291 440
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (28 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Underoff Trondh 1898.jpg|Deltakarar på landsmøtet i Underoffisersforbundet i Trondheim 1898.}} | <onlyinclude>{{thumb|Underoff Trondh 1898.jpg|Deltakarar på landsmøtet i Underoffisersforbundet i Trondheim 1898.}} | ||
'''[[Underoffiser]]''' var fram til 1930 yrkesnemning for militære befalingsmenn under [[sekondløytnant|sekondløytnants]] ([[fenrik|fenriks]]) grad. | </onlyinclude>{{thumb|Kommandersersjant 1894.png|Våpenjakke og lue for [[kommandersersjant]], modell 1894. Kragespeglane har avdelingsmerket HB for Hallingdal Bataljon, medan gradsdistinksjonen er dei tre raude stripene nedst på ermane.|[[Sigdal Museum]]}} | ||
<onlyinclude>'''[[Underoffiser]]''' var fram til 1930 yrkesnemning for militære befalingsmenn under [[sekondløytnant|sekondløytnants]] ([[fenrik|fenriks]]) grad. | |||
Underoffiserane sin yrkesfunksjon bestod i å føre militære einingar på lags- og troppsnivå, å vere detaljinstruktørar for rekruttane, og å ta seg av mykje av det administrative og forvaltningsmessige arbeidet i hæren og marinen. Særleg i artilleriet og i marinen var oppgåvene også mykje knytta til dei tekniske sidene ved våpen og fartøy. | Underoffiserane sin yrkesfunksjon bestod i å føre militære einingar på lags- og troppsnivå, å vere detaljinstruktørar for rekruttane, og å ta seg av mykje av det administrative og forvaltningsmessige arbeidet i hæren og marinen. Særleg i artilleriet og i marinen var oppgåvene også mykje knytta til dei tekniske sidene ved våpen og fartøy. | ||
Underoffiserane var skarpt skilde frå offisersstanden med omsyn til utdanning og moglege karrierevegar, og det var stor ulikskap i den sosiale rekrutteringa til dei to befalsgruppene. Underoffiserane var i stor mon bondesøner, medan offiserane i all hovudsak kom frå sosiale elitesjikt. </onlyinclude> | Underoffiserane var skarpt skilde frå offisersstanden med omsyn til utdanning og moglege karrierevegar, og det var stor ulikskap i den sosiale rekrutteringa til dei to befalsgruppene. Dei avspeila den sosiale klassedelinga i samfunnet på den tida. Underoffiserane var i stor mon bondesøner, medan offiserane i all hovudsak kom frå sosiale elitesjikt da [[Krigsskolen]] krevde [[examen artium]]. </onlyinclude> | ||
Ei ny befalsordning frå [[1930]] kom primært på bakgrunn av tidas politiske og sosiale motsetningar, og var ikkje primært funksjonelt begrunna i kompetansebehovet til Forsvaret. I den nye ordninga vart yrkesnemninga underoffiser oppheva i og med innføringa av den særnorske ordninga med [[einskapsbefal]]. Det vart da innført gjennomgåande befalsutdanning. Det innebar at alt yrkesbefal i hæren frå og med sersjants grad måtte ha gjennomgått [[befalsskole]]. Med [[eksamen artium]] kunne ein så gå vidare til [[Krigsskolen]]. Ein kunne nå oppnå offisersgrad utan å ha gått Krigsskolen, dette vart særleg aktuelt for [[avdelingsbefal]]et. Før kunne det skje berre unntaksvis. Noko tilsvarande skjedde i marinen. Underoffiserane der vart «spesialoffiserar» med grader frå fenrik til kapteinløyntant, og det vart innført ei felles eller parallell grunnutdanning for alt befal i sjøforsvaret ved [[Sjømilitære korps]] ([[Befalsskolen for Sjøforsvaret]]) i [[Horten]]. | |||
Det samla talet på underoffiserar i hæren utgjorde ca. 1400 mann i 1814, ca. 2000 i 1914, og ved avviklinga i 1930 om lag 2700 mann. I marinen var det om lag 300 underoffiserar i 1927.<ref>Alle tala henta frå Christophersen, B. 1978.</ref> | Det samla talet på underoffiserar i hæren utgjorde ca. 1400 mann i 1814, ca. 2000 i 1914, og ved avviklinga i 1930 om lag 2700 mann. I marinen var det om lag 300 underoffiserar i 1927.<ref>Alle tala henta frå Christophersen, B. 1978.</ref> | ||
| Linje 18: | Linje 19: | ||
Nemninga underoffiser brukt om befal under fenriks/løytnants grad, ser ut til å ha festa seg i kongelege forordningar osv. på slutten av 1600-talet.<ref>Odlaug 1928:154-156.</ref> Tidlegare finn ein nemninga brukt både om [[Subaltern offiser|subalterne offiserar]] og stundom om alt befal som stod under regimentssjefen ([[Oberst|obersten]]). Underoffisersgrader vart også mykje nytta for offisersaspirantar, til dømes søner av offiserar som var under opplæring eller venta på ledig offisersstilling. | Nemninga underoffiser brukt om befal under fenriks/løytnants grad, ser ut til å ha festa seg i kongelege forordningar osv. på slutten av 1600-talet.<ref>Odlaug 1928:154-156.</ref> Tidlegare finn ein nemninga brukt både om [[Subaltern offiser|subalterne offiserar]] og stundom om alt befal som stod under regimentssjefen ([[Oberst|obersten]]). Underoffisersgrader vart også mykje nytta for offisersaspirantar, til dømes søner av offiserar som var under opplæring eller venta på ledig offisersstilling. | ||
Det skarpe skiljet mellom yrkeskategoriane offiserar og underoffiserar vart eigentleg formalisert fyrst etter 1814. I 1815 for hærens vedkomande og 1817 for marinen vart det obligatorisk med krigsskole for å få tittelen offiser. Krava til forutdanning ved inntak til krigsskolane, og dertil økonomiske og sosiale faktorar, gjorde dermed denne vegen stengd for dei fleste underoffiserar «av folket». Dette medførte ar det samlande befalskorpset vart prega av ein gjensidig mistillit, eit dårlig samarbeidsforhold mellom offiserane og underoffiserane, og meir prega av klassekamp enn av ein felles militær profesjonskultur. Noe forenkla kan ein seie at offiserane kom fra byborgerskapet og stemte [[Høyre|Høgre]], mens underoffiserane kom fra bygda og stemte [[Venstre]], og etter kvart og i tiltakande grad også [[Arbeiderpartiet]].<ref name=kingsrød>Stein Helge Kingsrød: [http://pacem.no/2017/ny-personellordning-i-forsvaret-betydning-for-profesjonsidentiteten/ Ny personellordning i Forsvaret – betydning for profesjonsidentiteten], 15. august 2017, | Det skarpe skiljet mellom yrkeskategoriane offiserar og underoffiserar vart eigentleg formalisert fyrst etter 1814. I 1815 for hærens vedkomande og 1817 for marinen vart det obligatorisk med krigsskole for å få tittelen offiser. Krava til forutdanning ved inntak til krigsskolane, og dertil økonomiske og sosiale faktorar, gjorde dermed denne vegen stengd for dei fleste underoffiserar «av folket». Dette medførte ar det samlande befalskorpset vart prega av ein gjensidig mistillit, eit dårlig samarbeidsforhold mellom offiserane og underoffiserane, og meir prega av klassekamp enn av ein felles militær profesjonskultur. Noe forenkla kan ein seie at offiserane kom fra byborgerskapet og stemte [[Høyre|Høgre]], mens underoffiserane kom fra bygda og stemte [[Venstre]], og etter kvart og i tiltakande grad også [[Arbeiderpartiet]].<ref name=kingsrød>Stein Helge Kingsrød: [http://pacem.no/2017/ny-personellordning-i-forsvaret-betydning-for-profesjonsidentiteten/ Ny personellordning i Forsvaret – betydning for profesjonsidentiteten], 15. august 2017, Pacem – Tidsskrift for militær etikk</ref> | ||
Allereie frå 1786 vart det rett nok bestemt at ingen underoffiser kunne tilsetjast som offiser utan å avleggje offiserseksamen.<ref>Odlaug 1928:163. Forordninga?</ref>Men både før og etter dette var skotta mellom offiser og underoffiser mindre tette enn dei vart utover på 1800-talet. Venteleg med bakgrunn i røynslene frå dei store [[Holstein|utkommanderingane til Holstein 1758-1764]], vart det i forordning av 24. mars 1764<ref>Odlaug 1928:163. Forordninga?</ref> positivt fastslege at underoffiserar kunne avansere til offiser når dei elles var dugande nok. I krigsåra 1807-1814 vart ei rekkje underoffiserar utnemnde til offiserar utan krigsskoleeksamen. | Allereie frå 1786 vart det rett nok bestemt at ingen underoffiser kunne tilsetjast som offiser utan å avleggje offiserseksamen.<ref>Odlaug 1928:163. Forordninga?</ref>Men både før og etter dette var skotta mellom offiser og underoffiser mindre tette enn dei vart utover på 1800-talet. Venteleg med bakgrunn i røynslene frå dei store [[Holstein|utkommanderingane til Holstein 1758-1764]], vart det i forordning av 24. mars 1764<ref>Odlaug 1928:163. Forordninga?</ref> positivt fastslege at underoffiserar kunne avansere til offiser når dei elles var dugande nok. I krigsåra 1807-1814 vart ei rekkje underoffiserar utnemnde til offiserar utan krigsskoleeksamen. | ||
=== Underoffisersgrader i hæren === | === Underoffisersgrader i hæren === | ||
{{thumb | {{thumb|Gradmerke haer 1928.JPG|Gradmerke i hæren 1928, offiserar og underoffiserar|Norsk soldatbok|1928}} | ||
Underoffisersgradane i hæren var ved avviklingstidspunktet (1930): | Underoffisersgradane i hæren var ved avviklingstidspunktet (1930): | ||
| Linje 36: | Linje 37: | ||
|- | |- | ||
| [[Kommandersersjant]] | | [[Kommandersersjant]] | ||
| Innført ca. | | Innført ca. 1747. Fram til 1747 var Capitaine des Armes nokonlunde tilsvarande. I kavaleriet før 1854: Vaktmeister. | ||
|- | |- | ||
|[[Leksikon:Fourer|Furér]] | |[[Leksikon:Fourer|Furér]] | ||
| Linje 49: | Linje 50: | ||
=== Underoffisersgrader i marinen === | === Underoffisersgrader i marinen === | ||
{{thumb | {{thumb|Gradmerker 1923 flaaten.jpg|Gradmerke i marinen 1923, offiserar og underoffiserar.|Norsk soldatbok|1923}} | ||
Dei sjømilitære styrkane var før 1814 i all hovudsak integrerte i den dansk-norske fellesflåten med tilhøyrande landinstallasjonar. Viktigaste tilhøyrande etablissementet i Noreg var [[Fredriksvern verft]] ([[Stavern]]) frå 1750. | Dei sjømilitære styrkane var før 1814 i all hovudsak integrerte i den dansk-norske fellesflåten med tilhøyrande landinstallasjonar. Viktigaste tilhøyrande etablissementet i Noreg var [[Fredriksvern verft]] ([[Stavern]]) frå 1750. | ||
I 1817 vart det oppretta to korps for det nye norske sjøforsvaret. '' | I 1817 vart det oppretta to korps for det nye norske sjøforsvaret. ''[[Sjømilitære korps]]'' omfatta dei stridande underoffiserar og menige, og ''Verftskorpset'' var for handverksunderoffiserar og menige handverkarar. Alt dette var verva mannskap. Sjømilitære korps var oppsett med ei ramme på ca. 250 mann, Verftskorpset ca. 320. Det var ca. 20 underoffiserar i kvart av korpsa. Same året vart krigsskulen for sjøoffiserar oppretta, [[Sjøkrigsskolen|Det kgl. Norske Søcadetinstitutt.]] Både dei to korpsa og sjøkadettinstituttet låg ved Fredriksvern, og vart flytta til [[Karljohansvern]] ([[Horten]]) frå 1850. Verftskorpset heitte frå 1857 Handverkskorpset, og heile etaten gjennomgjekk mange organisatoriske endringar frå 1817 til innføringa av einskapsbefalet. Sjømilitære korps og handverkskorpset vart slegne saman under det fyrste namnet frå 1933. På same tid (frå 1934) vart [[Kystartilleriet]] overført frå hæren til sjøforsvaret. | ||
Underoffisersgradene i marinen, både dei «sjømilitære» og «handverkarane», skulle dekkje ei lang rad stillingar og funksjonar, og vart såleis grupperte i fem nummererte grader, som dei ulike funksjonane/stillingsnemningane på ulike avansementstrinn vart fordelte på. Om lag 1920 var systemet slik: | Underoffisersgradene i marinen, både dei «sjømilitære» og «handverkarane», skulle dekkje ei lang rad stillingar og funksjonar, og vart såleis grupperte i fem nummererte grader, som dei ulike funksjonane/stillingsnemningane på ulike avansementstrinn vart fordelte på. Om lag 1920 var systemet slik: | ||
| Linje 103: | Linje 104: | ||
=== Gevorbne og nasjonale, garnisonerande og i distriktsteneste, fastlønte og vernepliktige === | === Gevorbne og nasjonale, garnisonerande og i distriktsteneste, fastlønte og vernepliktige === | ||
{{thumb|Gravstein Johan Bredli.jpg|Gravsteinen til handverksfurer Johan Fr. Bredli (1869-1947), [[Nordlia kirkegard]] på [[Toten]]. Bredli var salmakar på [[Gardermoen]].|[[Bruker:Kallrustad|Trond Nygård]]|2011}} | |||
Ut frå tilsetjingstilhøvet bestod det fastlønna underoffiserskorpset av to grupper, ''dei garnisonerande'' (eller «stadig tenestegjerande») og dei som var i ''distriktsteneste''. Dei garnisonerande var heiltidstilsette i byane der det var militære stabar, avdelingar, skolar og verkstader. Dei som var i distriktsteneste, budde ute i kompanidistrikta. Desse tenestegjorde ved rekruttskolane og ved øvingar, og hadde administrative oppgåver ved avdelingane sine. Det vart sjeldan heiltidsverksemd av dette, og mange av desse underoffiserane var gardbrukarar eller hadde andre yrke ved sida. | Ut frå tilsetjingstilhøvet bestod det fastlønna underoffiserskorpset av to grupper, ''dei garnisonerande'' (eller «stadig tenestegjerande») og dei som var i ''distriktsteneste''. Dei garnisonerande var heiltidstilsette i byane der det var militære stabar, avdelingar, skolar og verkstader. Dei som var i distriktsteneste, budde ute i kompanidistrikta. Desse tenestegjorde ved rekruttskolane og ved øvingar, og hadde administrative oppgåver ved avdelingane sine. Det vart sjeldan heiltidsverksemd av dette, og mange av desse underoffiserane var gardbrukarar eller hadde andre yrke ved sida. | ||
| Linje 113: | Linje 114: | ||
=== Hæren === | === Hæren === | ||
{{thumb | {{thumb|Jacob Norman 2.jpg|[[Jacob Norman]] som elev på [[Befalsskolen for Infanteriet i Nord-Norge|6. Divisjons underoffiserskole]] i [[Harstad]] (1919).}} | ||
{{thumb|Kavaleriets Underofficerskoles 3de Klasse 1903 - no-nb digifoto 20160126 00066 NB NS 000512C.jpg|«Kavaleriets Underofficerskoles 3de Klasse 1903».|[[Narve Skarpmoen]]}} | |||
På 1600- og det meste av 1700-talet vart underoffiserane tekne ut blant dei menige og gjevne individuell vidareopplæring i avdelingane. I [[1786]] kom den fyrste [[underoffisersskolar|underoffisersskolen]] («skriverskole»), nemleg for verva artilleristar, med tilhald på [[Akershus festning]]. I [[1791]] fekk eliteavdelinga [[Det norske gevorbne jegerkorps]] sin skole på [[Kongsvinger]]. I [[1804]] vart det oppretta skrivarskolar for infanteriet i [[Halden]] (Fredrikshald), [[Fredrikstad]], [[Christiania]], [[Fredriksvern]] ([[Stavern]]), [[Kristiansand]], [[Bergen]] og [[Trondheim]]. Kavaleriet fekk sin «ekserser- og rideskole» på Akershus tre år seinare. Frå da av kan ein seie at systemet med underoffiserskolar var etablert for heile hæren. | |||
Etter at hærordninga av 1887 innførde ei rekkje spesialvåpen, vart det oppretta tilsvarande nye underoffisersskolar for desse: | Etter at hærordninga av 1887 innførde ei rekkje spesialvåpen, vart det oppretta tilsvarande nye underoffisersskolar for desse: | ||
| Linje 122: | Linje 125: | ||
=== Marinen === | === Marinen === | ||
Oppgåver og stillingar som underoffiserar skulle fylle i marinen har kravd skolering og opplæring innan eit vidt spektrum av tekniske og handverksmessige spesialfag. Slik fagutdanning har nødvendigvis foregått i Noreg alt frå | {{thumb|Sjømilitære korps konstabler.png|Konstablar II klasse frå [[Sjømilitære korps]].|[[Marinemuseet]]|1903}} | ||
{{Utdjupande artikkel|Sjømilitære korps}} | |||
Oppgåver og stillingar som underoffiserar skulle fylle i marinen har kravd skolering og opplæring innan eit vidt spektrum av tekniske og handverksmessige spesialfag. Slik fagutdanning har nødvendigvis foregått i Noreg alt frå [[Sjømilitære korps]] vart etablert i 1750 på [[Fredriksvern verft|Fredriksvern]]. Den seinare Befalsskolen for Sjøforsvaret kan via Sjømilitære korps på sett og vis føre historia si attende til den tid. | |||
Frå 1817 vart det etablert skolar innan kvart av dei to korpsa (det sjømilitære og verfts-/handverkskorpset). Dei var berekna for både menige handverkarar og dei som skulle bli underoffiserar. | Frå 1817 vart det etablert skolar innan kvart av dei to korpsa (det sjømilitære og verfts-/handverkskorpset). Dei var berekna for både menige handverkarar og dei som skulle bli underoffiserar. | ||
| Linje 128: | Linje 133: | ||
Fram til 1846 var det ved arbeidskompaniet under Verftskorpset ein «drengeskole» som gav elementærundervisning til gutar frå åtteårsalderen. Som konfirmerte 15-åringar var det da meininga at desse skulle bli handverkslærlingar. Drengeskolen skulle også danne rekrutteringsmark for det sjømilitære. | Fram til 1846 var det ved arbeidskompaniet under Verftskorpset ein «drengeskole» som gav elementærundervisning til gutar frå åtteårsalderen. Som konfirmerte 15-åringar var det da meininga at desse skulle bli handverkslærlingar. Drengeskolen skulle også danne rekrutteringsmark for det sjømilitære. | ||
Etter at drengeskolen vart avvikla, vart rekrutteringa til | Etter at drengeskolen vart avvikla, vart rekrutteringa til Sjømilitære korps basert på halvbefarne matrosar (minst 12 månaders utanriks sjøfart) og dertil gutar i 16-18-årsalderen som ikkje hadde vore til sjøs. Å bli underoffiser tok vanlegvis seks år i veksling mellom teori og praksisperiodar til sjøs og i land. Etter 1896 vart underoffisersutdanninga konsentrert om heilbefarne sjøfolk (minst 30 månader i utanriksfart). For desse tok utdanninga vanlegvis fire år. | ||
Handverksunderoffiserar vart opplærde ved vekselsvis kurs (allmennfag) og praksis ved verkstadene. I 1854 vart det starta ein eigen handverksskole med ei høgare avdeling for dei som skulle bli underoffiserar, og ei lågare for dei som skulle bli handverkslærlingar | Handverksunderoffiserar vart opplærde ved vekselsvis kurs (allmennfag) og praksis ved verkstadene. I 1854 vart det starta ein eigen handverksskole med ei høgare avdeling for dei som skulle bli underoffiserar, og ei lågare for dei som skulle bli handverkslærlingar | ||
| Linje 136: | Linje 141: | ||
For kystartilleriet sjå under hæren ovanfor. | For kystartilleriet sjå under hæren ovanfor. | ||
[[Marinens flyvåpen]], oppretta 1912, utdanna mekanikarar ved lærlingordningar for folk med 18 månaders verkstadteneste bak seg. Dei vart underoffiserar etter fire år.<ref>Framstillinga av marinens utdanningssystem er all hovudsak basert på Christophersen, B. 1978.</ref> | [[Marinens flyvåpen]], oppretta i 1916, etter ein sped start med flyverksamheit frå 1912, og utdanna mekanikarar ved lærlingordningar for folk med 18 månaders verkstadteneste bak seg. Dei vart underoffiserar etter fire år.<ref>Framstillinga av marinens utdanningssystem er all hovudsak basert på Christophersen, B. 1978.</ref> | ||
== Fagorganisering == | == Fagorganisering == | ||
=== Hæren === | === Hæren === | ||
{{thumb | {{thumb|Underoffisersbladet 1905.jpg|<small>Underoffisersbladet byrja å kome ut i 1878. Det er direkte kontinuitet frå dette til ''[[Befalsbladet]]'' som i dag blir utgjeve av [[Norges offisersforbund]]</small>.}}Underoffiserane var pionerar i fagleg organisering her til lands. [[Christiania Underofficersforening]] vart skipa 24. oktober 1847. [[Bergens Underofficersforening|Bergen]] kom etter 1. desember same året, og [[Trondhjem Underofficersforening]] tok til 4. januar 1850. Harstad underiofficersforening ble stiftet 25. november 1900. Kjernen i desse var dei garnisonerande (fastlønte og heiltidstilsette) underoffiserane. Underoffiserane i distriktsteneste (deltids tilsette ved avdelingane utover i landet) byrja organisere seg i lokale foreiningar frå 1870-talet av, med auka takt i 1890-åra. Frå 1878 kom [[Underofficersbladet]] ut. | ||
[[Fil:Avisklipp om Harstad underofficersforening i Harstad Tidende 03.12. 1900.jpg|miniatyr|Harstad Tidende 3. desember 1900.]] | |||
Fram til 1880-åra var tilsetjing og oppseiing av underoffiserar tillagt dei einskilde militære sjefane fyrst på regimentsnivå, seinare (frå 1815) på bataljonsnivå. Det vart ei viktig sak for underoffisersforeiningane å oppnå betre vern som tilsette. Foreiningane tok initiativ til eit lovforslag, som etter fleire utsetjingar og kongeleg sanksjonsnekt vart vedteke i modifisert form av Stortinget med verknad frå 1. januar 1886. «Underoffiserslova» gjekk mellom anna ut på at underoffiserane etter tre års prøvetid skulle få fast tilsetjing med rett til å stå i teneste til 52 års alder for sersjantar og 60 år for høgare grader. Det var den gongen eineståande for offentleg tilsette under embetsnivået. | Fram til 1880-åra var tilsetjing og oppseiing av underoffiserar tillagt dei einskilde militære sjefane fyrst på regimentsnivå, seinare (frå 1815) på bataljonsnivå. Det vart ei viktig sak for underoffisersforeiningane å oppnå betre vern som tilsette. Foreiningane tok initiativ til eit lovforslag, som etter fleire utsetjingar og kongeleg sanksjonsnekt vart vedteke i modifisert form av Stortinget med verknad frå 1. januar 1886. «Underoffiserslova» gjekk mellom anna ut på at underoffiserane etter tre års prøvetid skulle få fast tilsetjing med rett til å stå i teneste til 52 års alder for sersjantar og 60 år for høgare grader. Det var den gongen eineståande for offentleg tilsette under embetsnivået. | ||
Landssamskipnaden [[Den norske Landsunderofficersforening]] vart stifta den 7. februar 1896. Det er direkte kontinuitet frå denne samskipnaden til dagens LO-tilslutta [[Norges Offisersforbund]]. | Landssamskipnaden [[Den norske Landsunderofficersforening]] vart stifta den 7. februar 1896. Det er direkte kontinuitet frå denne samskipnaden til dagens LO-tilslutta [[Norges Offisersforbund]]. | ||
=== Marinen === | === Marinen === | ||
| Linje 172: | Linje 178: | ||
*Dei mangesidige maritime kvalifikasjonane ein kunne tileigne seg ved å gjennomgå befalsutdanning i marinen, gav rom for mange underoffiserar i handelsflåten, som styrmenn, skipsmaskinistar, radiotelegrafistar m.m. | *Dei mangesidige maritime kvalifikasjonane ein kunne tileigne seg ved å gjennomgå befalsutdanning i marinen, gav rom for mange underoffiserar i handelsflåten, som styrmenn, skipsmaskinistar, radiotelegrafistar m.m. | ||
Christophersen tek også føre seg det betydelege innslaget av underoffiserar blant folke- og ungdomsskolelærarar ([[Amtsskole|amtsskolar]], [[Framhaldsskole|framhaldsskolar]] mm), stillingar i brannvesen, fengselsvesen, vegvesen, jernbanen, sporvegar, televerket, postverket, Norges geografiske oppmåling, tollvesenet og skogvesenet, og han gjev ei rad døme på innslag av standen innan frivillig arbeid som skyttarvesen, idrett, ungdomsrørsle og fråhaldslag og i kommunale ombod og politisk verksemd. | Christophersen tek også føre seg det betydelege innslaget av underoffiserar blant folke- og ungdomsskolelærarar ([[Amtsskole|amtsskolar]], [[Framhaldsskole|framhaldsskolar]] mm), stillingar i brannvesen, fengselsvesen, vegvesen, jernbanen, sporvegar, televerket, postverket, Norges geografiske oppmåling, tollvesenet og skogvesenet, og han gjev ei rad døme på innslag av standen innan frivillig arbeid som skyttarvesen, idrett, ungdomsrørsle og fråhaldslag og i kommunale ombod og politisk verksemd. Etter datidens målstokk hadde underoffiserane ein omfattande utdanning med fire års underoffisersskole, og vart da ofte bland utdanningseliten i bygda.<ref name=kingsrød /> | ||
== Attende til eit underoffiserskorps, kalla spesialistbefal i 2016 == | == Attende til eit underoffiserskorps, kalla spesialistbefal i 2016 == | ||
| Linje 180: | Linje 186: | ||
Stortinget vedtok 12. juni 2015 at det frå 1. januar 2016 skulle innførast ny karriereordning for militært befal i Forsvaret, kalla spesialistbefal. I praksis medfører den nye ordninga at underoffiserskorpset blir innført att, etter at det vart avvikla i 1930. | Stortinget vedtok 12. juni 2015 at det frå 1. januar 2016 skulle innførast ny karriereordning for militært befal i Forsvaret, kalla spesialistbefal. I praksis medfører den nye ordninga at underoffiserskorpset blir innført att, etter at det vart avvikla i 1930. | ||
Ein årsak for denne nyordninga var å hamonisere dei norske befalsgradane med NATOs gradssystem, og dei nye spesialistgradane har same rang, myndigheit og avløning som dei tilsvarande offiserane, | Ein årsak for denne nyordninga var å hamonisere dei norske befalsgradane med NATOs gradssystem, og dei nye spesialistgradane har same rang, myndigheit og avløning som dei tilsvarande offiserane, det vart fleire og høgare gradar for spesialtbefalet. Den nye ordninga ga også denne gruppa betre tilsettingsvilkår, mellom anna vart åremålstilsetting og aldersgrensa på 35 år avskaffa, slik at dette vart ein eiga karriereveg og den store personellutskiftinga kunne reduserast. | ||
== Referansar == | == Referansar == | ||
| Linje 186: | Linje 192: | ||
== Kjelder og litteratur == | == Kjelder og litteratur == | ||
* Christophersen, Bjørn: ''Forsvarets gamle underoffisersstand. Dens innsats på sivile felter.'' Forsvarets krigshistoriske avdeling og Gyldendal forlag. Oslo 1978. | * [[Bjørn Christophersen|Christophersen, Bjørn]]: ''Forsvarets gamle underoffisersstand. Dens innsats på sivile felter.'' Forsvarets krigshistoriske avdeling og Gyldendal forlag. Oslo 1978. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2007061801063}} | ||
* Engstad, Paul: ''Norges offisersforbund 100 år. 1896- | * Engstad, Paul: ''Norges offisersforbund 100 år. 1896-1996'', Oslo 1996. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2009111800048}} | ||
* [[Bruker:Hans P. Hosar|Hosar, Hans P]].: «Einskap i folket, einskap med folket? 'Det militaire Element' i norsk nasjons- og samfunnsbygging etter 1814», i Arstad, Knut Peter Lyche (red.) ''Militære perspektiver på unionen mellom Norge og Sverige 1814-1905''. Forsvarsmuseets skrifter nr. 5, Oslo 2007. | * [[Bruker:Hans P. Hosar|Hosar, Hans P]].: «Einskap i folket, einskap med folket? 'Det militaire Element' i norsk nasjons- og samfunnsbygging etter 1814», i Arstad, Knut Peter Lyche (red.) ''Militære perspektiver på unionen mellom Norge og Sverige 1814-1905''. Forsvarsmuseets skrifter nr. 5, Oslo 2007. | ||
* [[Bruker:Arnfinn Kjelland|Kjelland, Arnfinn]]: [https://www.academia.edu/8648402/Underoffiserane_i_bygdesamfunna_p%C3%A5_1700-talet._Eit_forbindende_mellomledd_mellom_b%C3%B8nder_og_embetsmenn «Underoffiserane i bygdesamfunna på 1700-talet. Eit 'forbindende mellomledd' mellom bønder og embetsmenn?»], i Døssland, Atle m.fl. (red.): ''Frå Volda til verda - fjerne og nære kulturmøte. Historiestudiet i Volda 40 år''. Akademika forlag 2012 s. 287-311. | * [[Bruker:Arnfinn Kjelland|Kjelland, Arnfinn]]: [https://www.academia.edu/8648402/Underoffiserane_i_bygdesamfunna_p%C3%A5_1700-talet._Eit_forbindende_mellomledd_mellom_b%C3%B8nder_og_embetsmenn «Underoffiserane i bygdesamfunna på 1700-talet. Eit 'forbindende mellomledd' mellom bønder og embetsmenn?»], i Døssland, Atle m.fl. (red.): ''Frå Volda til verda - fjerne og nære kulturmøte. Historiestudiet i Volda 40 år''. Akademika forlag 2012 s. 287-311. | ||
*''Love, Anordninger, Kundgjørelser, Aabne Breve, Resolutioner m.m., der vedkomme Norges Lovgivning og offentlige Bestyrelse. I-XX. 1814-1872''. Chra., 1816-1873. | *''Love, Anordninger, Kundgjørelser, Aabne Breve, Resolutioner m.m., der vedkomme Norges Lovgivning og offentlige Bestyrelse. I-XX. 1814-1872''. Chra., 1816-1873. | ||
*''Marinens Underofficersforening 1. desember 1880-24. juni 1918. Marineunderofficerenes Forbund 25. juni 1918-6. januar 1930.'' Utg. av Spesialofficerenes Forbund. | *''Marinens Underofficersforening 1. desember 1880-24. juni 1918. Marineunderofficerenes Forbund 25. juni 1918-6. januar 1930.'' Utg. av Spesialofficerenes Forbund. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2016060948022}} | ||
*''Norsk militærhistorisk bibliografi''. (Red. A.O.Johnsen, G. Christie Wasberg). Forsvarets krigshistoriske avdeling og Gyldendal forlag, Oslo 1969. | *''Norsk militærhistorisk bibliografi''. (Red. A.O.Johnsen, G. Christie Wasberg). Forsvarets krigshistoriske avdeling og Gyldendal forlag, Oslo 1969. | ||
*Odlaug, fanejunker: «Underofficerene», i ''Norsk militært tidsskrift'' 1928. | *Odlaug, fanejunker: «Underofficerene», i ''Norsk militært tidsskrift'' 1928. | ||
*Olafsen, T.K.: ''Sjømilitære korps 1750-1950 | * Olafsen, T.K. : ''Sjømilitære korps 1750-1950: en kronikk'', Sjøforsvarets museum, Horten, 1950. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2011102808085}} | ||
* [[Olai Ovenstad|Ovenstad, Olai]]: «Underofficerstandens betydning for det norske samfunds kulturelle utvikling gjennom tidene», i ''Norsk militært tidsskrift'' , bd. 93, Oslo 1930. | * [[Olai Ovenstad|Ovenstad, Olai]]: «Underofficerstandens betydning for det norske samfunds kulturelle utvikling gjennom tidene», i ''Norsk militært tidsskrift'' , bd. 93, Oslo 1930. | ||
* [[Anders Todal|Todal, Anders]]: ''Underoffisersskulen i Trondheim 1804-1930''. Trondheim 1949. | * [[Anders Todal|Todal, Anders]]: ''Underoffisersskulen i Trondheim 1804-1930''. Trondheim 1949. | ||
* [https://forsvaret.no/aktuelt/klarsignal-om-ny-ordning Om den nye spesialistordninga i Forsvaret] vedteke av Stortinget 12. juni 2015, med verknad frå 1. januar 2016. | * [https://forsvaret.no/aktuelt/klarsignal-om-ny-ordning Om den nye spesialistordninga i Forsvaret] vedteke av Stortinget 12. juni 2015, med verknad frå 1. januar 2016. | ||
* [http://www.aftenposten.no/nyheter/iriks/Syv-av-ti-norske-offiserer-skal-bli-underoffiserer-8092786.html Syv av ti norske offiserer skal bli underoffiserer.] Aftenposten 27. august 2015. | * [http://www.aftenposten.no/nyheter/iriks/Syv-av-ti-norske-offiserer-skal-bli-underoffiserer-8092786.html Syv av ti norske offiserer skal bli underoffiserer.] Aftenposten 27. august 2015. | ||
* [https://forsvaret.no/aktuelt/ny-militaerordning Her er de nye gradene], Forsvaret | * [https://forsvaret.no/aktuelt/ny-militaerordning Her er de nye gradene], Forsvaret [[Kategori:Hæren]] [[Kategori:Militære termer]] | ||
{{nn}}{{ikke koord}} | |||
[[Kategori:Hæren]] | |||
[[Kategori:Militære termer | |||
{{nn}} | |||
{{F2}} | {{F2}} | ||