Vis kilden til Lunden (Bykle gnr 13/1)

{{Infoboks gard
| målform       = nn
| bgfarge       = 
| navn          = Lunden
| bilde         = Mosdøl 12.jpg
| bildetekst    = Tunet i Neire Mosdøl i den tida då Lunden og Berget hadde sams våningshus. Mannen ved loptsnova Hallvard Mosdøl, kvinna på trappa er ikkje identifisert. I høgre biletkant ser ein noko av det berget som har gjeve namn til bruket. Biletet vart teke av August Abrahamson ein gong i tida frå 1900 til 1910. Frå samlinga ved Setesdalsmuseet.
| altnavn       = Lunden Mosdøl
| førstnevnt    = 
| ryddet        = omkr. 1660
| utskilt       = omkr. 1660
| sted          = [[Bykle]] (Kyrkjebygdi)
| sokn          = [[Bykle sokn|Bykle]]
| kommune       = [[Bykle kommune|Bykle]]
| fylke         = [[Agder fylke|Agder]]
| gnr           = 13
| bnr           = 1
| areal         = 
| bruk          = 
| type          = Gardsbruk
| gateadr       = 
| postnr        = 
}}
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Mosdøl 12.jpg|Tunet i Neire Mosdøl i den tida då Lunden og Berget hadde sams våningshus. Mannen ved loptsnova er Torleiv Drengsson, kvinna på trappa er ikkje identifisert. I høgre biletkant ser ein noko av det berget som har gjeve namn til bruket. Biletet vart teke av August Abrahamson ein gong i tida frå 1900 til 1910. Frå samlinga ved Setesdalsmuseet.}}</includeonly>
'''[[Lunden (Bykle gnr 13/1)|Lunden]]''' er det vestlegare av dei to nedre bruka på [[Mosdøl (Bykle gnr 13)|Mosdøl]] i [[Bykle kommune]]. 
 
Den fyrste oppsitjaren me har funne her er Mikkel Knutsson, som me også har nemnt ovanfor, i bolken om det udela, nedre bruket. Me har ikkje sett nokonstad skrive at han var son åt Knut Gunnarsson Nesland, men me torer likevel rekne med at han var det, for då ervingane etter den ugifte Vetle Gunnarsson i 1726 selde [[Sygard (Bykle gnr 10/3)|Sygard Nesland]] til Knut Åvoldsson Gjerden, var Mikkel ein av seljarane, og i 1732 var det ein Knut Olavsson Nesland som «paa egne og sin Fader Ole Knudsens Vegne lyste sin Pengemangel og Odel for 3 Kalveskind udj Mosdøl, som hans Fader- broder Mikkel Knudsen bruger». 

Når det gjeld fødselsåret til Mikkel, lyt me gjeva det opp med god slingsringsmon, for me har tre ulike aldersoppgåver om han, ei frå kyrkjeboka ved dødsfallet hans i 1774, og to frå manntal frå 1712 og 1718. Desse peikar mot fødselsår frå ca 1682 til ca 1691.</onlyinclude> 
 
* '''Mikkel Knutsson Mosdøl''', f 1682-91, d 1774 
: g ca 1713 m Birgit Torleivsdtr. Byklum, n m a 1762. Born: 
:* Åse, f 1714, d 1731 
:* Ingebjørg, f 1717, g ca 1750 m Olav Larsson, sjå [[Bratteland (Bykle gnr 9)|Bratteland]], gnr 9
:* '''Tarjei''' (e.), f 1720, g 1751 m Torbjørg Bjørgulvsdtr. Breive, sjå nedanfor 
:* Knut, f 1725, g 1761 m Hæge Åsmundsdtr. Berdalen, sjå [[Maurlii (Bykle gnr 3/18)|Maurlii]], gnr 3, bnr 18 
:* Tarjei, (y.), f 1730, g 1760 m Åse Eivindsdtr. Stavenes, sjå [[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget Mosdøl]], bnr 2 
:* Gunhild, f 1733, g 1755 m Tarjei Åsmundsson Berdalen, sjå [[Der nede (Bykle gnr 3/1)|Berdalen Der nede]], bnr 1 
:* Olav, f ca 1726, g 1760 m Guro Knutsdtr. Vatnedalen, sjå [[Ørnefjødd (Bykle gnr 6/5)|Ørnefjødd]].
 
Birgit Torleivsdotter var frå [[Innistog (Bykle gnr 14/1)|Innistog Byklum]]. Ho var dotter åt Torleiv Olavsson på det bruket og kona, Åshild Olavsdotter. 

Mikkel budde her, og bruka eigedomen, frå 1713. Dei fyrste 14-15 åra har han vore bruksmann, for eigaren då var etter alt å døme Søren Aslaksson i Berget, som åtte 1/2 hud, dvs. båe bruka, til 1726. Men det året laut Søren pantsetje eigedomen, og dinest vart halvparten, dvs bruket her, kaupt av Olav Knutsson Gravir i [[Fyresdal kommune|Fyresdal]] og Olav Knutsson Kvålo i [[Lårdal kommune|Lårdal]]. Me tvilar på om desse hadde kome inn i biletet om dei ikkje hadde hatt odel, og difor har me, i avsnittet om Knut Gunnarsson i bolken om [[Neire Mosdøl (Bykle gnr 13/1-2)|Neire Mosdøl]], gjete på at dei var dei eldre brørne åt Mikkel. Dei to Olav-ane overdrog i 1728 bruket til han. Me var ovanfor også inne på at ein brorson som heitte Knut Olavsson var frampå med ei odelslysing i 1732. Men det vart aldri til at denne Knut-en, som truleg var son åt ein av dei to utflutte Olav-ane, gjorde alvor av å gå til søksmål, så Mikkel vart sitjande med eigedomen. 

Ei tid tykkjest det likevel å ha halde hardt for han, for i 1739 tok rådmann Ole Mørck i Kristiansand «Udleg med Aasæde» i bruket for gjeld, og hadde dermed skaffa seg lovleg høve til å hive ut oppsitjaren og setje inn ein ny. Dette vart likevel ikkje noko av, så Mikkel må ha greidd å innfri gjelda si. I 1752 var han lagrettemann, og framleis busett i Mosdøl. Me kan også konstatere at han er fråverande på ei liste over «Raadmand Mørcks Debitorer i Bykle» frå 1759. Kort etter at denne lista vart innskrive i tingboka kunne han då taka [[foddog]], og levere garden til neste generasjon utan at det fylgde kaupmannsgjeld med. Eldstesonen vart neste oppsitjar: 
 
* '''Tarjei Mikkelsson Mosdøl''' (e.), f 1720, d 1787 
: g 1751 m Torbjørg Bjørgulvsdtr. Breive, f 1730, d 1787. Born: 
:* Bjørgulv, f 1752, d 1752 
:* '''Mikkel''', f 1756, g 1. 1784 m Birgit Tarjeisdtr. Berdalen, g 2.1790 m Gunhild Torleivsdtr. Bjørnarå, g 3. 1797 m Borghild Jonsdtr. Ryningen, sjå nedanfor 
:* Åse, f 1759, d 1759 
:* Olav, f 1761, d 1782 
:* Jorunn f 1765, g 1789 m Såve Pålsson Stavenes, sjå [[Teigen (Bykle gnr 16/1)|Stavenes Teigen]], gnr 16, bnr 1 
:* Knut, f 1768, g 1789 m Gro Snæresdtr. Ryningen, sjå [[Utistog (Bykle gnr 14/2)|Utistog Byklum]], gnr 14, bnr 2 
:* Birgit, f 1773, g 1794 m Tarjei Knutsson Maurlii, sjå [[Bjones (Bykle gnr 16/8)|Bjones]], gnr 16, bnr 8 
 
Torbjørg Bjørgulvsdotter kom frå [[Der inne (Bykle gnr 1/2)|Breive Der inne]]. Ho var dotter åt Bjørgulv Alvsson på det bruket og kona, Borghild Knutsdotter. 

Mikkel Tarjeisson sto for tur til å taka over, då han gifte seg i 1784. Men faren tykte nok det var for tidleg å lata ifrå seg, så Mikkel og kona hans flutte åt [[Berdalen (Bykle gnr 3)|Berdalen]], der ho var ifrå. 
 
* '''Mikkel Tarjeisson Mosdøl''', f 1756, d 1814 
: g 1. 1784 m Birgit Tarjeisdtr. Berdalen, f 1757, d 1787. Born: 
:* Åse, f 1786, d 1786 
:* '''Olav''', f 1787, g 1812 m e Anne Sigurdsdtr. Mosdøl, sjå nedanfor 
: g 2. 1790 m Gunhild Torleivsdtr. Bjørnarå, f 1754, d 1795, ikkje born.
: g 3. 1797 m Birgit Jonsdtr. Ryningen (Vatnedalen), f 1761, d 1799. Born: 
:* Tarjei, f 1798, d 1798 
:* Tarjei, f 1799, g 1833 m Ingebjørg Taraldsdtr. Byklum, sjå [[Torsbu (Bykle gnr 13/4)|Torsbu Byklum]], gnr 13, bnr 4 
 
Som nemnt fekk ikkje Mikkel overtaka heimebruket då han gifte seg. Han og Birgit, fyrste kona hans, budde hjå foreldra hennes, Tarjei Åsmundsson og Gunhild Mikkelsdotter, i [[Der nede (Bykle gnr 3/1)|Der nede]] i Berdalen. Gunhild Mikkelsdotter var farsyster åt Mikkel, så han og Birgit var altså syskenborn. Etter at far hennes døydde i 1765, overtok dei bruket hans i Berdalen, og budde der då dei døypte sonen Olav i januar 1787, og framleis då Birgit døydde, midtsumars same året. Omlag samstundes døydde mor åt Mikkel, og utpå hausten for liksåvel far hans. Han tok då med seg sonen, flutte heim til Lunden, og overtok. 

I den gamle gards- og ættesoga (180) les me at Mikkel overtok [[Hagen (Bykle gnr 3/5)|Hagen]] i Berdalen etter Vrål Gunsteinsson, men det er altså gale. Som nemnt budde Mikkel i Der nede, ikkje i Hagen. 

Som ein ser ovanfor døydde Birgit i 1787. I 1790 gifte Mikkel seg omatt med Gunhild Torleivsdotter frå [[Der heime (Bykle gnr 18/2)|Bjørnarå Der heime]]. Ho var dotter åt Torleiv Tarjeisson på det bruket og kona, Birgit Knutsdotter, fødd Løyland. Det nye ekteskapet åt Mikkel vart barnlaust, og Gunhild livde berre 5 år etter brudlaupet. 

Eit par år etter at ho var i jorda gifte Mikkel seg tredje venda. Ho som vart kona hans denne gongen heitte Birgit Jonsdotter. Då ho gifte seg vart ho innskrive i kyrkjeboka med etternamnet Ryningen, men det var nok berre avdi ho då heldt til hjå besteforeldra sine, som på den tid framleis budde på det bruket. Dei heitte Åvold Jonsson Nesland og Hæge Kjetilsdotter (jfr. [[Neire Dysje (Bykle gnr 8/2)|Neire Dysje]], gnr 8, bnr 2, sjå også [[Ryningen (Bykle gnr 11/4)|Ryningen]], gnr 11, bnr 4). Foreldra åt Birgit budde i [[Der sø (Bykle gnr 6/1)|Der sø]] i [[Vatnedalen (Bykle gnr 6)|Vatnedalen]], og heitte Jon Åvoldsson Nesland og Tore Bjørgulvsdotter. 

Også det tredje ekteskapet åt Mikkel vart stutt, for Birgit vart gravlagd alt i 1799, same dagen som Tarjei, son hennes, vart boren til dåpen. Han var då «nogle uger gammel», fortel kyrkjeboka, og me veit at han kom til å liva opp, men det må likevel vera rimeleg å setje moras død i samband med barselet. 

Omlag på denne tida fekk Mikkel kaupe [[Torsbu (Bykle gnr 13/4)|Torsbu Byklum]] (gnr 13, bnr 4). Tilliks med Lunden sto også det bruket i ei landskyld på 3 kalveskinn, men ein ideell part på 1/2 skinn høyrde til [[Valle prestegjeld|Valle sokneprestembete]]. Me tvilar på om det kan vera vera rett, det som står i den gamle gards- og ættesoga (118), at Mikkel kaupte denne eigedomen av ervingane etter Olav Ånundsson Mosdøl, som drukna i 1784. Nå har me ikkje funne tinglysing av kaupet hans, og veit då korkje seljaren, det nøyaktige tidspunktet eller prisen, men når det gjeld tidspunktet har me likevel ein indikasjon i skiftet etter Birgit frå 1799. For i dette skiftet er eigedomen i Byklum ikkje med, så Mikkel kan ikkje ha skaffa seg hand om det bruket medan ho livde. Derimot er han oppførd som eigar i skattematrikkelen frå 1800, som vart skriven utpå hausten det året. Då kan me altså slå fast at det gjekk minst 15 år frå Olav døydde og til Mikkel overtok. At enka etter Olav skulle ha halde fast på eigedomen lenge etter at ho hadde gift seg på nytt og flutt ifrå, virkar lite truleg, så helst har det kome andre eigarar i mellem. 

Utover det som gjeld fast eigedom, er skiftet etter Birgit lite opplysande, men i minsto vart bunadssylvet hennes registrert. Ho hadde ått 1 bolesylje, 2 lauvsyljer, 1 «sendesylje» (?), 1 filigransring og 2 mindre syljer, til eit samla verde på 13 1/2 riksdalar, står det. 
 
Då Mikkel døydde i 1814 hadde han gardsbruk å etterlata til båe sønene. Yngstesonen Tarjei, som berre var 17 år, fekk bruket i Byklum, medan eldstesonen overtok eigedomen her. 
 
* '''Olav Mikkelsson Mosdøl''', f 1787, d 1850 
: g 1812 m e Anne Sigurdsdtr. Mosdøl, f 1787, d fyre 1850. Born: 
:* '''Mikkel''', f 1812, g 1840 m Jorunn Tarjeisdtr. Bjones, sjå nedanfor 
:* Birgit, f 1814, d 1834, ug 
:* Margit, f 1816, d 1837, ug 
:* Ånund, f 1821, g 1847 m Eli Olavsdtr. Holen, sjå [[Holenplasset (Bykle gnr 12/7)|Holenplasset]]
:* Sigurd, d 1824, d Valle 1886, ug legdslem, sjå nedanfor 
:* Bjørn, f 1828, d 1829 
:* Gunhild, f 1830, g 1865 m Knut Bjørnsson Hoftuft, sjå ''Valle'' V, 389 
 
Fyre Olav gifte seg hadde han i 1809 fått dottera Gunhild. Mora heitte Gyro Olsdotter, og var i fylgje ''Vallesoga'' dotter åt Olav Torleivsson Breive i [[Heimigard Røysland (Valle)|Heimigard Røysland]], bnr 7, og kona, Torbjørg Tarjeisdotter, fødd Røysland. Korleis det sidan gjekk med Gyro, eller kor lenge ho livde, veit me ikkje, men Gunhild Olavsdotter vaks opp hjå morforeldra i Røysland. Ho gifte seg i 1831 med Såve Ormsson Nigard Røysland, men døydde alt i 1834 (jfr ''Valle'' VI, 516, 523). 

Anne Sigurdsdotter, som Olav Mikkelsson gifte seg med i 1812, var frå [[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget]], og dotter åt Sigurd Bjørnsson Skinnarland på det bruket og, kona, Margit Drengsdotter. Då ho gifte seg med Olav Mikkelsson var ho enke etter Ånund Tallaksson Byklum, som døydde i 1809. Me har ikkje funne ut kva tid Anne døydde, men Olav var enkemann då han døydde i 1850. 

Olav fekk problem med å greie seg på bruket sitt, og i 1837 laut han selje og flytje ifrå. Prisen vart 697 speciedalar. Kauparen var [[Hallvard Ånundsson Tveiten (1775–1862)|Hallvard Ånundsson Tveiten]], som kort etter kaupet flutte hit. Han åtte også Berget, som han hadde kaupt på auksjon for 352 speciar i 1830. Kvar Olav og folket hans gjorde av seg i tida etter salet, har me ikkje funne ut, men dei var truleg busetar fleire stader. Olav døydde som legdslem einkvarstad på [[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]]. 

Sigurd, son hans, var i 1865 ugift, og budde då ilag med ei enke i [[Nigard Røysland (Valle)|Nigard Røysland]] som heitte Ingebjørg Tarjeisdotter (jfr ''Valle'' V, 327). Då han vart gravlagd frå Røysland i 1886 var han legdslem. 

Mikkel, bror åt Sigurd, var busete eller bruksmann fleire stader, men då me ikkje veit kva for bruk han heldt til på, set me han opp her. 
 
* '''Mikkel Olavsson Mosdøl''', f 1817, d fyre 1851 
: g 1840 m Jorunn Tarjeisdtr. Bjones, f 1808, g 2. 1851 m Borgar Torjusson Hovet, til Amerika 1861, sjå nedanfor. Born: 
:* Olav, f 1841, konf [[Hylestad]] 1856, til Amerika 1861 
:* Tarjei, f 1842, konf [[Hylestad]], 1858, til Amerika 1861 
 
Jorunn Tarjeisdotter var fødd i [[Maurlii (Bykle gnr 3/18)|Maurlii]], som dotter åt Tarjei Knutsson på den plassen og kona, Birgit Tarjeisdotter, fødd Mosdøl, men då ho gifte seg, budde foreldra i [[Bjones (Bykle gnr 16/8)|Bjones]], så ho vart oppskrive med det namnet ved vigjinga. 

Då sønene vart fødde, budde Mikkel og Jorunn einkvarstad i [[Byklum (Bykle gnr 14)|Byklum]], men sidan var dei nok innom i [[Stavenes (Bykle gnr 16)|Stavenes]] eit bil. Grunnen til at me trur dette er at sønene vart oppskrivne med etternamn Stavenes då dei vart konfirmerte i [[Hylestad]] i 1856 og 1858. At dei vart konfirmerte der, kjem av at Jorunn hadde flutt til den bygda, der ho i 1851 gifte seg omatt med enkemannen Borgar Torjusson Hovet. Ettersom ho var enke då, må Mikkel ha vore død fyre 1851, skjønar me, men me har ikkje funne gravferda hans i kyrkjeboka, så kanskje hadde han flutt or bygda med huslyden sin fyrr han døydde. Jorunn vart enke andre venda i 1855. I 1861 tok ho med seg dei to sønene og reiste til Amerika (jfr ''Valle'', I, 366). 

Me har ikkje greidd å identifisere korkje Olav eller Tarjei sikkert i amerikanske folketeljingar. Rett nok fanst det i 1880 ikkje så få i [[Minnesota]] som heitte Ole Michelson, Mickelson og liknande, men ingen av desse tykkjest ha vore i nokonlunde høveleg alder. I folketeljinga frå 1870 er registrert at ein ungkar Thomas Mickelson, fødd i Noreg i 1842, budde i Burbank Township, Monongalia County, [[Minnesota]]. Det er mogeleg at dette kan vera Tarjei Mikkelsson frå Bykle, ettersom me har funne fleire døme på at Tarjei-ar vart oppskrivne som Thomas, men denne identifikasjonen er då sjølvsagt alt anna enn sikker. 

Så langt kome kan me vende merksemda mot den nye eigaren og etterkomarane hans på bruket. Som me var inne på ovanfor budde Hallvard Ånundsson Tveiten og familien hans her etter at Hallvard kaupte eigedomen i 1837. Hallvard og Ingebjørg Drengsdotter, kona hans, var husbondsfolk her til dei i 1855 heldt friviljug skifte og dela eignelutene sine mellom borna. Som [[foddog]]sfolk budde dei tidvis her, og tidvis sjå eldstesonen i [[Heimtveiti (Bykle gnr 11/1)|Heimtveiti]]. Dreng, yngstesonen, hadde fått skøyte på dei to Mosdøl-bruka i 1853, og budde her. Då han overtok, vart Lunden og Berget samanslegne til eitt bruk i matrikkelen. 

{|style="float:right; clear:right; "
|-style="vertical-align:top;"
|{{thumb|Mosdøl 13.jpg|Dette biletet av Dreng Hallvardsson er vel teke på 1890-talet. Frå samlinga til Tore K. Mosdøl.}}
|{{thumb|Mosdøl 14.jpg|Stoga i Neire Mosdøl i 1910. Mannen på biletet er Hallvard Drengsson, og i karjolen sit døtrene Gunhild og Jorunn bak og tenestejenta Åse Moen framme. Elles bit ein merke i telefonstolpen til høgre på biletet, som viser at det alt på dette tidspunktet hadde kome telefon til bygda. Eit skilt over inngangsdøra, som knapt er synleg i biletattgjevinga her, har då også teksten: «Telefonstation – Rigstelefon». Foto: Ferdinand Køhn, 1910, hit frå Ingebjørg Vegestog.}}
|}
Det kan diskuterast om det høver best å omtale Dreng under Berget eller Lunden. Lengste tida budde han i ei gamal stoge som sto på Bergshaugen, men det huset brann, i fylgje familietradisjonen, opp i 1878. Deretter bygde Dreng ei ny, stor stoge, og denne sto midt i delet mellom Berget og Lunden. På denne bakgrunnen har me, for så vidt vilkårleg, valt å setje opp han og familien hans på bruket her. 
 
* '''Dreng Hallvardsson Tveiten''', f 1830, d 1906 
: g 1854 m Gunhild Taraldsdtr. Mosdøl f 1832, d 1896. Born: 
:* '''Hallvard''', f 1854, g 1886 m Torbjørg Åsmundsdtr. Tveiten, sjå nedanfor 
:* Birgit, f 1856, g 1875 m Olav Knutsson Nesland, til Amerika 1900, sjå [[Vodden (Bykle gnr 10/1)|Vodden Nesland]], bnr 1. 
:* Ingebjørg, f 1857, g 1.1882 m Jon Drengsson Byklum, g 2. 1900 m Pål Auversson Gjerden, sjå [[Bjones (Bykle gnr 16/8)|Bjones]].
:* Tarald, f 1859, g 1884 m Torbjørg Olavsdtr. Byklum, sjå [[Utistog (Bykle gnr 14/2)|Utistog Byklum]], gnr 14, bnr 2 
:* Gunvor, f 1861, g 1907 m Olav Torleivsson Gjerden, sjå [[Kultran (Bykle gnr 14/8)|Kultran Byklum]], gnr 14, bnr 8 
:* Tore, f 1864, d 1869 
:* Tone, f 1865, g 1895 m Ånund Gunnarsson Tveiten, sjå [[Heimtveiti (Bykle gnr 11/1)|Heimtveiti]], gnr 11, bnr 1. 
:* Torleiv, f 1868, g 1895 m Jorunn Torleivsdtr. Gjerden, sjå [[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget Mosdøl]], bnr 2 
:* Tore, f 1872, g [[Kristiansand]] 26.4. 1900 m Olav Andresson Byklum, utfl. til Amerika 27.4. 1900, sjå nedanfor 
:* Jorunn, f 1874, d 1876
:* Ånund, f 1878, d 1904 under utreise til Amerika, sjå nedanfor 
 
Gunhild Taraldsdotter kom frå [[Evre Mosdøl (Bykle gnr 13/3)|Evre Mosdøl]], bnr 3, og var dotter åt Tarald Olavsson på det bruket og kona, Ingebjørg Ånundsdotter, fødd Trydal. 

Då [[folketeljinga for 1865]] vart oppteke, sat ho og Dreng med 1 hest, 14 storfe, 30 sauer og lam og 17 geiter og kje. Sånaden på bruket var 4 1/2 tunner [[bygg]] og 6 tunner [[jordeple]]. Ti år seinare var stoda i hovudsak den same: 1 hest, 13 storfe, 29 sauer og lam, 18 geiter og kje. Av bygg sådde dei i 1875 3 1/2 tunner, av jordeple 7 tunner. 

Dreng og Gunhild dreiv garden til i 1889. Då sytte dei for at eigedomen vart kløyvd opp i to bruk på nytt lag, tok foddog og skøytte dei to bruka over på dei to eldste sønene. 

Torleiv Drengsson overtok Berget. Hallvard, som var den eldste, overtok bruket her. Både jorda og husa vart dela, og av våningshuset fekk dei to brørne kvar sin del, slik at Torleiv hadde den austre stoga, medan Hallvard hadde den vestre. Delelina mellom dei to bruka gjekk midt i dørhella, slik at kvar av dei to brørne også åtte halve gangen. 

Det finst fleire fotografi av Lunden-tunet frå kring 1910 som m.a. viser det huset som vart dela i 1889. Bileta tyder på at dette huset vart oppsett i eitt byggjestig, noko som stemmer bra med den familietradisjonen me var inne på ovanfor, om at det brann opp ei stor, gamal stoge i Berget i 1878, og at det vart bygt nytt våningshus som delvis sto i Berget og delvis i Lunden eitt år eller to seinare. Men denne bygningen, som ein framleis kan studere halvparten av i Berget, er ikkje eit typisk 1870- eller 1880-tals hus, dei svære, magetelgde veggene tyder helst på at det er ein god del eldre. Å seia noko sikkert om dette er vanskeleg, men me tykkjer det må opnast for at Dreng Hallvardsson i 1878 eller 1879 kan ha fått tak i ei eldre tømre einkvarstad, som han har sett opp til nytt våningshus her. Me kjem attende til dette spursmålet, og sjølvsagt også til Torleiv Drengsson, i avsnittet om [[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget]]. 
 
Tore Drengsdotter ville gifte seg med Olav Andresson Byklum frå [[Hagen (Bykle gnr 14/24)|Hagen]] (gnr 14, bnr 24), men han var ikkje god nok for far hennes, og difor reiste ho til Amerika med han. Dei gifte seg i [[Kristiansand]] dagen fyre amerikabåten la til havs med dei. I Amerika budde dei fyrste tida hjå Hallvard Ånundsson Tveiten, bestefarbror hennes, i Grafton Township, Walsh County, [[Nord-Dakota]]. I den amerikanske folketeljinga frå 1910 finn me dei att på ein farm i nærleiken av Grygla, adressa var Benville Township, Beltrami County, [[Minnesota]]. Dei hadde då borna Annie (10 år); Dreng (7); Andrew (3) og Betsy (1). 

Men lat oss nå vende oss mot bror åt Tore og huslyden hans: 
{|style="float:right; clear:right; "
|-style="vertical-align:top;"
|{{thumb|Mosdøl 16.jpg|Torleiv Drengsson Mosdøl og systera Gunvor med borna til Torleiv og Hallvard. Bak står Gunhild og Jorunn Hallvardsdøter. Torleiv har Ingjerd i fanget, medan Gunvor sit med Gunhild, og mellom dei står Dreng Torleivsson. Dreng var fødd i 1896. Om me seier at han var 6-7 åt på biletet, er det vel teke omlag 1902-1903. Hit frå Ingebjørg Vegestog.}}
|{{thumb|Mosdøl 17.jpg|Ånund Drengsson Mosdøl (1878-1904) hadde 2 systrer, Birgit og Tore, i USA. Det er vel truleg at det var ei av dei som skaffa han amerikabillett. I allfall viser emigrantprotollen at han reiste med «prepaid ticket», dvs. ein billett som var betala frå USA. Den dagen han reiste skreiv han dei fylgjande linene under loket på ei kiste i Lunden: «Aanund Drengson Mosdøl, Fød 3 okt. 1878. O Gud at de dager var gått at eg fekk kome igjen. Skriva den 21. juni 1904. Gud velsigne eder alle sammen. Gud hjelpe meg til på min vandring». Det er godt mogeleg å tolke denne innskrifta som eit vitnemål om at han grua seg for å reise. Det var det i så fall god grunn til, for 8 dagar etter at han la pennen ifrå seg, altså den 29 juni, gjekk det skipet han reiste med ned utanfor Rockall, og Ånund var mellom dei mange som omkom. Biletet her er teke hjå ein fotograf i Kristiansand dagen fyre skipet la ut.}}
|}
* '''Hallvard Drengsson Mosdøl''', f 1854, d 1921 
: g 1886 m Torbjørg Åsmundsdtr. Tveiten, f 1868, d 1890. Born: 
:* '''[[Gunhild Hallvardsdotter Mosdøl (1888–1947)|Gunhild]]''', f 1888 g 1911 m Olav Knutsson Stavenes, sjå nedanfor 
:* Jorunn, f 1890, g 1910 m Bjørgulv Knutsson Stavenes, sjå [[Systog (Bykle gnr 16/6)|Systog Stavenes]], gnr 16, bnr 6 
 
Hallvard Drengsson dreiv mange år som kreturhandlar. Han kaupte opp kalvar og lam om våren, hadde dei på beite om sumaren, og var nedetter til Kristiansand med drifter om hausten. I 1877 prøva han seg også med [[landhandel]] i Lunden, men tykte nok ikkje han fekk det til å løne seg skikkeleg, og slutta ut [[krambu]]a etter eitt år. Men kreturhandelen heldt han fram med, også etter at han hadde gift seg og overteke garden. 

Torbjørg Åsmundsdotter, kona åt Hallvard, var frå [[Ryningen (Bykle gnr 11/4)|Ryningen]], dotter åt Åsmund Pålsson Byklum på det bruket og kona, Jorunn Drengsdotter. Ho døydde straks etter at ho hadde fått den andre dottera. 

Hallvard sat sidan kjeringlaus på garden. Til hjelp hadde han lenge dei ugifte syskena. Men Tore Drengsdotter gifte seg som nemnt og reiste til Amerika i 1900, og Gunvor gifte seg i 1907. 

Broren Ånund hadde overteke [[Kultran (Bykle gnr 14/8)|Kultran]] i 1888, men tykkjest ikkje ha budd på det bruket, anna berre leigd bort jorda til grannar. Utpå 1890-talet budde han i Kosi ei tid, men i 1899 selde han det bruket til Jon Knutsson Byklum, og flutte då sjølv attende til broren i Lunden. I 1904 tok han ut til Amerika, men den 29. juni det året gjekk det danske emigrantskipet [[DS «Norge»]] ned utanfor Rockall, 629 menneske drukna, og mellom desse var Ånund Drengsson Mosdøl. Norge-forliset var den største ulukka i den nordatlantiske skipsfarten inntil Titanic i 1912 (jfr. Vea, E., J. Schreiner og J. Seland: ''Den norske amerikalinje'', 1960, 58). 

Døtrene åt Hallvard gifte seg i 1910 og 1911 med to brør frå [[Nordstog (Bykle gnr 16/2)|Nordstog Stavenes]]. Eldstedottera og mannen hennes tok over bruket her. Dei fekk skøyte i 1918.

{|style="float:right; clear:right; "
|-style="vertical-align:top;"
|{{thumb|Mosdøl 18.jpg|Olav K. Stavenes og Gunhild H. Mosdøl med Hallvard og Margit. Bilete frå 1913 i samlinga til Tore K. Mosdøl.}}
|{{thumb|Mosdøl 19.jpg|Olav og Gunhild i Lunden med alle borna ca 1939. Bak frå venstre: Margit og Hallvard, Sigrid og og Store-Knut, Gunvor og Lisle-Knut, Torbjørg og Dreng. Ånund mellom foreldra. Bilete frå samlinga etter Knut T. Hovden i Setesdalsmuseet.}}
|}
* '''[[Gunhild Hallvardsdotter Mosdøl (1888–1947)|Gunhild Hallvardsdotter Mosdøl]]''', f 1888, d 1947 
: g 1911 m Olav Knutsson Stavenes, f 1888, d 1973. Born: 
:* Hallvard, f 1911, d 1999, gbr. og kyrkjetenar, g 1936 m Ingebjørg Torsdtr. Trydal, sjå [[Kultran (Bykle gnr 14/8)|Byklum Kultran]], gnr 14, bnr 8 
:* Margit, f 1913, d 1989, husmor, g m Ingvald Tønnesen, busett [[Flekkefjord]], born: 
::* Gunhild Karine, f 1942, g m Tygo Reinertsen, busett [[Flekkefjord]]
::* Inger Marie, f 1946, ug., busett [[Trondheim]]
::* Tor Olav, f 1954, g hv m Carmen Skarpenes, busett [[Flekkefjord]] 
:*[[Torbjørg Trydal (1914–2002)|Torbjørg]], f 1914, d [[Flekkefjord]] 2002, husmor, røntgenass., g m Tarjei Hallvardsson Trydal, d [[Vennesla]] 1953, born:
::* Hallvard, f 1946, g m Lilly Søyland, busett [[Flekkefjord]] 
::* Olav Magne f 1948, g m Hildegunn Vågen, [[Stord]], busett [[Flekkefjord]] 
:* Gunvor, f 1916, husmor, g m Magne Eie, [[Flekkefjord]], busett Flekkefjord, ikkje born 
:* '''Knut''' (e.), f 1918, g 1947 m Ingebjørg Sigbjørnsdtr. Åsheim, sjå nedanfor 
:* Knut (y.), f 1919, g 1947 m Tore Knutsdtr. Lyngtveit, sjå [[Mosdøl (Bykle gnr 13/3)|Mosdøl]], bnr 3 
:* Dreng, f 1921, d 2004, bussjåfør, g m Torbjørg Tarjeisdotter Tveiten, f 1924, busett [[Byglandsfjord]], born: 
::* Gudrun, f 1950, g m Kai Roald Galteland, busett [[Evje (Evje og Hornnes)|Evje]]
::* Gerd, f 1954, ug, busett [[Byglandsfjord]]
::* Torhild, f 1959, g m Ove Myklebust, [[Dale i Sunnfjord]], busett Dale i Sunnfjord
:* Sigrid, f 1923, husmor g m Peder Steinsland, [[Vennesla]], f 1924, d 2001, busett [[Bø kommune (Telemark)|Bø i Telemark]], born: 
::* Rolf, f 1957, g m Aslaug Veirud, [[Bø kommune (Telemark)|Bø]], busett Bø 
:* Ånund, f 1924, d 1926 
:* Ånund, f 1928, g m Anne Gerd Haugen, Evje, sjå [[Solbakken (Bykle gnr 13/13)|Solbakken]], bnr 13 
 
Olav Knutsson var son åt Knut Knutsson Breive i [[Nordstog (Bykle gnr 16/2)|Nordstog Stavenes]] og kona, Margit Knutsdotter, fødd Hovden. 

Gunhild var jordmor, og gjorde i mange år ein stor innsats i det yrket. Olav hadde også mange jarn i elden utanom gardsbruket. M.a. dreiv han med kreturhandel, med lasskøyring til og frå jarnbanestasjonen på [[Byglansdfjord]], med reinsdyrjakt og rjupefangst, og med telefonteneste. Han var lenge styrar for telefonstasjonen i Bykle, som var i Lunden frå ca 1910, og hadde då også ansvaret for å halde linja mellom Bykle og Valle i orden. Endeleg var han ein av kompanjongane til broren, Torjus, i firmaet A/S [[Stavenes, Breive & Co]], som dreiv forretning på [[Solbakken (Bykle gnr 14/25)|Solbakken]] (gnr 14, bnr 25). Men Olav tok berre aktivt del i handelen med skinn, slakt og kretur, kråmbuhandelen sto Torjus for. 

I 1927 flutte Knut K. Vatnedalen og kona, Sigrid Tallaksdotter, fødd Hoslemo, hit. Dei hadde då fått seg opp ei stoge som sto ovanfor våningshuset her. Knut K. Vatnedalen var son åt Knut Sigbjørnsson Vatnedalen og Sigrid Knutsdotter, fødd Breive. Sigrid att var syster åt Knut Knutsson Breive i Nordstog Stavenes, så Knut K. Vatnedalen og Olav K. Stavenes var altså syskenborn. 
 
Då Knut og Sigrid flutte hit, hadde han selt eigedomen sin i [[Der hite (Bykle gnr 6/4)|Vatnedalen Der hite]] til broren, Sigbjørn Knutsson i [[Løyning under Vatnedalen|Løyning]]. Knut og Sigrid var barnlause, men barnekjære, og Tore K. Mosdøl fortel at alt som som fanst av ungar i Mosdøl gjekk ut og inn hjå dei. Ein ekstra attraksjon var at dei hadde radio, hugsar ho. Dei budde her båe livet ut, Sigrid døydde i 1938, Knut i 1940. Sidan tok Olav K. Stavenes ned stoga deira, og sette henne oppatt til [[eldhus]] i Lunden. 

I 1939 kaupte Olav grannebruket [[Mosdøl (Bykle gnr 13/3)|Evre Mosdøl]], bnr 3, hjå ervingane etter Torleiv Ånundsson Mosdøl. Nokre år seinare var det tid for å setje opp nye hus i Lunden. I 1944 kom det nye eldhuset på plass, og året etter hadde han nytt våningshus ferdig. Den nye stoga er ei bordkledd tømre i to fulle høgder, det er ark over det frambygde inngangspartiet, og grunnflata vert oppgjeve til 104 m².
 
Den gamle hovudbygningen, som hadde vore sams for Lunden og Berget, vart teken ned i to omgangar. Tømra frå den austre delen vart nytta til den nye stoga i Berget i 1944. Den vestre halvparten vart ståande til 1948 då Olav selde tømra til ein oslomann, som sette henne oppatt til hytte ein stad austanfor [[Bjåen (grend)|Bjåen]]. 

I 1950 kom det også opp ny uthusbygning med fjos og løe under same taket. Men det sistnemnde huset var det nok sonen som sette opp, for han overtok bruket her i 1949. 
 
* '''Knut Olavsson Mosdøl''' (e.), f 1918, d 1964 
: g 1947 m Ingebjørg Sigbjørnsdtr. Åsheim, f 1927. Born: 
:* '''Ola''', f 1948 g 1970 m Johanne Såvesdtr. Nomeland, sjå nedanfor 
:* Gunhild, f 1949, lærar, g m Emil Faremo, [[Byglandsfjord]], f 1948, busett [[Drangedal]], born: 
::* Tonia f 1974
::* Ingelise f 1977
::* Else f 1984 
:* Inga, f 1955, sekretær, g 1976 m Tarald Ånundsson Flateland, [[Valle kommune|Valle]], f 1951, busett [[Flateland (Valle)|Flateland]], bnr 10, born: 
::* Ånund f 1978
::* Knut, f 1980 
 
Ingebjørg Sigbjørnsdotter kom frå [[Åsheim (Bykle gnr 4/7)|Åsheim]] i [[Hoslemo (Bykle gnr 4-5)|Hoslemo]] (gnr 4 bnr 7). Foreldra hennes var Sigbjørn Eivindsson Åsheim og kona, Ingebjørg Olavsdotter, fødd Vatnedalen. 

Ved sidan av gardsbruket arbeidde Knut på kraftanlegg. Han døydde under avsluttinga av Brokke-anlegget, då han drukna i [[Otra]] noko nedanfor [[Byklestigen]]. Han vart 46 år gamal. Då Knut døydde så ung, laut Ingebjørg og borna hennes styre med garden frametter. I 1976 sette ho seg opp nytt bustadhus noko nedanfor tunet i Lunden ([[Lundevoll (Bykle gnr 13/17)|Lundevoll]], bnr 17). Eldstesonen hadde overteke heimelen til gardsbruket straks etter at faren var død. 

{{thumb|Mosdøl 21.jpg|Ola K. Mosdøl var blåruss, og det venstre jakkeslaget viser at han var nestformann i russestyret. Bilete frå Tore K. Mosdøl.}}
* '''Ola Knutsson Mosdøl''', f 1948 
: g 1970 m Johanne Såvesdtr. Nomeland, f 1949. Born: 
:* Ingunn f 1971 lærar g m Henry Tore Georgsson Viki, busett [[Valle kommune|Valle]] (jfr Valle IV, 138).
:* Knut f 1973, anl.arb s b m Ann Katrin Jansen, [[Birkenes]], f 1976 
:* Gyro, f 1976, lærar, busett [[Kristiansand]], g. 2003 m Tor Magne Trydal, jfr. [[Furulund (Bykle gnr 17/42)|Furulund]] gnr. 17, bnr 42 
 
Johanne Såvesdotter er frå [[Faremo (Valle)|Faremo]] i [[Hylestad]], og dotter åt Såve Såvesson Nomeland og kona, Gyro Olavsdotter, fødd Jore. 

Ola dreiv gardsbruket ei tid, men har sidan hatt anna arbeid, m.a. på anlegg. Han var også styrar på [[Bykle Samyrkelag]] i åra 1996-1999. Johanne arbeider som assistent på [[Bykle bygdeheim|bygdeheimen i Bykle]]. 
 
{{Byklesoga|[[Neire Mosdøl (Bykle gnr 13/2-3)|Neire Mosdøl]]|[[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget]]}}

[[Kategori:Garder]]
[[Kategori:Bykle kommune]]
{{F1}}
{{nn}}