan stasjon]] på [[Rjukanbanen]] fra 1909 | Fil:Rjukan stasjon.png|[[Rjukan stasjon]] på [[Rjukanbanen]] fra 1909. Arkitekt [[Thorvald Astrup]]{{byline|Høegh-Omdal/[[Norsk jernbanemuseum]]|1951}} | ||
Fil:Rjukanhuset 2021.JPG|Rjukanhuset (Folkets hus), åpnet i 1930.{{byline|Stig Rune Pedersen (2021)}} | Fil:Rjukanhuset 2021.JPG|Rjukanhuset (Folkets hus), åpnet i 1930.{{byline|Stig Rune Pedersen (2021)}} | ||
Fil:Birkelandsbrua Rjukan 2021.JPG|Birkelandsbrua over elva [[Måna (Tinn)|Måna]] i det sentrale Rjukan.{{byline|Stig Rune Pedersen (2021)}} | Fil:Birkelandsbrua Rjukan 2021.JPG|Birkelandsbrua over elva [[Måna (Tinn)|Måna]] i det sentrale Rjukan.{{byline|Stig Rune Pedersen (2021)}} | ||
Fil:Gunnar Sønsteby minnesmerke Rjukan.jpg |Minnesmerke over [[Gunnar Sønsteby]] i fødebyen Rjukan, utført av Per Ung og avduket i 2012. Det er identisk med tilsvarende minnesmerke over Sønsteby i Oslo.{{byline|Mari Olsen (2014)}} | Fil:Gunnar Sønsteby minnesmerke Rjukan.jpg |Minnesmerke over [[Gunnar Sønsteby]] i fødebyen Rjukan, utført av Per Ung og avduket i 2012. Det er identisk med tilsvarende minnesmerke over Sønsteby i Oslo.{{byline|Mari Olsen (2014)}} | ||
Fil:Tinn, Sam Eydes gate 116.jpg|Rjukan | Fil:Tinn, Sam Eydes gate 116.jpg|Rjukan baptistmenighets kirke i [[Sam Eydes gate (Tinn)|Sam Eydes gate]] 116, ferdigstilt i 1932.{{byline|Roy Olsen (2019)}} | ||
</gallery> | </gallery> | ||