Sauda III: Forskjell mellom sideversjoner

{{F2}} <onlyinclude>[[Fil:Kraftstasjon Sauda III.jpeg|miniatyr|Kraftstasjonen Sauda III stod ferdig i 1930. Arkitektane Bjercke og Eliassen stod for utforminga av stasjonen, og det var det lokale kraftselskapet A/S Saudefaldene var utbyggjar.]]

Kraftstasjonen Sauda III ligg som eit landemerke, sentralt i Sauda, og godt synleg når ein kjem inn fjorden. Vasskrafta var grunnlaget for industrireisinga i [[Sauda kommune|Sauda]], og det var [[A/S Saudefaldene]] som stod for utbygginga. Kraftutbygginga med Sauda I-IV skjedde i ein femtiårsperiode frå 1919 (Sauda I) til 1967 (Sauda IV). Kraftstasjonen Sauda III starta å produsera kraft 15. februar 1931, og heldt det gåande fram til aggregata blei slått av for godt i 2008. Sauda III vart då erstatta av det nybygde ''Sønnå kraftverk''.</onlyinclude>

Utbygginga Sauda III, med kraftstasjonen, røyrgata og dammen ved Storlivatnet, har nokre særeigne og særskilde løysingar som er verdt å ta vare på. Mellom anna er dammen ved Storlivatnet rekna som eit pionerarbeid innan norsk dambygging<ref name=":0">Stav, Ivar; ''Norsk kraftverksarkitektur. Kulturminner i norsk kraftproduksjon.'' Norges vassdrags- og energidirektorat, Oslo 2006</ref>. Dammen vart planlagt av den kjende dameksperten og ingeniøren [[Christian Fredrik Grøner]]. Arbeidet og planlegginga av sjølve kraftstasjonen stod dei like kjende arkitektane [[Andreas Bjercke]] og [[Georg Eliassen]] for.  

Kraftstasjonen Sauda III føyar seg altså inn i rekkja av arkitektteikna kraftstasjonar, men stikk seg samstundes ut – som ein atypisk, moderne og påkosta kraftverksbygning<ref name=":0" />.

Kraftstasjonen sine funksjonelle krav la sterke føringar og rammer for form og uttrykk. Maskinsalen er det største rommet i lengd, breidd og høgd. I dei eldre anlegga oftast turbin og generator (aggregat) kopla saman med ein horisontal aksel, og begge er då plassert i maskinsalen<ref name=":0" />. Desse kraftstasjonane (slik som Sauda III) har ei vertikal oppstilling, der berre toppen av generatoren er synleg i maskinsalen, og resten av maskineriet ligg i etasjane under.  

Maskinane er tunge, og med dei kraftige rotasjonskreftene dei set i sving er det trong for solid fundamentering. Maskinane utviklar dessutan varme, og kraftstasjonane må ha gode ventilasjonssystem. For tilsyn, vedlikehald og installasjon følgjer det òg ei rekkje krav: Ein må ha godt lys, gjerne dagslys. Vidare treng ein store portar for å få utstyr inn og ut, god takhøgd, og system med traverskran i taket for løfting. Traverskrana i maskinsalen legg så føringar for veggkonstruksjon og plassering av glasopningar.<ref name=":0" />

[[Fil:Røyrgate Sauda III.jpeg|miniatyr|Røyrgata med forankringsklossar og trallebane.]]

[[Fil:Sauda III - turbinhall.jpeg|miniatyr|Inne frå maskinsalen med "rosevindauget" i gavlen.]]

Sauda III er eit av fleire anlegg som er foreslått freda i Statkraft sin landsverneplan<ref>https://www.riksantikvaren.no/prosjekter/landsverneplaner/</ref>.