Underoffiser: Forskjell mellom sideversjoner

Underoffiser (vis kilde)

Sideversjonen fra 4. des. 2011 kl. 10:40

1 664 byte lagt til , 4. des. 2011

Utbygging

Hans P. Hosar

Veiledere, Administratorer

9 032

redigeringer

@@ Linje 8: / Linje 8: @@
 == Terminologi og grader ==
-Nemninga underoffiser brukt om befal under løytnants grad, ser ut til å ha festa seg i kongelege forordningar osv. på slutten av 1600-talet.<ref>Odlaug 1928:154-156.</ref> Tidlegare finn ein nemninga brukt både om [[Subaltern offiser|subalterne offiserar]] (under majors grad) og stundom om alt befal som stod under regimentssjefen (obersten).
+Nemninga underoffiser brukt om befal under løytnants grad, ser ut til å ha festa seg i kongelege forordningar osv. på slutten av 1600-talet.<ref>Odlaug 1928:154-156.</ref> Tidlegare finn ein nemninga brukt både om [[Subaltern offiser|subalterne offiserar]] (under majors grad) og stundom om alt befal som stod under regimentssjefen (obersten). Både i hæren og marinen vart skiljet mellom offiserar og underoffiserar med separate utdanningar og karrierevegar fastlagt i den nye konstitusjonelle staten etter 1814. I 1815 for hærens vedkomande og 1817 for marinen vart det obligatorisk med krigsskule for å få tittelen offiser, og forutdanninga og kriteriane elles for å kome inn her, gjorde denne vegen stengd for dei fleste underoffiserar «av folket».
+Allereie frå 1786 vart det rett nok bestemt at ingen underoffiser kunne tilsetjast som offiser utan å avleggje offiserseksamen. Men både før og etter dette var skotta mellom offiser og underoffiser mindre tette enn dei vart utover på 1800-talet. Venteleg med bakgrunn i røynslene frå dei store utkommanderingane til Holstein 1758-1764, vart det i forordning av 24. mars 1764 positivt fastslege at underoffiserar kunne avansere til offiser når dei elles dugande nok. I uros- og krigsåra 1807-1814 vart ei rekkje underoffiserar utnemnde til offiserar utan krigsskoleeksamen.
 === Hæren ===
 {{thumb høyre|Gradmerke haer 1928.JPG|<small>Gradmerke i hæren 1928, offiserar og underoffiserar. Frå Norsk soldatbok 1928.</small>}}
-Underoffisersgradane var ved avviklingstidspunktet (1930):
+Underoffisersgradane i hæren var ved avviklingstidspunktet (1930):
 {| class="wikitable"
@@ Linje 133: / Linje 136: @@
 Også marinens underoffiserar organiserte seg tidleg. [[Marinens underoffisersforening]] vart stifta 1. desember 1880. Etter kvart vart det danna eigne foreiningar for dei ulike bransjane innan etaten. Mot slutten av 1. verdskrigen  tok tre av desse samskipnadene, Marinens underoffisersforening, [[Marinens mineunderoffiserers forening]] (skipa i 1907)<ref>Norsk militærhistorisk bibliografi innførsel nr. 4008 og 4009.</ref> og [[Marinens maskinistforening]] initiativ til danning av ein samorganisasjon. Det resulterte i danninga av [[Marineoffiserenes forbund]] 25. juni 1918. Følgjande foreiningar slutta seg til: Marinens underoffisersforening, Mineunderoffiserenes forening, Sjømilitære korps' underoffisersforening, Våpenhåndverkernes forening, Skisbygningshåndverkernes forening, Flymekanikernes forening, Intendanturens underoffisersforening, Fyrverkernes forening, Sanitetsunderoffiserenes forening. Maskinistforeningen slutta seg til frå 1. januar 1920, og det nye forbundet hadde da 514 medlemmer.<ref>Marinens Underofficersforening 1. desember 1880-24. juni 1918...</ref>
+Medlemsbladet ''Marine-Underofficeren'' kom ut frå det same året som forbundet vart stifta.
 I pakt med den nye befalsordninga frå 1930 skifta forbundet namn til [[Spesialoffiserenes forbund]].
 == Underoffiserane som kompetanseressurs ==
-Frå ca. 1800- fram til 1930 var underoffisersskulane, og deretter i nokon mon dei nye befalsskulane, eit svært godt tilbod om vidareutdanning for gutar. Det galdt særleg for bygdegutar som ikkje såg seg utveg til å søkje seg til høgare allmennskular i byane (middelskule og gymnas). Underoffiserskulane gav gode allmenndannande, tekniske og administrative kvalifikasjonar som var særs brukelege også i sivil samanheng.
+Frå ca. 1800- fram til 1930 var underoffisersskolane, og deretter i nokon mon dei nye befalsskolane, eit svært godt tilbod om vidareutdanning for gutar. Det galdt særleg for bygdegutar som ikkje såg seg utveg til å søkje seg til høgare allmennskolar i byane (middelskole og gymnas). Underoffiserskolane gav gode allmenndannande, tekniske og administrative kvalifikasjonar som var særs brukelege også i sivil samanheng.
 Storparten av yrkesbefalet blant underoffiserane (dei fastlønte) var deltidstilsette i distriktsteneste. Det innebar at dei helst måtte søkte seg sivil sysselsetjing ved sida av. I tillegg til yrkesbefalet var det dessutan til kvar tid eit stort tal vernepliktige underoffiserar, dvs. dei som var ferdige med plikttenesta etter underoffisersskulen, og som var sivilt sysselsette på full tid. Såleis representerte det samla underoffiserskorpset ein betydeleg skolert ressursbase som særleg kom bygdesamfunnet til gode.
-:[Her kan det hentast stoff m.a. frå Bjørn Christophersens oversyn over underoffiserar i sivile funksjonar, frå Ovenstad og Odlaug m.m. ]
+Styresmaktene, både under eineveldet og under det konstitusjonelle styret etter 1814, la medvite til rette for at underoffiserane sin kompetanse skulle kunne utnyttast også i sivile offentlege tenestestillingar. I forordningar frå 1767, 1771 og 1804 vart det bestemt at ei heil rekkje slike stillingar skulle fyllast med underoffiserar etter nærare bestemte kriteriar (mellom anna minimum militær tenestetid og utvist dugleik). Forordninga om dette av 18. mars 1804 vart stadfesta av det nye regimet 2. mars 1815.<ref>Odlaug 1928:163-164.</ref>
+:[Her kan det vidare hentast stoff m.a. frå Bjørn Christophersens oversyn over underoffiserar i sivile funksjonar, frå Ovenstad og Odlaug m.m. ]