Skribenter
87 027
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
|||
| Linje 18: | Linje 18: | ||
Nemninga underoffiser brukt om befal under fenriks/løytnants grad, ser ut til å ha festa seg i kongelege forordningar osv. på slutten av 1600-talet.<ref>Odlaug 1928:154-156.</ref> Tidlegare finn ein nemninga brukt både om [[Subaltern offiser|subalterne offiserar]] og stundom om alt befal som stod under regimentssjefen ([[Oberst|obersten]]). Underoffisersgrader vart også mykje nytta for offisersaspirantar, til dømes søner av offiserar som var under opplæring eller venta på ledig offisersstilling. | Nemninga underoffiser brukt om befal under fenriks/løytnants grad, ser ut til å ha festa seg i kongelege forordningar osv. på slutten av 1600-talet.<ref>Odlaug 1928:154-156.</ref> Tidlegare finn ein nemninga brukt både om [[Subaltern offiser|subalterne offiserar]] og stundom om alt befal som stod under regimentssjefen ([[Oberst|obersten]]). Underoffisersgrader vart også mykje nytta for offisersaspirantar, til dømes søner av offiserar som var under opplæring eller venta på ledig offisersstilling. | ||
Det skarpe skiljet mellom yrkeskategoriane offiserar og underoffiserar vart eigentleg formalisert fyrst etter 1814. I 1815 for hærens vedkomande og 1817 for marinen vart det obligatorisk med krigsskole for å få tittelen offiser. Krava til forutdanning ved inntak til krigsskolane, og dertil økonomiske og sosiale faktorar, gjorde dermed denne vegen stengd for dei fleste underoffiserar «av folket». Dette medførte ar det samlande befalskorpset vart prega av ein gjensidig mistillit, eit dårlig samarbeidsforhold mellom offiserane og underoffiserane, og meir prega av klassekamp enn av ein felles militær profesjonskultur. Noe forenkla kan ein seie at offiserane kom fra byborgerskapet og stemte [[Høyre|Høgre]], mens underoffiserane kom fra bygda og stemte [[Venstre]], og etter kvart og i tiltakande grad også [[Arbeiderpartiet]].<ref>Stein Helge Kingsrød: [http://pacem.no/2017/ny-personellordning-i-forsvaret-betydning-for-profesjonsidentiteten/ Ny personellordning i Forsvaret – betydning for profesjonsidentiteten], 15. august 2017, pacem.no</ref> | Det skarpe skiljet mellom yrkeskategoriane offiserar og underoffiserar vart eigentleg formalisert fyrst etter 1814. I 1815 for hærens vedkomande og 1817 for marinen vart det obligatorisk med krigsskole for å få tittelen offiser. Krava til forutdanning ved inntak til krigsskolane, og dertil økonomiske og sosiale faktorar, gjorde dermed denne vegen stengd for dei fleste underoffiserar «av folket». Dette medførte ar det samlande befalskorpset vart prega av ein gjensidig mistillit, eit dårlig samarbeidsforhold mellom offiserane og underoffiserane, og meir prega av klassekamp enn av ein felles militær profesjonskultur. Noe forenkla kan ein seie at offiserane kom fra byborgerskapet og stemte [[Høyre|Høgre]], mens underoffiserane kom fra bygda og stemte [[Venstre]], og etter kvart og i tiltakande grad også [[Arbeiderpartiet]].<ref name=kingsrød>Stein Helge Kingsrød: [http://pacem.no/2017/ny-personellordning-i-forsvaret-betydning-for-profesjonsidentiteten/ Ny personellordning i Forsvaret – betydning for profesjonsidentiteten], 15. august 2017, pacem.no</ref> | ||
Allereie frå 1786 vart det rett nok bestemt at ingen underoffiser kunne tilsetjast som offiser utan å avleggje offiserseksamen.<ref>Odlaug 1928:163. Forordninga?</ref>Men både før og etter dette var skotta mellom offiser og underoffiser mindre tette enn dei vart utover på 1800-talet. Venteleg med bakgrunn i røynslene frå dei store [[Holstein|utkommanderingane til Holstein 1758-1764]], vart det i forordning av 24. mars 1764<ref>Odlaug 1928:163. Forordninga?</ref> positivt fastslege at underoffiserar kunne avansere til offiser når dei elles var dugande nok. I krigsåra 1807-1814 vart ei rekkje underoffiserar utnemnde til offiserar utan krigsskoleeksamen. | Allereie frå 1786 vart det rett nok bestemt at ingen underoffiser kunne tilsetjast som offiser utan å avleggje offiserseksamen.<ref>Odlaug 1928:163. Forordninga?</ref>Men både før og etter dette var skotta mellom offiser og underoffiser mindre tette enn dei vart utover på 1800-talet. Venteleg med bakgrunn i røynslene frå dei store [[Holstein|utkommanderingane til Holstein 1758-1764]], vart det i forordning av 24. mars 1764<ref>Odlaug 1928:163. Forordninga?</ref> positivt fastslege at underoffiserar kunne avansere til offiser når dei elles var dugande nok. I krigsåra 1807-1814 vart ei rekkje underoffiserar utnemnde til offiserar utan krigsskoleeksamen. | ||
| Linje 176: | Linje 176: | ||
== Attende til eit underoffiserskorps, kalla spesialistbefal i 2016 == | == Attende til eit underoffiserskorps, kalla spesialistbefal i 2016 == | ||
{{Utdjupande artikkel|Spesialistbefal|Forsvarets befalsskole}} | {{Utdjupande artikkel|Spesialistbefal|Forsvarets befalsskole}} | ||
Ordninga med enheitsbefal medførte imidlertid med åra at det blei et meir utydeleg skille i funksjon og utdanning mellom dei som hadde spesialiserte fagoppgåver og dei som hadde generelle oppgåver gjennom ein krigsskoleutdanning. Dei norske gradane korresponderte også på mange område dårleg med kolleger frå allierte land i inernasjonale operasjonar. | Ordninga med enheitsbefal medførte imidlertid med åra at det blei et meir utydeleg skille i funksjon og utdanning mellom dei som hadde spesialiserte fagoppgåver og dei som hadde generelle oppgåver gjennom ein krigsskoleutdanning.<ref name=kingsrød /> Dei norske gradane korresponderte også på mange område dårleg med kolleger frå allierte land i inernasjonale operasjonar. | ||
Stortinget vedtok 12. juni 2015 at det frå 1. januar 2016 skulle innførast ny karriereordning for militært befal i Forsvaret, kalla spesialistbefal. I praksis medfører den nye ordninga at underoffiserskorpset blir innført att, etter at det vart avvikla i 1930. | Stortinget vedtok 12. juni 2015 at det frå 1. januar 2016 skulle innførast ny karriereordning for militært befal i Forsvaret, kalla spesialistbefal. I praksis medfører den nye ordninga at underoffiserskorpset blir innført att, etter at det vart avvikla i 1930. | ||