Skribenter
87 027
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
(Korrektur) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (3 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 41: | Linje 41: | ||
:når suti kaldkjøvde sjel og sinn... | :når suti kaldkjøvde sjel og sinn... | ||
Diktaren | Diktaren kan ha kome på dette ut frå historier som gjekk på folkemunne, slik som denne som Ole O. Nyøygard gjev att: | ||
:«Ein mann frå Bøverdalen fortalde meg om ei hending med to kjerringar der uppi. Den eine laut få hjelp av han Tosten for å få kyrne sine til å gå dit dei skulle i hamninga. Da var det ei onnor kjerring som sa åt henne: "Nei du, slikt tull trur eg ikkje på." Men det bar ikkje likare til enn at denne kona som ikkje trudde, laut nedover åt honom Tosten natta etterpå. Kva kjerringa ville han Tosten eller kva han ville henne, veit eg ikkje. Men dette er einaste gongen eg har høyrt um at han hypnotiserte folk.» | :«Ein mann frå Bøverdalen fortalde meg om ei hending med to kjerringar der uppi. Den eine laut få hjelp av han Tosten for å få kyrne sine til å gå dit dei skulle i hamninga. Da var det ei onnor kjerring som sa åt henne: "Nei du, slikt tull trur eg ikkje på." Men det bar ikkje likare til enn at denne kona som ikkje trudde, laut nedover åt honom Tosten natta etterpå. Kva kjerringa ville han Tosten eller kva han ville henne, veit eg ikkje. Men dette er einaste gongen eg har høyrt um at han hypnotiserte folk.» | ||
Lærar og lokalhistorikar [[Olav T. Kvaale]] refererer også forteljingar frå folk som kjende Tosten personleg. I dette materialet kjem ikkje noko av diktets uhygge fram, berre dette ekstra gode laget med dyr. Somme trudde altså det kom av overnaturlege krefter. Men Gunnhild Nørjordet, som hadde Tosten på føderåd så seint som ca. 1920, meinte at det berre var fordi han var så snill og flink med dyra.<ref>Kvaale, O.T. 1975:161.</ref> | Lærar og lokalhistorikar [[Olav T. Kvaale]] refererer også forteljingar frå folk som kjende Tosten personleg. I dette materialet kjem ikkje noko av diktets uhygge fram, berre dette ekstra gode laget med dyr. Somme trudde altså det kom av overnaturlege krefter. Men Gunnhild Nørjordet, som hadde Tosten på føderåd så seint som ca. 1920, meinte at det berre var fordi han var så snill og flink med dyra.<ref>Kvaale, O.T. 1975:161.</ref> | ||
== Bakgrunn, slekt og familie == | == Bakgrunn, slekt og familie == | ||
| Linje 54: | Linje 53: | ||
== «Budei-Tosten» fram til 1887 == | == «Budei-Tosten» fram til 1887 == | ||
Vi kjenner heller ikkje til om Anne og Rasmus hadde med seg den da 7-8 år gamle gutungen hennar til Nørjordet, eller om han har vore att i Auale til vidare oppfostring hjå besteforeldra der. Noko som talar for det siste, var at stugu på Nørjordet fort vart fylt opp av Anne og Rasmus sine felles born. Tosten fekk åtte halvsysken i tidsrommet 1849-1870. Som åtteåring kunne Tosten sikkert gjere nytte for seg med gjeting og småarbeid på besteforeldra sin gard. Dette var i ei tid og med eit produksjonssystem der barnearbeid inngjekk som ein integrert del og framstod som ein sjølvsagd og nødvendig del av røyndomen. | Vi kjenner heller ikkje til om Anne og Rasmus hadde med seg den da 7-8 år gamle gutungen hennar til Nørjordet, eller om han har vore att i Auale til vidare oppfostring hjå besteforeldra der. Noko som talar for det siste, var at stugu på Nørjordet fort vart fylt opp av Anne og Rasmus sine felles born. Tosten fekk åtte halvsysken i tidsrommet 1849-1870. Som åtteåring kunne Tosten sikkert gjere nytte for seg med gjeting og småarbeid på besteforeldra sin gard. Dette var i ei tid og med eit produksjonssystem der [[barnearbeid]] inngjekk som ein integrert del og framstod som ein sjølvsagd og nødvendig del av røyndomen. | ||
I folketeljinga 1865, som tjueåring, er iallfall Tosten Pålsen registrert som [[innerst]] i Auale med yrke notert som «Almindlig. Arbeide».<ref> | I folketeljinga 1865, som tjueåring, er iallfall Tosten Pålsen registrert som [[innerst]] i Auale med yrke notert som «Almindlig. Arbeide».<ref> | ||
{{folketelling | {{folketelling|pf01038057001641|Torsten Paulsen|1865|Skjåk|nn}}</ref> På det tidspunktet er det morbroren Ola Olsen som er gardbrukar der. | ||
Ti år seinare, ved folketeljinga 1875, er Tosten «Sommer og Vinterbudeie» på Skjelkvåle, grannegard til Auale.<ref> | Ti år seinare, ved folketeljinga 1875, er Tosten «Sommer og Vinterbudeie» på Skjelkvåle, grannegard til Auale.<ref> | ||
{{folketelling | {{folketelling|pf01052087001703|Thorstein Paulsen |1875|Skjåk|nn}}</ref> | ||
== Småbruk og ekteskap == | == Småbruk og ekteskap == | ||
| Linje 68: | Linje 67: | ||
Ved folketeljinga 1900 bur Tosten og Mari og dei to føderådsfolka på garden.<ref> | Ved folketeljinga 1900 bur Tosten og Mari og dei to føderådsfolka på garden.<ref> | ||
{{folketelling | {{folketelling|pf01037080001640|Torstein Nørjordet |1900|Lom|nn}}</ref> Året etter døydde mora til Tosten. Kor lenge stefaren levde, har vi ikkje bringa på det reine. I folketeljinga 1910 ser det ut til at Tosten er vorten aleine på bruket. (Det er neppe tvil om at den registrerte «Torstein Auale» er identisk med Tosten Raudskjegg, enda om korkje dato eller år for fødselen stemmer.) Kona Mari levde enno, men er iallfall ikkje heime i Nørjordet på folketeljingstidspunktet. | ||
To år seinare døydde Mari på garden Krøkje i Lom. Ho vart registrert i kyrkjeboka som «Gaardbr.hustrue og fattiglem», openbert på [[Leksikon:Legd|legd]]. Mari og Tosten må ha vore ute av stand til å forsørgje seg sjølve på bruket. Tydelegvis har det også skjedd ein separasjon i ekteskapet, enda om vi ikkje får nøyare greie på dette i kjeldene. Men det gjev grunn til å spekulere på om det var røynlege hendingar bak det nifse ryktet som Aukrust skriv om i Tosten Raudskjegg, om enn hendingane umogleg kan ha vore så dramatiske som i diktet: | To år seinare døydde Mari på garden Krøkje i Lom. Ho vart registrert i kyrkjeboka som «Gaardbr.hustrue og fattiglem», openbert på [[Leksikon:Legd|legd]]. Mari og Tosten må ha vore ute av stand til å forsørgje seg sjølve på bruket. Tydelegvis har det også skjedd ein separasjon i ekteskapet, enda om vi ikkje får nøyare greie på dette i kjeldene. Men det gjev grunn til å spekulere på om det var røynlege hendingar bak det nifse ryktet som Aukrust skriv om i Tosten Raudskjegg, om enn hendingane umogleg kan ha vore så dramatiske som i diktet: | ||
| Linje 136: | Linje 135: | ||
*Nyøygard, Ole O.: «Han Raudskjegg-Tosten kunne meir enn Fadervåret sitt», i [[''Årbok for Gudbrandsdalen'']] 1974. | *Nyøygard, Ole O.: «Han Raudskjegg-Tosten kunne meir enn Fadervåret sitt», i [[''Årbok for Gudbrandsdalen'']] 1974. | ||
*''Ættebok for Skjåk, bd. 1'', Skjåk historielag 1946. | *''Ættebok for Skjåk, bd. 1'', Skjåk historielag 1946. | ||
* {{hbr1-1|pf01037080001640|Tosten Pålsen Auale}}. | |||
== Notar == | == Notar == | ||
| Linje 148: | Linje 148: | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1924]] | [[Kategori:Dødsfall i 1924]] | ||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{nn}} | |||