Tore Ørjasæter: Forskjell mellom sideversjoner

<onlyinclude>{{thumb høyre|Tore Ørjasæter ung.jpg|<small>Tore Ørjasæter som ung mann (1906)</small>|Johan von der Fehr.}}'''[[Tore Ørjasæter]]''' (fødd i [[Bråtå]] i [[Skjåk]] 8. mars 1886, død på Lillehammer fylkessjukehus 29. februar 1968) var forfattar. Fyrst og fremst var han lyrikar og dramatikar, men han har også gjeve ut ein roman og eit par essayistiske reiseskildringar. Enda han levde størsteparten av livet utanfor Skjåk, var han tett knytt til fødebygda. Heimegrenda [[Bråtå]] og oppveksten der har gjeve motiv og bilete til mykje av diktinga hans. Sentrale tema i dikt og drama er tilhøvet mellom vilje og lagnad, modernitet og tradisjon, kunstnarens fridom og det medmenneskelege ansvaret. Dei mest kjende og omtykte enkeltdikta hans er venteleg «Malmfuru», «Elgen» og ikkje minst «Vestland, Vestland» - det siste tonesett av [[Sigurd Førsund]] og gjort til folkeeige gjennom [[Sissel Kyrkjebø]] si innspeling.</onlyinclude>

Også i dei fleste andre verka er det openbert at Ørjasæter har brukt stader og situasjonar han sjølv har opplevd, som råvare for å uttrykkje dei sanningane og liv og sjel, om individ og samfunn som han i meir allmenn forstand ønskte å formidle til omverda. Dei konkrete omstenda kring hovudpersjonen Per Sjåstad i «draumspelet» ''Christophoros'' kan leggjast oppå viktige delar av Tore Ørjasæters eige liv og bakgrunn, og ein får fullt samanfall. Per Sjåstad er kunstnar (rett nok ikkje lyrikar!) som bur på heimegarden, utan å vere brukar der. Grenda heiter jamvel Åstragrenda. Samtidige av Tore Ørjasæter frå Åstradalen (Bråtå), og sikkert andre delar av Skjåk-bygda, kunne nikke humrande attkjennande til dei lett karikerte typane av bygdefolket som blir framstilte i dramaet. Det var faktisk også ein yrkesbror av Per Sjåstad i Bråtågrenda. Kunstmålaren [[Kaare Halvorsen]], som hadde flytta dit frå Lillehammer, vart god ven med Ørjasæter.

Temakrinsane i Tore Ørjasæters dikting kan grupperast i ei rad dikotomiar, omgrepspar der dei to sidene står i konfliktfylt tilhøve til kvarandre. Dei viktigaste synest å vere «vilje og lagnad», «ånd og yrke», «fridom og ansvar», «farartrong og rotfeste», «det kvinnelege og det mannlege», «modernitet og tradisjon». Kanskje med unntak av det siste omgrepsparet, er omgrepsnemningane henta frå Ørjasæters eigne verk, der dei alle er hyppig førekomande.  

Spenningane mellom dei to sidene riv og slit i einskildmenneske. Det gjeld i rikt monn for dei viktigaste litterære figurane i Ørjasæters univers. Aller mest gjeld det hovudpersonen i ''Gudbrand Langleite'', den store diktsyklusen som kan reknast for å vere hovudverket i Ørjasæters dikting (''Gudbrand Langleite'' 1913, ''Bru-millom'' 1920 og ''Skuggen'' 1927, samla utgåve i 1941 med samletittelen ''Gudbrand Langleite''.) Men det gjeld i høg grad også for kunstnaren Per Sjåstad i ''Christophoros'', som for Jo Gjende i skodespelet med same namn. Også hovudpersonen i forteljinga Uppheimen på Sandnes rommar noko av dette, men da framstilt i ei mykje lettare, nesten farseaktig form jamført med dei andre nemnde verka. I dei to reiseskildringane Fararen og Jonsokbrev, står særleg motsetningane mellom utferdstrongen og bindinga til det heimlege sentralt, og også andre av dei opprekna dikotomiane slår inn.