Veiledere, Administratorer
164 188
redigeringer
bildeflikking
m ({{nn}}) |
(bildeflikking) |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
'''Shetland''' (Shetlandsøyane) er ein region, statthaldarskap og øygruppe tilhøyrande [[Skottland]]. Øygruppa består av 15 bebudde og 85 ubefolka øyer som strekkjer seg ca. 150 km nord-sør og 75 km aust-vest. På hovudøya Mainland finn ein byen [[Lerwick]] (norrønt Leirvik), der administrasjonssenteret held til. Øygruppa har eit areal på 1462 km² og eit folketal på 22 210 (2009). Av andre større øyar kan nemnast Unst, Yell, Papa Stour og Whalsey. Shetland har i århundrer hatt sterke kulturelle og økonomiske band til Noreg. Dei fleste stadnamna er av norrønt opphav, like eins gardsnamna. Den næraste byen på fastlandet er [[Bergen]], 350 km unna. | {{thumb|Norrøn busetning på Shetland.JPG|Spor etter norrøn busetning ved Jarlshof på Shetland.|Knut Rage}} | ||
'''[[Shetland]]''' (Shetlandsøyane) er ein region, statthaldarskap og øygruppe tilhøyrande [[Skottland]]. Øygruppa består av 15 bebudde og 85 ubefolka øyer som strekkjer seg ca. 150 km nord-sør og 75 km aust-vest. På hovudøya Mainland finn ein byen [[Lerwick]] (norrønt Leirvik), der administrasjonssenteret held til. Øygruppa har eit areal på 1462 km² og eit folketal på 22 210 (2009). Av andre større øyar kan nemnast Unst, Yell, Papa Stour og Whalsey. Shetland har i århundrer hatt sterke kulturelle og økonomiske band til Noreg. Dei fleste stadnamna er av norrønt opphav, like eins gardsnamna. Den næraste byen på fastlandet er [[Bergen]], 350 km unna. | |||
==Shetland som ein del av Noregsveldet== | ==Shetland som ein del av Noregsveldet== | ||
Shetland var tidlegare ein del av Noregsveldet under det norrøne namnet '''Hjaltland''', eit namn som framleis går mykje att. Shetland sitt motto ''Með lögum skal land byggja'', er henta frå [[Frostatingsloven]]. | |||
Dei første norske vikingane kom til Shetland så tidleg som mot slutten av 700-tallet, og før 900 var dei herre over øyane. Den eldre befolkninga vart drivne vekk eller gjort til treller. Her som i dei andre områda vestpå innførte nordmennene den norrøne rettsskipnaden og samfunnsordninga. Alltinget heldt til på den staden som framleis heiter [[Tingwall]]. Ikkje langt unna liggjer [[Scalloway]] (norrønt Skålavåg) der tingfolket skal ha hatt buene sine. Det norrøne talespråket [[norn]] heldt seg levande heilt fram til 1800-talet, sjølv om skotsk kom inn som offisielt språk på 1400-talet. | Dei første norske vikingane kom til Shetland så tidleg som mot slutten av 700-tallet, og før 900 var dei herre over øyane. Den eldre befolkninga vart drivne vekk eller gjort til treller. Her som i dei andre områda vestpå innførte nordmennene den norrøne rettsskipnaden og samfunnsordninga. Alltinget heldt til på den staden som framleis heiter [[Tingwall]]. Ikkje langt unna liggjer [[Scalloway]] (norrønt Skålavåg) der tingfolket skal ha hatt buene sine. Det norrøne talespråket [[norn]] heldt seg levande heilt fram til 1800-talet, sjølv om skotsk kom inn som offisielt språk på 1400-talet. | ||
| Linje 9: | Linje 10: | ||
==Shetland og Sunnhordland== | ==Shetland og Sunnhordland== | ||
{{thumb|Overrekking av skøyta arthur scalloway museum 2012.jpg|Overrekking av ein modell av Shetlands-Larsen si legendariske skøyte "Arthur" under opninga av museet i Scalloway på Shetland mai 2012. Frå v. museumsstyrar Robert Johnson, Atle Sangolt (steson av Shetlands-Larsen og som også miste sin eigen far under shetlandsfarten) og Anker Gravdal, som har laga modellen.|Knut Rage}} | |||
Shetland vart i eldre tid sett på som ein del av [[Vestlandet]]. Handelssambandet mellom Shetland og Sunnhordland var særs tett. Sommars tid kunne fleire titals skip frå Shetland koma inn til bygdene i Sunnhordland etter tømmer og trelastprodukt. På [[Tysnes]] henta dei båtar som var laga på “flatpakka” vis og frakta over til Shetland, der dei vart sette saman. Desse båtane gjekk gjerne under namnet av hjeltabåtar. | |||
Særleg Tysnes hadde eit nært samband til Shetland, gjennom innvandring og giftarmål. Den skotskætta [[Anders Mowat]] hadde eigedommar på Shetland. Han kom til Tysnes på slutten av 1580-talet og vart gift med adelsfrua [[Else Trondsdatter]] i [[Gjersvik]], som var adelsætta [[Haard]] sin setegard. Dei var besteforeldra til [[Karen Mowat]] som vart gift med [[Ludvig Rosenkrantz]], som bygde [[baroniet i Rosendal]]. Anders Mowat budde elles mykje av tida på garden Haukeland (Houckland) på Shetland. Det same gjorde sonen hans Jon, som i ein periode søkte tilflukt på Shetland i samband med eit pengekrav. | Særleg Tysnes hadde eit nært samband til Shetland, gjennom innvandring og giftarmål. Den skotskætta [[Anders Mowat]] hadde eigedommar på Shetland. Han kom til Tysnes på slutten av 1580-talet og vart gift med adelsfrua [[Else Trondsdatter]] i [[Gjersvik]], som var adelsætta [[Haard]] sin setegard. Dei var besteforeldra til [[Karen Mowat]] som vart gift med [[Ludvig Rosenkrantz]], som bygde [[baroniet i Rosendal]]. Anders Mowat budde elles mykje av tida på garden Haukeland (Houckland) på Shetland. Det same gjorde sonen hans Jon, som i ein periode søkte tilflukt på Shetland i samband med eit pengekrav. | ||