379
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Arne Solli (samtale | bidrag) Ingen redigeringsforklaring |
Arne Solli (samtale | bidrag) Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
===Historisk belegg=== | ===Historisk belegg=== | ||
Kyrkja er første gong nemnd i "Af. En gml. ætleg", AM. 22b fol 104, ofte omtalt som Sunnmørsætlegga. Der heiter det at "Arnljot Gaddabein som tok vid kristni och resti kkia i wpswig (eller Wxs-wig) og otte han wpswig all & upsage, Helle & Hedensgerdi til odel". Den orginale kjelda er truleg nedskriven i andre halvdel av 1200-talet, men eksisterer no berre som avskrift frå kring 1600. I avskrifta frå kring 1600 er det tilført etter wpswig "nu kalles oxe wig er inderst paa Stranden ij j.Ebbe gield" (Ugelvik-Larsen og Sulebust 1994, s. 514-518). Denne utsegna har blitt brukt til å datere bygginga av kyrkja til kring år 1000 (Gjerding 1938, s.6), men sidan det er tale om ein nedskriving av ein munleg tradisjon på slutten av 1200-talet i ein uviss kontekst er det ikkje mogeleg å datere kyrkja så presist. Kyrkja er nemnd som St. | Kyrkja er første gong nemnd i "Af. En gml. ætleg", AM. 22b fol 104, ofte omtalt som Sunnmørsætlegga. Der heiter det at "Arnljot Gaddabein som tok vid kristni och resti kkia i wpswig (eller Wxs-wig) og otte han wpswig all & upsage, Helle & Hedensgerdi til odel". Den orginale kjelda er truleg nedskriven i andre halvdel av 1200-talet, men eksisterer no berre som avskrift frå kring 1600. I avskrifta frå kring 1600 er det tilført etter wpswig "nu kalles oxe wig er inderst paa Stranden ij j.Ebbe gield" (Ugelvik-Larsen og Sulebust 1994, s. 514-518). Denne utsegna har blitt brukt til å datere bygginga av kyrkja til kring år 1000 (Gjerding 1938, s.6), men sidan det er tale om ein nedskriving av ein munleg tradisjon på slutten av 1200-talet i ein uviss kontekst er det ikkje mogeleg å datere kyrkja så presist. Kyrkja er nemnd som St. Peter-kyrkje i Aslak Bolts Jordebok frå kring 1430. Jordeboka lister jordegods som tilhøyrde bispestolen i Nidaros og dette jordegodset er ordna etter kyrkjesokn. I St. Peter kyrkjesokn hadde bispesetet partar i gardane Helsem og Opsvik. Kyrkja låg på garden Opsvik, medan Helsem er ein nabogard lenger nord i bygdekrinsen. Kyrkja er også nemnd i Olav Engelbrektssons Jordebok. Kyrkjestaden er nemnd to gonger i 1570-åra. I 1573 er presten i Ørskog prestegjeld saman med lagrettmenn både frå Sunnmøre og Romsdal samla på "Paa Oxe Kiercke gaard oc sougne" (Statsarkivet i Trondheim, 520 Stranda sokneprest, Gamle dokumenter). Høvet er ei venskapleg arveskifte mellom to søskenbarn der ei rekkje gardar og gardpartar blei skift. Det andre dokumentet er frå 1577 og gjeld ein tvist om garden Hauge i Sunnylven. Lagrettemenn saman med presten i Ørskog prestegjeld var samla på "en frit kierkegaard Anno dominio 1577 trinitatissøndag nu næst forleden paa Sancte Peders kierkegaard paa Stranden i Ørskog Prestegjeld. Tolv år seinare i kyrkjerevisjonen, Trondhjem reformats 1589, er kyrkja i Oksvik ikkje nemnd. Ørskog prestegjeld var på denne tid stort og omfatta heile indre Sunnmøre, så det er ikkje usannsynleg at kyrkja og soknet har blitt lagt ned i samband med revisjonen av kyrkja og kyrkjaorganisasjonen. | ||
===Kyrkjebygget=== | ===Kyrkjebygget=== | ||
Den første kyrkja kan ha vore bygt på 1000-talet, men det har vore spekulert i om dei synlege restane har vore etter ei seinare kyrkje (Gjerding 1938 s. ). Presten Hans Strøm skriv i 1756, med sokneprest Ebbe Carsten Tønder som heimelsmann, at restane etter kyrkja då var synlege (Strøm 1756, s. X). I 1876 var Peder Fylling på antikvarisk reise og målte då opp sjølve kyrkjetufta. | Den første kyrkja kan ha vore bygt på 1000-talet, men det har vore spekulert i om dei synlege restane har vore etter ei seinare kyrkje (Gjerding 1938 s. ). Presten Hans Strøm skriv i 1756, med sokneprest Ebbe Carsten Tønder som heimelsmann, at restane etter kyrkja då var synlege (Strøm 1756, s. X). I 1876 var Peder Fylling på antikvarisk reise og målte då opp sjølve kyrkjetufta. | ||
"Man paaviser indnu tomten hvor kirken har staaet, samt kirkegaarden og kirkegaardsmuren er endnu synlig, paa vestre og nordre kant. Jeg maalte grundvolden, hvor kirken har staaet, og befandt den at have veret en langbygning, 12 Alen 18 tom fra syd til nord og 16 alen fra øst til vest. Grundmuren under alterbordet har veret 2 1/2 alen i qvadrat." | "Man paaviser indnu tomten hvor kirken har staaet, samt kirkegaarden og kirkegaardsmuren er endnu synlig, paa vestre og nordre kant. Jeg maalte grundvolden, hvor kirken har staaet, og befandt den at have veret en langbygning, 12 Alen 18 tom fra syd til nord og 16 alen fra øst til vest. Grundmuren under alterbordet har veret 2 1/2 alen i qvadrat." (UBB Ms. 185n) | ||
Dette viser at kyrkja var 10m lang øst-vest og 8m nord-syd. Dette omrisset er framleis synleg som crop-marks i visse tider på året. Nord-aust for omrisset er terrenget heva og det er mogeleg at dette er fundamentet til kyrkjegardsmuren mot nordaust. Ein steinkors som hadde stått vest for kyrkjtomta var i 1876 brukt i ein fjøsmur. Steinkorset var synleg i fjøsmuren og målte 1.6x0.9m | Dette viser at kyrkja var 10m lang øst-vest og 8m nord-syd. Dette omrisset er framleis synleg som crop-marks i visse tider på året. Nord-aust for omrisset er terrenget heva og det er mogeleg at dette er fundamentet til kyrkjegardsmuren mot nordaust. Ein steinkors som hadde stått vest for kyrkjtomta var i 1876 brukt i ein fjøsmur. Steinkorset var synleg i fjøsmuren og målte 1.6x0.9m | ||
| Linje 18: | Linje 18: | ||
==Kjelder og litteratur== | ==Kjelder og litteratur== | ||
*Strøm, Hans | *Strøm, Hans 1766: ''Physisk og Oeconomisk Beskrivelse over Fogderiet Søndmør II'' Sorøe 1766. | ||
*Gjerding, Jørgen 1938: ''Kyrkjene i Stranda 1000-1938'' Stranda kommune. | *Gjerding, Jørgen 1938: ''Kyrkjene i Stranda 1000-1938'' Stranda kommune. | ||
*Fylling, Peder 1876: ''Bemerkninger Bemerkninger samlede paa en reise i Strandens hovedsogn paa Søndmøre, UBB Ms. 185n. | *Fylling, Peder 1876: ''Bemerkninger Bemerkninger samlede paa en reise i Strandens hovedsogn paa Søndmøre, UBB Ms. 185n. | ||
*Bolt, Aslak | *Bolt, Aslak, ''Aslak Bolts Jordebok'' | ||
*Trondhjem Reformats 1589 | *Trondhjem Reformats 1589 | ||
*Ugelvik-Larsen Stein og Sulebust, Jarle 1996: I balansepunktet | *Ugelvik-Larsen Stein og Sulebust, Jarle 1996: I balansepunktet | ||