Veiledere, Administratorer
164 188
redigeringer
lenkjer
m (hbr) |
(lenkjer) |
||
| (2 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb høyre|Lom Stamstad nov 2011.jpg|Sygard Stamstad i Lom. Store delar av sitt vaksne liv budde Tosten Olsen i [[Øvergrenda (Lom)|Øvergrenda]] på husmannsplassar under Stamstad og andre gardar i nærleiken. Nordgard Stamstad, som kan skimtast i bakgrunnen, var lensmannsgard 1823-ca. 1846. Nabogarden Synstad var lensmannsgard etter det, fram til 1884, så var Sygard Stamstad og deretter igjen Synstad bustad for lensmannen fram til 1891. Tosten var godt kjend i desse gardane. Han var fleire gonger arrestant der. I bakgrunnen: Lomsegga og Fossbergom bygdesentrum.|[[Hans P. Hosar]]|2011}} | <onlyinclude>{{thumb høyre|Lom Stamstad nov 2011.jpg|Sygard Stamstad i Lom. Store delar av sitt vaksne liv budde Tosten Olsen i [[Øvergrenda (Lom)|Øvergrenda]] på husmannsplassar under Stamstad og andre gardar i nærleiken. Nordgard Stamstad, som kan skimtast i bakgrunnen, var lensmannsgard 1823-ca. 1846. Nabogarden Synstad var lensmannsgard etter det, fram til 1884, så var Sygard Stamstad og deretter igjen Synstad bustad for lensmannen fram til 1891. Tosten var godt kjend i desse gardane. Han var fleire gonger arrestant der. I bakgrunnen: [[Lomsegga]] og [[Fossbergom]] bygdesentrum.|[[Hans P. Hosar]]|2011}} | ||
'''[[Tosten Olsen Oppnåsen]]''' (fødd i [[Skjåk]] 11. april 1829, død i [[Lom]] 1918) var | '''[[Tosten Olsen Oppnåsen]]''' (fødd i [[Skjåk]] 11. april 1829, død i [[Lom]] 1918) var [[husmann]]sson, og livnærde seg i vaksen alder som åkerbrytar, grøftegravar og med anna slags manuelt arbeid. Han fekk tidleg ord på seg for å vere ein rabagast og notorisk tjuvradd. Rettsprotokollane viser at ryktet ikkje var heilt ugrunna. Han vart også hugsa som ein god historieforteljar og skrønemakar. I likskap med ei rekkje samtidige representantar for bygdeproletariatet i Lom og Skjåk er Tosten udøyeleggjord som ein av aktørane i [[Olav Aukrust]]s dikt «Aksion på Tande», under oppnamnet '''Musken'''.</onlyinclude> | ||
== Oppnamnet == | == Oppnamnet == | ||
| Linje 46: | Linje 46: | ||
Ikkje berre einslege, men også familiefolk innan dette sosiale sjiktet flytta gjerne mykje rundt, oftast innanfor heimbygda. Det blir til fulle illustrert ved dei bustadene vi har registrert at Tosten og familien budde på. | Ikkje berre einslege, men også familiefolk innan dette sosiale sjiktet flytta gjerne mykje rundt, oftast innanfor heimbygda. Det blir til fulle illustrert ved dei bustadene vi har registrert at Tosten og familien budde på. | ||
Ved ekteskapsinngåinga i 1861 er både Tosten og Oline nemnde Haugom, og det er namnet på eit småbruk i [[Øvergrenda]] i Lom hovudsokn. I bygdeboka står det at Tosten og Oline ei tid budde som | Ved ekteskapsinngåinga i 1861 er både Tosten og Oline nemnde Haugom, og det er namnet på eit småbruk i [[Øvergrenda]] i Lom hovudsokn. I bygdeboka står det at Tosten og Oline ei tid budde som [[innerst]]ar i Haugomkvea, ein plass eller småbruk der som syster til Tosten og hennar familie dreiv. Vi har ikkje funne familien i folketeljinga 1865. I den neste teljinga, 1875, har bur Tosten og Oline med småborna sine på plassen «Gjeilen», eller Geilstugu under [[Stamstad]] i det same grannelaget. Tosten er da titulert jordarbeider.<ref>{{folketelling|pf01052088001842|Tosten Olsen|1875|Lom.}}.</ref> | ||
Da Tosten gifta seg andre gongen, i 1885, budde han i Frøysehagen og brura Marit på Andvordseige, om vi har funne rette paret i kyrkjeboka.<ref>[http://www.arkivverket.no/URN:NBN:no-a1450-kb20070115630030.jpg Kyrkjebok for Lom.]</ref> Der er dei nemleg båe oppgjevne med fødselsåret 1832, som jo ikkje stemmer. Brudgomen er «dagarbeider». Dagarbeidar er Tosten også i følgje folketeljinga 1900.<ref>{{folketelling|pf01037080001741|Tosten Olsen|1900|Lom}}.</ref> Da bur han i Sevaldstugu under Andvord. Han er enkjemann, og dei andre som bur der, er ekteparet Herman Andersen og Ingrid Pedersen, som er arbeidarar og hovudpersonar på plassen. Mor til Herman, Marit Helgesdotter, bur der også. Om ikkje før, er det rimeleg å tenkje seg at Olav Aukrust vart kjend med Muskeguten på denne tida. Sevaldstugu ligg ikkje langt frå heimegarden til diktaren, og Marit Helgesdotter var endatil mor til Aukrusts jamaldrande ven Jørgen Bråten («Jørgen jeger og fisker»). | Da Tosten gifta seg andre gongen, i 1885, budde han i Frøysehagen og brura Marit på Andvordseige, om vi har funne rette paret i kyrkjeboka.<ref>[http://www.arkivverket.no/URN:NBN:no-a1450-kb20070115630030.jpg Kyrkjebok for Lom.]</ref> Der er dei nemleg båe oppgjevne med fødselsåret 1832, som jo ikkje stemmer. Brudgomen er «dagarbeider». Dagarbeidar er Tosten også i følgje folketeljinga 1900.<ref>{{folketelling|pf01037080001741|Tosten Olsen|1900|Lom}}.</ref> Da bur han i Sevaldstugu under Andvord. Han er enkjemann, og dei andre som bur der, er ekteparet Herman Andersen og Ingrid Pedersen, som er arbeidarar og hovudpersonar på plassen. Mor til Herman, Marit Helgesdotter, bur der også. Om ikkje før, er det rimeleg å tenkje seg at Olav Aukrust vart kjend med Muskeguten på denne tida. Sevaldstugu ligg ikkje langt frå heimegarden til diktaren, og Marit Helgesdotter var endatil mor til Aukrusts jamaldrande ven Jørgen Bråten («Jørgen jeger og fisker»). | ||
| Linje 91: | Linje 91: | ||
[[Kategori:Fødsler i 1829]] | [[Kategori:Fødsler i 1829]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1918]] | [[Kategori:Dødsfall i 1918]] | ||
[[Kategori:Kriminalhistorie]] | |||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||