Veiledere, Administratorer
164 188
redigeringer
m
Teksterstatting – «med med» til «med»
Ingen redigeringsforklaring |
m (Teksterstatting – «med med» til «med») |
||
| (6 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 14: | Linje 14: | ||
==Liv== | ==Liv== | ||
<onlyinclude>Da Sivert Knudsen vart fødd var faren leiglending på [[Fyldal (Ørsta)|Fyldal]] i Ørsta, og noko seinare flytte dei til [[Årflot (Ørsta)|Årflot]] der han har slektsnamnet frå. | <onlyinclude>Da Sivert Knudsen vart fødd, var faren leiglending på [[Fyldal (Ørsta)|Fyldal]] i Ørsta, og noko seinare flytte dei til [[Årflot (Ørsta)|Årflot]] der han har slektsnamnet frå. | ||
Det vart ikkje mykje skulegang på Sivert Aarflot. Han gjekk 22 dagar i [[omgangsskule]]n, og så var det slutt. Men presten [[Hans Strøm]] merka seg at han hadde evner, og i 1778 vart den sjølvlærte unge mannen sett inn som skulehaldar i [[Follestaddalen]] i Ørsta. Den stillinga hadde han til 1793. I denne tide skreiv han ned segner, regler og viser som han fekk høyre av bygdefolket. Han fortsette også med sjølvstudier, og frå Hans Strøm fekk han interesse for naturkunnskap, topografi og etikk. Å få tak i bøker var ikkje enkelt, dei kosta pengar og var lite tilgjengelege på bygda. I 1782 fekk han tak i ''Lære-Bog i adskillige philosofiske og mathematiske Videnskaber'' av tyskaren Gotthild Reccard, og dette var ei gullgruve. Det var ikkje heilt enkelt for Sivert Aarflot å ta avskil med Bibelen sitt verdsbilete, men han jobba seg gjennom det og klarte å sameine kristentrua med naturvitskapen. Han var ein tilhengar av religionsfridom.</onlyinclude> | Det vart ikkje mykje skulegang på Sivert Aarflot. Han gjekk 22 dagar i [[omgangsskule]]n, og så var det slutt. Men presten [[Hans Strøm]] merka seg at han hadde evner, og i 1778 vart den sjølvlærte unge mannen sett inn som skulehaldar i [[Follestaddalen]] i Ørsta. Den stillinga hadde han til 1793. I denne tide skreiv han ned segner, regler og viser som han fekk høyre av bygdefolket. Han fortsette også med sjølvstudier, og frå Hans Strøm fekk han interesse for naturkunnskap, topografi og etikk. Å få tak i bøker var ikkje enkelt, dei kosta pengar og var lite tilgjengelege på bygda. I 1782 fekk han tak i ''Lære-Bog i adskillige philosofiske og mathematiske Videnskaber'' av tyskaren Gotthild Reccard, og dette var ei gullgruve. Det var ikkje heilt enkelt for Sivert Aarflot å ta avskil med Bibelen sitt verdsbilete, men han jobba seg gjennom det og klarte å sameine kristentrua med naturvitskapen. Han var ein tilhengar av religionsfridom.</onlyinclude> | ||
Han skaffa seg også ei rekkje bøker om jordbruk, moralfilosofi, medisin, litteratur og andre emne. I 1794 opna han eit lånebibliotek på Ørsta | Han skaffa seg også ei rekkje bøker om jordbruk, moralfilosofi, medisin, litteratur og andre emne. I 1794 opna han eit lånebibliotek på Ørsta med 104 eigne bøker. I 1797 skreiv han ''[[Kjeldearkiv:Plan til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn|Plan til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn]]'', og i 1799 utvida han det til også å gjelde [[Volda sokn]]. Dette er eit av dei første allmugebiblioteka på landet i Norden, og truleg det første i Noreg. Samlinga var oppe i kring 550 band og 25 landkart då han døydde. Diverre gjekk samlinga tapt i ein brann på [[Nedre Ekset (Volda gnr 13/1)|Ekset]] i 1844. Arbeidet med biblioteket førte til at han i 1800 fekk gullmedalje frå Det kongelige danske Landhuusholdningsselskab. | ||
I 1798 vart han lensmann i [[Volda skipreide]]. Han kjøpte då kapteinsgarden [[Nedre Ekset (Volda gnr 13/1)|Ekset]] i Volda og flytte dit med familien. I 1805 vart garden også postopneri. Gjennom verva som lensmann og postopnar kom Sivert Aarflot ikkje berre i nær kontakt med bygdefolket, men også med makt- og kultureliten. Sjølv om han hadde slutta som lærar var nok også det et kall i han. I 1802 fekk han Kongens gullmedalje for å ha lært opp bygdefolket til å nytte lav og andre brødsurrogat, og frå 1803 samla han ungdomen i bygda i sakristiet i [[Voldskyrkja]] kvar sundag for å samtale om jorddyrking, historie, astronomi og andre emne. Slik spreidde han sin eigen kunnskap og oppmuntra andre til sjølvstudie. | I 1798 vart han lensmann i [[Volda skipreide]]. Han kjøpte då kapteinsgarden [[Nedre Ekset (Volda gnr 13/1)|Ekset]] i Volda og flytte dit med familien. I 1805 vart garden også postopneri. Gjennom verva som lensmann og postopnar kom Sivert Aarflot ikkje berre i nær kontakt med bygdefolket, men også med makt- og kultureliten. Sjølv om han hadde slutta som lærar var nok også det et kall i han. I 1802 fekk han Kongens gullmedalje for å ha lært opp bygdefolket til å nytte lav og andre brødsurrogat, og frå 1803 samla han ungdomen i bygda i sakristiet i [[Voldskyrkja]] kvar sundag for å samtale om jorddyrking, historie, astronomi og andre emne. Slik spreidde han sin eigen kunnskap og oppmuntra andre til sjølvstudie. | ||
Han gav ut fleire skrifter om moderne landbruk og fiske mellom 1803 og 1804. Han vart då klar over at det var ei hindring at han var avhengig av prenteverka i [[Bergen]] og [[København]]. I 1807 sende han difor ein [[Kjeldearkiv:Søknad om trykkeribevilling|søknad om trykkeriløyve]] til kongen. Han fekk løyva den 15. juli 1808, og året etter starta [[Aarflots trykkeri]] opp i røykstova på Ekset. Berre typane var kjøpt inn, alt anna var heimelaga. For å kome i gang fekk han henta ned typografen [[Andreas Steen (typograf)|Andreas Steen]] frå [[Trondheim]]. Same året fekk han sølvkrossen av [[ | Han gav ut fleire skrifter om moderne landbruk og fiske mellom 1803 og 1804. Han vart då klar over at det var ei hindring at han var avhengig av prenteverka i [[Bergen]] og [[København]]. I 1807 sende han difor ein [[Kjeldearkiv:Søknad om trykkeribevilling|søknad om trykkeriløyve]] til kongen. Han fekk løyva den 15. juli 1808, og året etter starta [[Aarflots trykkeri]] opp i røykstova på Ekset. Berre typane var kjøpt inn, alt anna var heimelaga. For å kome i gang fekk han henta ned typografen [[Andreas Steen (typograf)|Andreas Steen]] frå [[Trondheim]]. Same året fekk han sølvkrossen av [[Dannebrogordenen]]. | ||
I 1810 byrja Sivert Aarflot å gje ut vekebladet ''[[Norsk Landboeblad]]''. Den reknast som den sjuande avisa i Noreg, og var den første på landsbygda. Den kom ut frå 1810 til 1816, og høgste tingartal var omkring 600. Sonen Rasmus var trykkar og redaktør med meste av tida, og Sivert Aarflot laga sjølv illustrasjonar både til avisa og til dei andre skriftene sine. Han var ein av dei første [[xylografi|xylografane]] i landet. | I 1810 byrja Sivert Aarflot å gje ut vekebladet ''[[Norsk Landboeblad]]''. Den reknast som den sjuande avisa i Noreg, og var den første på landsbygda. Den kom ut frå 1810 til 1816, og høgste tingartal var omkring 600. Sonen Rasmus var trykkar og redaktør med meste av tida, og Sivert Aarflot laga sjølv illustrasjonar både til avisa og til dei andre skriftene sine. Han var ein av dei første [[xylografi|xylografane]] i landet. | ||
| Linje 43: | Linje 43: | ||
Sivert Aarflot produserte ei stor tekstmengd, men er ikkje i ettertid rekna som ”forfattar” eller ”diktar” i vanleg forstand. Det meste han skreiv, kan vel best beskrivast som ”bruksprosa”, til nytte der og då.. Det gjeld også diktinga hans, som for det meste var høvesdikt (”leilighetsdiktning”), dvs. dikt berekna på heilt konkrete situasjonar. | Sivert Aarflot produserte ei stor tekstmengd, men er ikkje i ettertid rekna som ”forfattar” eller ”diktar” i vanleg forstand. Det meste han skreiv, kan vel best beskrivast som ”bruksprosa”, til nytte der og då.. Det gjeld også diktinga hans, som for det meste var høvesdikt (”leilighetsdiktning”), dvs. dikt berekna på heilt konkrete situasjonar. | ||
* [[Kjeldearkiv:Plan til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn|Plan til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn]] (1797) | * [[Kjeldearkiv:Plan til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn|Plan til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn]] (1797). | ||
* [[Kjeldearkiv:Confirmation til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn|Confirmation til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn]] (1799) | * [[Kjeldearkiv:Confirmation til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn|Confirmation til et frit Laane-Bibliothek i Ørstens Sogn]] (1799). | ||
* [[Kjeldearkiv:Sivert Aarflot sine artiklar i danske aviser|Artiklar i danske aviser]]. | |||
* [[Kjeldearkiv:Hampens Dyrkning og Tilberedning|Hampens Dyrkning og Tilberedning]] (1805). | * [[Kjeldearkiv:Hampens Dyrkning og Tilberedning|Hampens Dyrkning og Tilberedning]] (1805). | ||
* [[Kjeldearkiv:Søknad om trykkeribevilling|Søknad om trykkeribevilling]] (1807) | * [[Kjeldearkiv:Søknad om trykkeribevilling|Søknad om trykkeribevilling]] (1807) | ||
| Linje 56: | Linje 57: | ||
== Kjelder og litteratur == | == Kjelder og litteratur == | ||
*Ministerialbok nr. 511A04 for Volda prestegjeld. | *Ministerialbok nr. 511A04 for Volda prestegjeld. | ||
*{{folketelling|pf01058414000166|Sivert Knudsen Aarflodt|1801|Volda prestegjeld|nn}}. | |||
*{{digitalarkivet|pg00000000824244|Sivert Knuds.|Ministerialbok for Volda prestegjeld 1817-1832|Sivert Aarflot si gravferd}}. | |||
*[http://www.sivertaarflot.no/#cid=32 Sivert Aarflot-museet] | *[http://www.sivertaarflot.no/#cid=32 Sivert Aarflot-museet] | ||
*Fet, Jostein: [https://nbl.snl.no/Sivert_Aarflot Sivert Aarflot] i ''Norsk biografisk leksikon''. | *Fet, Jostein: [https://nbl.snl.no/Sivert_Aarflot Sivert Aarflot] i ''Norsk biografisk leksikon''. | ||
| Linje 72: | Linje 74: | ||
[[Kategori:Volda kommune]] | [[Kategori:Volda kommune]] | ||
[[Kategori:Ørsta kommune]] | [[Kategori:Ørsta kommune]] | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Dannebrogordenen]] | ||
[[Kategori:Fødsler i 1759]] | [[Kategori:Fødsler i 1759]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1817]] | [[Kategori:Dødsfall i 1817]] | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||
{{F1}} | {{F1}} | ||