Skribenter
3 958
redigeringer
→Eksterne ressursar
(Illustrasjon) |
|||
| (11 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 11: | Linje 11: | ||
| sokn = | | sokn = | ||
| kommune = [[Fyresdal kommune|Fyresdal]] | | kommune = [[Fyresdal kommune|Fyresdal]] | ||
| fylke = [[Telemark]] | | fylke = [[Vestfold og Telemark]] | ||
| gnr = 93 | | gnr = 93 | ||
| bnr = | | bnr = | ||
| Linje 22: | Linje 22: | ||
<onlyinclude><includeonly>{{thumb høyre|Foldsæ 1923.JPG|Folsæ i 1923, då det vart landbruksskule her. Undervisnings- og internatbygningen Dovrehalli er under bygging. | <onlyinclude><includeonly>{{thumb høyre|Foldsæ 1923.JPG|Folsæ i 1923, då det vart landbruksskule her. Undervisnings- og internatbygningen Dovrehalli er under bygging. | ||
|Ukjend}}</includeonly> | |Ukjend}}</includeonly> | ||
'''[[Foldsæ]]''' i Hauggrend i [[Fyresdal]] kommune (gnr. 93) er ein gard med ei mangslungen soge. Fyrst rydda i sameigeskogen i grenda, så ved kjøp utvida til ein relativt stor gard. Deretter ein periode som fattiggard, vidare som landbruksskule, økosenter, steinerskule, omgjort til aksjeselskap og til slutt i privat eige att. Namnet på garden har vore skrive på mange ulike måtar, til dømes ''Folsæ'', men i 2011 vert namnet på garden skrive ''Foldsæ''. </onlyinclude> | '''[[Foldsæ]]''' i Hauggrend i [[Fyresdal]] kommune (gnr. 93) er ein gard med ei mangslungen soge. Fyrst rydda i sameigeskogen i grenda, så ved kjøp utvida til ein relativt stor gard. Deretter ein periode som fattiggard, vidare som landbruksskule, økosenter, steinerskule, omgjort til aksjeselskap og til slutt i privat eige att. Namnet på garden har vore skrive på mange ulike måtar, til dømes ''Folsæt'' og ''Folsæ'', men i 2011 vert namnet på garden skrive ''Foldsæ''. </onlyinclude> | ||
== Foldsæ som tradisjonell gard fram til 1897 == | == Foldsæ som tradisjonell gard fram til 1897 == | ||
{{thumb høyre|Jon Folsæ.jpg| | {{thumb høyre|Jon Folsæ.jpg|John Aa. Folsæth}} | ||
<onlyinclude>Det er lite vi kjenner til garden frå eldre tider. I skattelistene av år 1585 er det nemnd at garden låg øyde, der er heller ikkje førd opp brukar i skattelista av 1593. I ein matrikkelprotokoll frå 1665 står det mellom anna: «Folsiøe skylder 2 Tønder Mel., er god Skouff.» | <onlyinclude>Det er lite vi kjenner til garden frå eldre tider. I skattelistene av år 1585 er det nemnd at garden låg øyde, der er heller ikkje førd opp brukar i skattelista av 1593. I ein matrikkelprotokoll frå 1665 står det mellom anna: «Folsiøe skylder 2 Tønder Mel., er god Skouff.» | ||
I 1595 kom Oslobispen [[Jens Nilssøn]] på visitasferd framom Foldsæ. Han skriv ikkje om sjølve garden, men fortel om namnet Foldsæ i ulike samanhengar, namn på veg, bru, elv og vatn.</onlyinclude> Foldsæ tyder det breie vatnet og det er merkeleg at ein gard høgt oppe i lia har fått dette namnet. | I 1595 kom Oslobispen [[Jens Nilssøn]] på visitasferd framom Foldsæ. Han skriv ikkje om sjølve garden, men fortel om namnet Foldsæ i ulike samanhengar, namn på veg, bru, elv og vatn.</onlyinclude> Foldsæ tyder det breie vatnet og det er merkeleg at ein gard høgt oppe i lia har fått dette namnet, gardsnamnet er då og skrive Folsæt i matrikkelen 1838. Det tyder ei brei slette, ei sete oppe i ei li, og nett slik ligg garden. Det var og slik eigaren John Aa. Folsæth skreiv namnet sitt, slik står det på gravsteinen. Garden er rydda relativt seint, hadde mange ulike eigarar og ein vart standande med namnet Folsæ utan -th og utan å tenke over historia og tydinga. Namnet på garden er altså etter dette ikkje det same som namnet på vatnet når ein ser nærare etter, her er det fort å ta raske slutningar. Namnet på vatnet vart tidleg, truleg på 1700talet, endra frå Foldsæ til Skredevatn etter gardane Skrede på vestsida. | ||
Oppigjennom åra var det mykje eigarskifte, av og til fleire eigarar og også leiglendingar. Det var ofte dårlege økonomiske tider på garden, og der var konkurs. Det vart freista i 1787 å få sage 800 vankanta bord av skog som ikkje kunne nyttast på annan måte, men dei mektige handelsfolka i [[Arendal]] ville ikkje tillate dette. Brukaren Halvor sa då at: «Disse kjøpmenns ukristelige fremfart med denne under åket sukkende fattige almue. Det kan ikke handles med kjøpmenn i Skien eller Porsgrunn. Blir hindret i å handle med andre enn Arendals kjøpmenn.» Det vart gjeve løyve til sag, men ikkje til å skjere bord. | Oppigjennom åra var det mykje eigarskifte, av og til fleire eigarar og også leiglendingar. Det var ofte dårlege økonomiske tider på garden, og der var konkurs. Det vart freista i 1787 å få sage 800 vankanta bord av skog som ikkje kunne nyttast på annan måte, men dei mektige handelsfolka i [[Arendal]] ville ikkje tillate dette. Brukaren Halvor sa då at: «Disse kjøpmenns ukristelige fremfart med denne under åket sukkende fattige almue. Det kan ikke handles med kjøpmenn i Skien eller Porsgrunn. Blir hindret i å handle med andre enn Arendals kjøpmenn.» Det vart gjeve løyve til sag, men ikkje til å skjere bord. | ||
| Linje 45: | Linje 45: | ||
Foldsæ ligg om lag to mil frå sentrum, og etter kvart som tidene endra seg, fann folk flest at det var upraktisk å ha ein gamleheim så langt unna. Garden hadde no nemleg fått mest preg av å vere ein stad for gamle. Samtidig var det eit sterkt ynskje om ein landbruksskule i øvre bygdene i [[Telemark]], det var alt etablera ein mellombels i [[Vrådal]]. Valet stod mellom fleire aktuelle gardar, Foldsæ stod sterkt på grunn av at garden hadde jord, skog og stølsdrift samt mykje hei. Fyresdal kommune kom med tilbod om sal av garden, flytta dei gamle mellombels til ein gard nærare sentrum og Foldsæ vart selt i 1922. Det vart halde unna ein del skog. Nær sentrum vart det så bygd ein ny gamleheim. | Foldsæ ligg om lag to mil frå sentrum, og etter kvart som tidene endra seg, fann folk flest at det var upraktisk å ha ein gamleheim så langt unna. Garden hadde no nemleg fått mest preg av å vere ein stad for gamle. Samtidig var det eit sterkt ynskje om ein landbruksskule i øvre bygdene i [[Telemark]], det var alt etablera ein mellombels i [[Vrådal]]. Valet stod mellom fleire aktuelle gardar, Foldsæ stod sterkt på grunn av at garden hadde jord, skog og stølsdrift samt mykje hei. Fyresdal kommune kom med tilbod om sal av garden, flytta dei gamle mellombels til ein gard nærare sentrum og Foldsæ vart selt i 1922. Det vart halde unna ein del skog. Nær sentrum vart det så bygd ein ny gamleheim. | ||
== Foldsæ som landbruksskule 1922–1989 == | == Foldsæ som landbruksskule 1922–1989 == | ||
{{thumb høyre|Foldsæ Landbruksskule.jpg|Foldsæ landbruksskule i 1930-åra.}} | {{thumb høyre|Foldsæ Landbruksskule.jpg|Foldsæ landbruksskule i 1930-åra.}} | ||
| Linje 84: | Linje 82: | ||
== Fotografi frå Foldsæ == | == Fotografi frå Foldsæ == | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Fil:Dovrehalli.jpg|Foldsæ 1923.Internat- og undervisningsbygningen Dovrehalli under bygging. Arkitekt Børve. | |||
Fil:Foldsæ i 1930-åra.jpg|Foldsæ i 1930-åra. Dovrehalli er kledd og måla kvit. | |||
Fil:Lærarbustad Graverbygningen 1961.jpg|Bustad bygd for Ragnvald Graver 1923. Arkitekt Børve. Opphavleg var der vindaugo i jugendstil. Foto 1961. | |||
Fil:Foldsæ 2011 Øverlandsbygningen.jpg|Bustad bygd for Søren Øverland 1923. Arkitekt Børve. Opphavleg brunbeisa. Foto 2011. | |||
Fil:Røyningdalen 2010 2.jpg|Skogshusværet Røyningdalen 2010 | |||
Fil:Fjøddi.jpg|Støylen Fjøddi (Fjellet) 2010 Opphavleg ein gamal gard som låg på toppen av bakken. Låven til venstre er frå denne. | |||
Fil:Skredevatn.jpg|Hauggrend med [[Skredevatn|Skredevatn]]. Foldsæ er bygningsmassa i framgrunnen. | |||
Fil:Historien om Foldsæ landbruksskule. Ingar Stamland .jpg|Boka om Foldsæ landbruksskule er forfatta av Ingar Stamland og gjeve ut i 2022. Skanna bilete av boka 2022 av Olav Momrak-Haugan | |||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linje 102: | Linje 99: | ||
* ''Foldsæ – gnr.93 bnr. 1 i Fyresdal kommune''. Sjå deg attyvi. Fyresdal Sogelag 2005. | * ''Foldsæ – gnr.93 bnr. 1 i Fyresdal kommune''. Sjå deg attyvi. Fyresdal Sogelag 2005. | ||
*{{folketelling bosted land|bf01038147002802|Folsæth|1865|Moland prestegjeld}} | *{{folketelling bosted land|bf01038147002802|Folsæth|1865|Moland prestegjeld}} | ||
* Taraldlien, Bendik: ''Fyresdal. Med bilæte.'' Fyrste utgåve 1910. Alb. Cammermeyers forlag. Kristiania. | *Stamland, Ingar: ''[https://www.eidangerslekt.org/foldse/foldse.htm Historien om Foldsæ landbruksskule].'' Eige forlag 2022. 275 s. | ||
* [[Taraldlien, Bendik]]: ''Fyresdal. Med bilæte.'' Fyrste utgåve 1910. Alb. Cammermeyers forlag. Kristiania. | |||
* Taraldlien, Bendik: ''Fyresdal''. Andre utgåva 1949. Alb. Cammermeyers forlag. Oslo. | * Taraldlien, Bendik: ''Fyresdal''. Andre utgåva 1949. Alb. Cammermeyers forlag. Oslo. | ||
== Eksterne ressursar == | |||
*[http://eidangerslekt.org/foldse.htm Stamland, Ingar: Historien om Foldsæ landbruksskule] | |||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Fyresdal kommune]] | [[Kategori:Fyresdal kommune]] | ||
[[Kategori:Landbruksskole]] | [[Kategori:Landbruksskole]] | ||
{{F2}} | [http://eidangerslekt.org/foldse.htm {{F2}}] | ||
{{artikkelkoord|59.32055|N|8.14699|Ø}} | {{artikkelkoord|59.32055|N|8.14699|Ø}} | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||