291 440
redigeringer
bilete
m (korr) |
(bilete) |
||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Byklum | | navn = Byklum | ||
| bilde = | | bilde = Byklum 001.jpg | ||
| bildetekst = | | bildetekst = Xylografi av August Schneider i Skilling-Magazin 1866. Teiknaren har teke seg ein del kunstnarleg fridom, skjønar me, men den næraste garden lyt vera Utistog, og det neste tunet er Innistog. Leonhard Jansen skaffa kopien av biletet. | ||
| altnavn = | | altnavn = | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Byklum 001.jpg|Xylografi av August Schneider i Skilling-Magazin 1866. Teiknaren har teke seg ein del kunstnarleg fridom, skjønar me, men den næraste garden lyt vera Utistog, og det neste tunet er Innistog. Leonhard Jansen skaffa kopien av biletet.}}</includeonly> | |||
'''[[Byklum (Bykle gnr 14)|Byklum]]''' er den sentrale garden i [[Bykle|Kyrkjebygdi]] i [[Bykle kommune|Bykle]], og sannsynlegvis også den eldste garden i bygda, som alle dei andre har utgangspunktet sitt i. At dette må vera såleis skjønar me både av at garden vart kyrkjestad, og dermed gav namn åt kyrkjesoknet, og av at han på 1600-talet framleis hadde den langt høgste landskylda i bygda. | '''[[Byklum (Bykle gnr 14)|Byklum]]''' er den sentrale garden i [[Bykle|Kyrkjebygdi]] i [[Bykle kommune|Bykle]], og sannsynlegvis også den eldste garden i bygda, som alle dei andre har utgangspunktet sitt i. At dette må vera såleis skjønar me både av at garden vart kyrkjestad, og dermed gav namn åt kyrkjesoknet, og av at han på 1600-talet framleis hadde den langt høgste landskylda i bygda. | ||
Når det gjeld gardsnamnet Byklum, slår Amund B. Larsen fast at det er dativ, fleirtal, av innsjønamnet [[Bykil]]. Sjø-, fjord- og elvenamn «antager ofte flertal, naar de gaar over til Gaardnavne», skriv han. (''Norske Gaardnavne'' VIII, 213). Dette har, såvidt me kan sjå, ikkje vore omstridt. Meir uvisst er det med tydingsinnhaldet. Larsen meiner at ordet «kanskje [kan] høre sammen med Verberne boka og bauka i Betydningen: pladske, skvulpe.». Eivind Vågslid (N A, 2, 689) aksepterer Larsens etymologi, men vil setje verbet bauka til å tyde 'grava'. [[Tarald Nomeland]] i den gamle gards- og ættesoga (216) satsar i staden på at grunnordet er ''bygill'', m, som i gamalnorsk tyder noko som er buge eller bøygt på form: «Det høver på Bykilen, som ligg noko bugen midt i dalen», seier han. Alt det hermde høyrest i og for seg plausibelt ut, men me trur endå at det einaste ein kan vera nokonlunde trygg på, er konklusjonen frå ''Norsk Stadnamnleksikon'' (1975, 85), der det heiter at Bykil «ikkje er sikkert tolka.» | Når det gjeld gardsnamnet Byklum, slår Amund B. Larsen fast at det er dativ, fleirtal, av innsjønamnet [[Bykil]]. Sjø-, fjord- og elvenamn «antager ofte flertal, naar de gaar over til Gaardnavne», skriv han. (''Norske Gaardnavne'' VIII, 213). Dette har, såvidt me kan sjå, ikkje vore omstridt. Meir uvisst er det med tydingsinnhaldet. Larsen meiner at ordet «kanskje [kan] høre sammen med Verberne boka og bauka i Betydningen: pladske, skvulpe.». Eivind Vågslid (N A, 2, 689) aksepterer Larsens etymologi, men vil setje verbet bauka til å tyde 'grava'. [[Tarald Nomeland]] i den gamle gards- og ættesoga (216) satsar i staden på at grunnordet er ''bygill'', m, som i gamalnorsk tyder noko som er buge eller bøygt på form: «Det høver på Bykilen, som ligg noko bugen midt i dalen», seier han. Alt det hermde høyrest i og for seg plausibelt ut, men me trur endå at det einaste ein kan vera nokonlunde trygg på, er konklusjonen frå ''Norsk Stadnamnleksikon'' (1975, 85), der det heiter at Bykil «ikkje er sikkert tolka.» | ||
Om ein skulle gjeta på alderen på busetnaden her, er det vel rimeleg å satse på [[bronsealder]] eller [[yngre steinalder]]. Diverre har ein ikkje oldfunn som kan stadfeste denne tanken, så han lyt berre byggje på ei parallellføring med eldste gardane i [[Nordbygdi (Bykle)|Nordbygdi]]. Elles ligg det fyre ein bundel med gamal tradisjon, som samla sett tykkjest peike i retning av mykje høg alder. | Om ein skulle gjeta på alderen på busetnaden her, er det vel rimeleg å satse på [[bronsealder]] eller [[yngre steinalder]]. Diverre har ein ikkje oldfunn som kan stadfeste denne tanken, så han lyt berre byggje på ei parallellføring med eldste gardane i [[Nordbygdi (Bykle)|Nordbygdi]]. Elles ligg det fyre ein bundel med gamal tradisjon, som samla sett tykkjest peike i retning av mykje høg alder.</onlyinclude> | ||
Såleis har [[Johannes Skar]] skrive eit langt stykke (''Gamalt or Sætesdal'' I, 237 f) om ein kar som skal ha vore rudkallen i Byklum, han som fyrst bygde garden. Denne mannen heitte Mugg Byklum. Me hermer eit par avsnitt: | Såleis har [[Johannes Skar]] skrive eit langt stykke (''Gamalt or Sætesdal'' I, 237 f) om ein kar som skal ha vore rudkallen i Byklum, han som fyrst bygde garden. Denne mannen heitte Mugg Byklum. Me hermer eit par avsnitt: | ||
| Linje 39: | Linje 40: | ||
Såleis held det fram vidare. Mugg var stor og sterk som eit troll. Alt han bygde var ovstort og hatten hans tok 6 [[nottung]]ar. Han sette mange merke etter seg på garden, det er m.a. «[[Muggsloptet]]», «Muggsvogge», «Muggsklyv» og «Muggsåker». Sjølvsagt er forteljingane om Mugg eventyr, eller villsegner, om ein vil, men dei har vorte fortalde gjennom lange tider, og kven veit om ein ikkje attom alle eventyrdraga kan skimte eitt og anna av historisk røyndom? | Såleis held det fram vidare. Mugg var stor og sterk som eit troll. Alt han bygde var ovstort og hatten hans tok 6 [[nottung]]ar. Han sette mange merke etter seg på garden, det er m.a. «[[Muggsloptet]]», «Muggsvogge», «Muggsklyv» og «Muggsåker». Sjølvsagt er forteljingane om Mugg eventyr, eller villsegner, om ein vil, men dei har vorte fortalde gjennom lange tider, og kven veit om ein ikkje attom alle eventyrdraga kan skimte eitt og anna av historisk røyndom? | ||
{{thumb|Byklum 002.jpg|Muggsloptet under restaurering i 1998. Han som ser til torva er Alf Helge Vatnedalen. Bilete frå Ingebjørg K. Byklum.}} | |||
Muggsloptet er iallfall ein realitet, der det framleis står i [[Innistog (Bykle gnr 14/1)|Innistog]]. Det vert tidfest til å vera eldre enn 1350, og dersom det nå verkeleg var ein Mugg Byklum som sette det opp, så må den mannen ha livd då. Men garden lyt, som me har vore inne på, vera endå langt eldre, så at Mugg skulle vera fyrste rudningsmannen, kan ein nok sjå bort ifrå. | Muggsloptet er iallfall ein realitet, der det framleis står i [[Innistog (Bykle gnr 14/1)|Innistog]]. Det vert tidfest til å vera eldre enn 1350, og dersom det nå verkeleg var ein Mugg Byklum som sette det opp, så må den mannen ha livd då. Men garden lyt, som me har vore inne på, vera endå langt eldre, så at Mugg skulle vera fyrste rudningsmannen, kan ein nok sjå bort ifrå. | ||
| Linje 531: | Linje 533: | ||
Når me i den vidare framstillinga freistar å taka kvart bruk for seg (sjå tabell ovanfor) frå kring 1650, må ein altså ha in mente at dei bruka det dreiar seg om, den fyrste tida må oppfattast som ein slags mellomting mellom ideelle eigardelar og fast definerte bruk. | Når me i den vidare framstillinga freistar å taka kvart bruk for seg (sjå tabell ovanfor) frå kring 1650, må ein altså ha in mente at dei bruka det dreiar seg om, den fyrste tida må oppfattast som ein slags mellomting mellom ideelle eigardelar og fast definerte bruk. | ||
{{Byklesoga}} | {{Byklesoga|[[Sollid (Bykle gnr 13/38)|Sollid]]|[[Innistog (Bykle gnr 14/1)|Innistog]]}} | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{F1}} | |||