Skribenter
3 958
redigeringer
→Kjelder og litteratur
Ingen redigeringsforklaring |
|||
| (24 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>[[Image:Folkestadbyen.jpg|thumb|400px|Folkestadbyen og jordbrukslandskapet rundt. Foto: [[Bjørn Østrem]]]] | |||
'''[[Folkestadbyen]]''' ligg sentralt i [[Fyresdal]] kommune. Dette er ei samling hus som ber preg av ein hageby og vart bygd opp etter år 1870 stort sett av handverkarar. Når folk i sentrale delar av Fyresdal skal burt i sentrum i ein forretning eller eit anna ærend, seier dei enno at ein skal ein tur burt i «byen». | [[Image:Fyresdal-sentrum-2.jpg|thumb|400px|Folkestadbyen kring [[1930]].]] | ||
'''[[Folkestadbyen]]''' ligg sentralt i [[Fyresdal]] kommune. Dette er ei samling hus som ber preg av ein hageby og vart bygd opp etter år 1870 stort sett av handverkarar. Når folk i sentrale delar av Fyresdal skal burt i sentrum i ein forretning eller eit anna ærend, seier dei enno at ein skal ein tur burt i «byen».</onlyinclude> | |||
Om Folkestadbyen skriv arkitektfirmaet Snøhetta: | Om Folkestadbyen skriv arkitektfirmaet Snøhetta: | ||
| Linje 9: | Linje 11: | ||
== Tidleg historie == | == Tidleg historie == | ||
{{thumb|Folkestadbyen | {{thumb|Kart over Folkestadbyen.png|Kart over Folkestadbyen (2016).|Tilman Hartenstein / [[Vest-Telemark Museum]].}} | ||
[[Bendik Taraldlien|Bendik Taraldlien]] skriv: | [[Bendik Taraldlien|Bendik Taraldlien]] skriv: | ||
<blockquote> | <blockquote> | ||
Fyrst blei plassen Snippen bygd på [[Moland prestegard|prestegarden]] sin grunn. Så tok Knut Larsson til å bygge seg stove og uthus. Dette blei kalla Folkestad, og etter det heve no byen navne sitt. | Fyrst blei plassen [[Snippen (Fyresdal)|Snippen]] bygd på [[Moland prestegard|prestegarden]] sin grunn. Så tok Knut Larsson til å bygge seg stove og uthus. Dette blei kalla [[Folkestad (Fyresdal)|Folkestad]], og etter det heve no byen navne sitt. | ||
</blockquote> | </blockquote> | ||
Det var frå 1870-åra at bygginga tok fatt. Det var stort sett handverkarar som busette seg der. Det kunne vere skomakar, skreddar og salmakar som ofte arbeidde utover kveldane, og han som var sagmeister om dagen var skomakar om kvelden. Her var og smed og hovslagar. I dei større bygningane var det vanleg at det budde både to og tre familiar. Her var butikkar og fleire hotell, meieri og badstove, bakeri og frisør, her vart arbeidd med stamping og farging av tøy og her var sagbruk. Her budde snikkarar og folk med tilsvarande yrker. I eit hus budde drosjeeigar, i eit anna var det telefonsentral. Postkøyrar var her og. Eit bedehus, Betel, var sentralt, likeeins eit ungdomshus, Ånerud. | Det var frå 1870-åra at bygginga tok fatt. Det var stort sett handverkarar som busette seg der. Det kunne vere skomakar, skreddar og salmakar som ofte arbeidde utover kveldane, og han som var sagmeister om dagen var skomakar om kvelden. Her var og smed og hovslagar. I dei større bygningane var det vanleg at det budde både to og tre familiar. Her var butikkar og fleire hotell, meieri og badstove, bakeri og frisør, her vart arbeidd med stamping og farging av tøy og her var sagbruk. Her budde snikkarar og folk med tilsvarande yrker. I eit hus budde drosjeeigar, i eit anna var det telefonsentral. Postkøyrar var her og. Eit bedehus, [[Betel (Fyresdal)|Betel]], var sentralt, likeeins eit ungdomshus, Ånerud. | ||
I Folkestadbyen levde dei fleste såleis av å produsere tenester for andre. I 1906 var der 34 bygningar som det budde folk i, og tilhøyrande uthus, i alt 75 taktekte hus og om lag 140 menneske. Bendik Taraldlien skriv at det då var 3 handelsbuer, 2 bakeri, 1 fargeri, 2 smier, 1 badstove, 1 meieri, 1 sagbruk og mølle, 2 skreddarrom, 1 bank, 1 bedehus, 1 ungdomshus, 1 safteri, 1 urmakar og 1 blekkslagarverkstad m. m. | I Folkestadbyen levde dei fleste såleis av å produsere tenester for andre. I 1906 var der 34 bygningar som det budde folk i, og tilhøyrande uthus, i alt 75 taktekte hus og om lag 140 menneske. Bendik Taraldlien skriv at det då var 3 handelsbuer, 2 bakeri, 1 fargeri, 2 smier, 1 badstove, 1 meieri, 1 sagbruk og mølle, 2 skreddarrom, 1 bank, 1 bedehus, 1 ungdomshus, 1 safteri, 1 urmakar og 1 blekkslagarverkstad m. m. | ||
Av «gater» er det tre stykke og dei dannar ein trekant. Basis er den gamle hovudvegen som går mellom [[Øyskogen|Øyskogen]] og «byen» hovudsakleg i retning nord – syd. Ut mot denne ligg eigedomen Folkestad som har gjeve staden namn. Ut frå denne går to gater i retning vest og dei møtest i ein spiss. I den eine budde han som var skipper på [[D/S «Fyresdølen»|D/S Fyresdølen]] og denne har difor frå gamalt av hatt namnet Skippergata. I den andre budde lensmannen og denne har likeeins frå gamalt av hatt namnet Lensmannsgata. I nord og syd var det store jorder som låg heilt inn til ein vel avgrensa busetnad. | Av «gater» er det tre stykke og dei dannar ein trekant. Basis er den gamle hovudvegen som går mellom [[Øyskogen|Øyskogen]] og «byen» hovudsakleg i retning nord – syd. Ut mot denne ligg eigedomen Folkestad som har gjeve staden namn. Ut frå denne går to gater i retning vest og dei møtest i ein spiss. I den eine budde han som var skipper på [[D/S «Fyresdølen»|D/S Fyresdølen]] og denne har difor frå gamalt av hatt namnet [[Skippergata (Fyresdal)|Skippergata]]. I den andre budde lensmannen og denne har likeeins frå gamalt av hatt namnet [[Lensmannsgata (Fyresdal)|Lensmannsgata]]. I nord og syd var det store jorder som låg heilt inn til ein vel avgrensa busetnad. | ||
== Tettstadprisen 2002 == | == Tettstadprisen 2002 == | ||
| Linje 31: | Linje 32: | ||
Folkestadbyen grensar i vest mot Øyskogen med [[Fyresdal Bygdemuseum|Fyresdal Bygdemuseum]] og dette har i 2011 to eigedomar i området, det gamle bakeriet (3 på kartet) og Øystad (1 på kartet) som er eit bustadhus med uthus med fjøs og stall samt stabbur og do omgjeve av ein tradisjonell hage. Dei fleste husa i Folkestadbyen er no berre bustadhus, og staden vert godt hegna om. | Folkestadbyen grensar i vest mot Øyskogen med [[Fyresdal Bygdemuseum|Fyresdal Bygdemuseum]] og dette har i 2011 to eigedomar i området, det gamle bakeriet (3 på kartet) og Øystad (1 på kartet) som er eit bustadhus med uthus med fjøs og stall samt stabbur og do omgjeve av ein tradisjonell hage. Dei fleste husa i Folkestadbyen er no berre bustadhus, og staden vert godt hegna om. | ||
Det vert arbeidd med å setje namn på vegar i kommunen og det er då eit framlegg om å kalle vegen mellom Folkestadbyen og Øyskogen for Folkestadgata etter eigedomen Folkestad som grensar ut mot denne, og som er opphav til namnet på tettstaden. Dette var tidlegare gjennomgangsvegen i kommunen. | Det vert arbeidd med å setje namn på vegar i kommunen og det er då eit framlegg om å kalle vegen mellom Folkestadbyen og Øyskogen for Folkestadgata etter eigedomen Folkestad som grensar ut mot denne, og som er opphav til namnet på tettstaden. Dette var tidlegare gjennomgangsvegen i kommunen. (I 2019 heiter denne vegen [[Folkestadgata (Fyresdal)|Folkestadgata]].) | ||
Langs denne hovudgata, og i nærleiken, er det fleire forretningar av ulik slag. Der er bygdemuseum, handverksutsal, keramikar, turistinformasjon, frisør, kafé, vertshus, NAV kontor, lensmannskontor, eit bakeri som for tida ikkje er i drift, fotterapeut og bank. | Langs denne hovudgata, og i nærleiken, er det fleire forretningar av ulik slag. Der er bygdemuseum, handverksutsal, keramikar, turistinformasjon, frisør, kafé, vertshus, NAV kontor, lensmannskontor, eit bakeri som for tida ikkje er i drift, fotterapeut og bank. | ||
| Linje 40: | Linje 41: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Fil:Folkestad.jpg|Eigedomen [[Folkestad (Fyresdal)|Folkestad]] som har gjeve namn til Folkestadbyen. Huset bak til venstre er truleg fyrste bygningen i Folkestadbyen. | |||
Fil:Folkestadbyen 1.jpg|Folkestadbyen. Hovudgata med frå v. forretning, innkøyring til Lensmannsgata, hotell og så pakkbod og forretning ([[Fyresdal Handelslag]]) Til h. for dette innkøyring til Skippergata. | |||
Fil:Fyresdal-sentrum.jpg|[[Breifonn (Fyresdal)|Breifonn]]. Fyrst var dette bygningen til Forbruksforeininga, seinare kjent som [[Fyresdal Handelslag]], i Folkestadgata. I [[1905]] blei den flytta bakover opp i Skippergata og står der framleis i 2020, men er litt endra. På tomta som vart ledig kom den bygningen som blei den siste for Fyresdal Handelslag og som står der i 2020. | |||
Fil:Folkestadbyen 3.jpg|Folkestadbyen, hovudgata. Frå v. forretning, delvis skjult ein forretning og så hotell bak bilen, ein La Buire. | |||
Fil:Folkestadbyen 2.jpg|Folkestadbyen, vi ser oppover i Lensmannsgata. | |||
Fil:Fredtun i Folkestadbyen.jpg|Eigedomen [[Fredtun (Fyresdal)|Fredtun]] i Folkestadbyen. Lensmannsgata er på høgre sida av huset på biletet. | |||
Fil:Uthus-oyestad.jpg|Bilete av vaskebua til [[Ingebjørg Øystad]]. Biletet er teken av [[Toralf Hernholm]] på byrjinga av 1950-tallet. Toralf budde på bakeriet saman med foreldra Ragna og Sverre og syskena Berit og Per. Sverre og Toralf var bakerar. Bilete er teken frå andre etasje på bakeriet. På [[[[Øystad (Fyresdal)|Øystad]] | |||
Fil:Øystad i Folkestadbyen.jpg|Eigedomen [[Øystad (Fyresdal)|Øystad]] i Folkestadbyen, i sentrum. Til venstre på biletet ser vi bakeribygningen og til høgre meieribygningen. (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Øystad i Folkestadbyen. Tunet.jpg|Øystad i Folkestadbyen, tunet. Frå venstre uthus, do, stabbur og innhus. (Foto: Olav Momrak-Haugan,2011) | |||
Fil:Skippergata 1.jpg|Skippergata i Folkestadbyen, nedre del. (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Skippergata 2.jpg|Skippergata i Folkestadbyen, øvre del. (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Sagbruk i Folkestadbyen.jpg|Sagbruket [[Øyfoss Bruk (Fyresdal)|Øyfoss]] i Folkestadbyen. (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Betel 3.jpg|Bedehuset [[Betel (Fyresdal)|Betel]] i Folkestadbyen. (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Lensmannsgata 3.jpg|Lensmannsgata i Folkestadbyen, midtre del. (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Lensmannsgata 1.jpg|Lensmannsgata i Folkestadbyen, øvre del. (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Folkestadbyen sett frå Øyskogen 1.jpg|Folkestadbyen sett frå Øyskogen. Frå venstre tidl. handelslag, munninga av Skippergata og Øystad. (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Folkestadbyen sett frå Øyskogen 2.jpg|Folkestadbyen sett frå Øyskogen. Frå venstre 2 forretningar, munninga av Lensmannsgata, tidl. hotell, pakkbu, tidl. handelslag, munninga av Skippergata og Øystad (ikkje synleg på foto). (Foto: Olav Momrak-Haugan, 2011) | |||
Fil:Folkestadbyen, gatekart.jpg|Folkestadbyen, gatekart. | |||
Fil:Folkestadbyen 1961 .jpg|Folkestadbyen sett frå lufta. 1961 | |||
Fil:Folkestadgata i Fyresdal 1961 .jpg|Folkestadgata i Folkestadbyen. Flyfoto frå 1961. Foto: Widerøes Flyveselskap | |||
Fil:Folkestadbyen. Kart .jpg|Kart over Folkestadbyen med namn og gardsnummer | |||
Fil:Folkestadbyen med Skippergata øvre del .jpg|Skippergata i Folkestadbyen med [[Reine (Fyresdal)|Reine]] sentralt i fotografiet. Foto frå 2021 | |||
Fil:Folkestadbyen med Skippergata og Åheim til høgre..jpg|Husrekke i Skippergata i Folkestadbyen 2021. Reine fremst | |||
Fil:Handverkarar i Fyresdal .jpg|Handverkarar i Fyresdal omkring år 1900. Fullstendig tekst i gards- og ættesoga s. 714. Foto: Olav S. Nylid | |||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linje 61: | Linje 71: | ||
* [[Taraldlien, Bendik|Bendik Taraldlien]]. ''Fyresdal'' Med bilæte. Fyrste utgåve 1910. Alb. Cammermeyers forlag. Kristiania. | * [[Taraldlien, Bendik|Bendik Taraldlien]]. ''Fyresdal'' Med bilæte. Fyrste utgåve 1910. Alb. Cammermeyers forlag. Kristiania. | ||
* ''Folkestadbyen. Nye møtestader''. Idéforslag. Snøhetta 2003. | * ''Folkestadbyen. Nye møtestader''. Idéforslag. Snøhetta 2003. | ||
* Marvik, Steinar: ''Fyresdal. Gards- og ættesoge.'' Fyresdal kommune 1992 | |||
* ''Moland Kulturminneløype''. Papirutgåve 2009 | * ''Moland Kulturminneløype''. Papirutgåve 2009 | ||
*Ormtveit, Astrid og Landvik, Olav: ''Hus og folk i Folkestadbyen''. Sjå deg attyvi. Fyresdal Sogelag 2009. S. 5-34. | *Ormtveit, Astrid og Landvik, Olav: ''Hus og folk i Folkestadbyen''. Sjå deg attyvi. Fyresdal Sogelag 2009. S. 5-34. | ||
| Linje 67: | Linje 78: | ||
[[Kategori:Tettsteder]] | [[Kategori:Tettsteder]] | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||
{{F1}} | |||