Tysnes kommune: Forskjell mellom sideversjoner

| fylke                = [[Hordaland]]

| areal                = 255

| administrasjonssenter = [[Uggdal]]

| målform              = [[Nynorsk]]

| annet                =  

}}

== Segn og mytar ==

Ein gong i ei fjern fortid fann harudane vegen hit. Dei kom frå Jylland i Danmark. Med seg hadde dei grødegudinna Njord. Nokre hevdar at dei kom i jarnalderen, for omlag 2000 år sidan, medan andre meiner at dei kom alt i bronsealderen, kanskje meir enn 1000 år tidlegare.  Det gamle namnet på Tysnes - Njardarlog - kjem av at dette var guden Njord sitt lovområde – det er den vanlegaste tolkinga. Øya har òg truleg vore det religiøse senteret for hordane og for store delar av Vestlandet. Gards- og stadnamn peikar også attende på harudane si gudsdyrking, slik me kjenner den frå romerske sogeskrivarar og historiske funn andre stader.  

== Frå yngre steinalder og inn i  jarnalderen – bautasteinar og vintersolkverv  ==

Frå yngre steinalder finst det for alvor far etter folk og busetnad. Ymse gjenstandar som pilspissar av flint og økser av flint og grønstein har dukka fram frå jorda. Men samanlikna med andre stader har ikkje funna herfrå vore mange. T.d. kjenner me ingen helleristingar frå Tysnes.  

        

Ein underleg og ikkje så reint lite mystisk stad er det såkalla horget på Todneset ved innseglinga til Våge. Her er det nyleg observert at sola skin direkte på staden  - og ingen andre stader i området -  22. desember, altså ved vintersolkverv. Det er eit fenomen ein kjenner frå fleire stader i Europa, men berre ein annan stad i Noreg. Her står også ein bautastein. Bautasteinar finst fleire stader kringom i Tysnes. Den største samlinga finn me som nemnd på Årbakka.  

== Tordr or Niardarlaug  – og Olavsgildet ==

Frå yngre jarnalder og frametter gjennom folkevandringstida og inn i vikingtida vert funna stadig rikare. I Kongsvik vart det såleis gjort rike funn, m.a. av ornamentikk. Frå vikingtida kjem også skriftlege kjelder inn i biletet.  Snorre fortel om Tordr or Niardarlaug, som stridde saman med  Olav Tryggvason ombord i Ormen Lange under slaget ved Svolder. Og frå vikingtida er ikkje vegen lang over i kristen tid.  

For det er i desse traktene ho høyrer heime, Anne Knutsdotter. Opphavsmannen til songen, Claus Pavels Riis, budde på Nymark i mange år og ligg gravlagd på kyrkjegarden ved Onarheim kyrkje. Det var på Tysnes han skreiv den kjende songen, og sjølv om Anne Knutsdotter er ein oppdikta figur fanst det ein levande modell – Herborg, som budde på husmannsplassen Heio i Vattedal.  

== Kalkbrenning og skottehandel ==

Kring år 1500 tek overgangen til pengesamfunnet til for alvor, og bonden må skaffa pengar til hus og heim, til reidskapar og til skattar. Ein av dei eldste næringsvegane i Tysnes er kalkbrenning. Berggrunnen sør i kommunen er rik på kalk, og mange av gardane frå Onarheim og søretter brende kalk heilt frå 1300-talet. Kalken vart mykje nytta til husbygging, og utvinninga heldt fram heilt til byrjinga av førre hundreåret. Kvar gong det var storbrann i Bergen, tente kalkleverandørane godt på gjenoppbygginga. I dag er det få prov att etter denne verksemda, men like ved vegen frå Onarheim til Hodnaneset finst det ein restaurert kalkomn som var i drift frå midten av 1800-talet fram til omlag 1900. Nemnast må også marmorbrota som oppstod som ein liten «industri» allereie på 1600-talet, då på Seløyo.  

== 1800-talet – eit farande folk ==

Over tid endra dei økonomiske tilhøva seg. Folketeljingar midt på 1800-talet syner at no er over 90% av bøndene i Tysnes sjølveigarar. På denne tida er Tysnes òg den kommunen på Vestlandet med tettast busetnad.  

Utvandringa til USA var såleis stor, her som andre stader. Frå Uggdal utvandra ein heil familie som kom til å setja eit sterkt preg på det norske Amerika – nemleg Lilleheie’ane. Det har vore sagt at ingen norsk familie har sett sitt preg på amerikansk samfunnsliv som dei. Av gutane som drog med foreldra frå den fattige Heiebygda til Amerika i 1890-åra gjorde alle det særs bra, fleire av dei skapte seg karrierar, m.a. som akademikarar. Den dag i dag er Lilleheie-namnet forbunde med akademiske bragder. Ein av dei, C. Walton Lillehei, kom til å bli ein av dei fremste hjartespesialistane i USA.

== Historie alle stader ==

I mangt og mykje levde Tysnes i fortida heilt fram til etter andre verdskrigen. Først på byrjinga av 1950-talet kom det straum i alle hus. Slik var det så mange stader. Etter kvart vart også ”gamle dampen” vekke, bilferjer kom i staden. Særleg merkbart var det kanskje i Våge. Sidan 1880-åra hadde Våge vakse fram til ein strandstad med fleire landhandlarar. Då det vart slutt på dampskipa endra staden karakter. Dei gamle dampskipskaiene forsvann, her som i Uggdal og elles. Nye butikkar vart bygd lenger oppe på land. Men framleis finn du mykje av det opphavlege miljøet, om det enn har kome andre funksjonar i dei gamle lokala. Ei ferd rundt om i Tysnes er i høgste grad levande historie – og også krigshistorie. På Flygansvær på Reksteren finn du eit komplett tysk fort frå andre verdskrigen. Eller du kan vandra i fjellet og finna tufter etter ei seter frå 1700-talet. På Tysnes finn du historie alle stader.

[[Kategori:Tysnes kommune|  ]]

{{Opprydning|trenger internlenker}}