291 440
redigeringer
m
Teksterstatting – «fylke = Aust-Agder» til «fylke = Agder»
(bilete) |
m (Teksterstatting – «fylke = Aust-Agder» til «fylke = Agder») |
||
| (6 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 12: | Linje 12: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 3 | | gnr = 3 | ||
| bnr = 5 | | bnr = 5 | ||
| Linje 62: | Linje 62: | ||
Heller ikkje Birgit Olavsdotter, kona åt Gunstein, tykkjest ha vore frå Bykle. Om ein torer byggje på namna åt nest eldste son og nest eldste dotter, kunne ho kanskje vore dotter åt Olav Bjørgulvsson og kona Kristi Vrålsdotter, som budde på [[Øvre Nordskog (Kviteseid)|Øvre Nordskog]] i Kviteseid (jfr. ''Kviteseid bygdesoge'' I, 1956, 425), men dette er gjeting. | Heller ikkje Birgit Olavsdotter, kona åt Gunstein, tykkjest ha vore frå Bykle. Om ein torer byggje på namna åt nest eldste son og nest eldste dotter, kunne ho kanskje vore dotter åt Olav Bjørgulvsson og kona Kristi Vrålsdotter, som budde på [[Øvre Nordskog (Kviteseid)|Øvre Nordskog]] i Kviteseid (jfr. ''Kviteseid bygdesoge'' I, 1956, 425), men dette er gjeting. | ||
Etter det me kan lesa i ei «Reisehaandbog over Sætersdalen, Mandalsdalen og Tovdal», som vart skrive av August | Etter det me kan lesa i ei «Reisehaandbog over Sætersdalen, Mandalsdalen og Tovdal», som vart skrive av August Abrahamson, formannen i [[Kristiansand og Oplands Turistforening]] | ||
(Kristiansand 1901, 234f), skal fleire av karane i Berdalen på 1700-talet ha vore kjemper. | (Kristiansand 1901, 234f), skal fleire av karane i Berdalen på 1700-talet ha vore kjemper. | ||
{{sitat|[...] af [disse kjæmper] vare Vraal og Bendik de farligste; thi de vare «Frikarle», hvor de kom og gik. I et bryllup paa Aamli i Valle jog de ud alle Bryllupsgjæsterne, og truede med at kaste «Storbordet» efter den, der vovede at vise sig i Stuedøren. Naar Bendik angreb nogen, pleiede han altid at sige: «Slike kara sko me gjøime ti' jole». Men selv blev han «gjøimt ti' Jole», idet han omkom i Berdalsheien paa hjemveien fra Telemarken, hvor han havde hentet «Jolebrænnvein».}} | {{sitat|[...] af [disse kjæmper] vare Vraal og Bendik de farligste; thi de vare «Frikarle», hvor de kom og gik. I et bryllup paa Aamli i Valle jog de ud alle Bryllupsgjæsterne, og truede med at kaste «Storbordet» efter den, der vovede at vise sig i Stuedøren. Naar Bendik angreb nogen, pleiede han altid at sige: «Slike kara sko me gjøime ti' jole». Men selv blev han «gjøimt ti' Jole», idet han omkom i Berdalsheien paa hjemveien fra Telemarken, hvor han havde hentet «Jolebrænnvein».}} | ||
Ovanståande er slikt som | Ovanståande er slikt som Abrahamson har fått seg fortalt på reisa si oppetter dalen, så det var vel livande tradisjon i slutten av 1800-åra. Men hadde det vore rett at Bendik omkom i heia på tur frå Telemark til Berdalen med jolebrennevin, burde dødsfallet hans vore såleis omtala i kyrkjeboka, og det er det ikkje, så kanskje har forfattaren misteke Bendik for ein annan kjempekar, som me snart kjem til. | ||
I 1771 ville Gunstein og Birgit gjeva seg i [[foddog]] til Vrål, og gav opp buet sitt til friviljug skifte. Det dei åtte var lausøyre for 58 riksdalar, og brukeleg pant for 185 dalar i 2 skinn i Berdalen. | I 1771 ville Gunstein og Birgit gjeva seg i [[foddog]] til Vrål, og gav opp buet sitt til friviljug skifte. Det dei åtte var lausøyre for 58 riksdalar, og brukeleg pant for 185 dalar i 2 skinn i Berdalen. | ||
| Linje 115: | Linje 115: | ||
Knut døydde omlag som han livde. Det var nest fyre jol 1799 at han reiste frå Stavenes til Froland for å hente jolebrennevin, til å bera brennevinet i hadde han endå med seg ei stavkinne, fortel Skar. Så drakk og slost han i Froland om kvelden, og morgonen etter ville han heimetter. Det var så fælt eit uver den morgonen, at dei som var ilag med han åtvara han. Men det brydde han seg ikkje det grann om: «Er eg inkje i Stavenes fyrr dei studrar, må Faen slå av meg båe leggjine», sa han. Men dette var tydelegvis overmot, for han kom berre nesten heim. Nedpå Lundeflatane, midt i løypa mot Stavenes, og ikkje så langt frå heimen, vart det stopp, og der fann ein hjuring frå Utistog att liket hans sumaren etter. Truleg hadde han sett seg til å kvile, sovna, og frose i hel, men leggene var visst like heile. | Knut døydde omlag som han livde. Det var nest fyre jol 1799 at han reiste frå Stavenes til Froland for å hente jolebrennevin, til å bera brennevinet i hadde han endå med seg ei stavkinne, fortel Skar. Så drakk og slost han i Froland om kvelden, og morgonen etter ville han heimetter. Det var så fælt eit uver den morgonen, at dei som var ilag med han åtvara han. Men det brydde han seg ikkje det grann om: «Er eg inkje i Stavenes fyrr dei studrar, må Faen slå av meg båe leggjine», sa han. Men dette var tydelegvis overmot, for han kom berre nesten heim. Nedpå Lundeflatane, midt i løypa mot Stavenes, og ikkje så langt frå heimen, vart det stopp, og der fann ein hjuring frå Utistog att liket hans sumaren etter. Truleg hadde han sett seg til å kvile, sovna, og frose i hel, men leggene var visst like heile. | ||
Etter at Knut var borte, vart Torbjørg verande hjå foreldra med den lisle sonen sin ei stund. I folketeljinga frå 1801 finn ein dei såleis oppførde her på bruket. Men seinare, truleg etter at faren døydde i 1803, tok ho barnet med seg, og for or bygda. Kvar ho sidan vanka er i hovudsak ukjent, men Reidar Vollen i Kristiansand har funne fram til at ho døydde i [[Oddernes]] i 1860, og at det då vart halde offentleg skifte etter henne. Av skiftet går det fram at ho hadde hatt tilhald hjå ei enke Grethe Christine Korsmusdotter (!) Fiskå, og at ho hadde lege sjuk der dei siste to åra. Ho åtte litt lausøyre, taksert til vel så 13 speciedalar, og vidare hadde ho hatt til gode 40 speciar hjå Grethe. Men etter at godtgjersle for pleie og opphald var trekt ifrå, var buet vel 12 speciar i minus. | Etter at Knut var borte, vart Torbjørg verande hjå foreldra med den lisle sonen sin ei stund. I folketeljinga frå 1801 finn ein dei såleis oppførde her på bruket. Men seinare, truleg etter at faren døydde i 1803, tok ho barnet med seg, og for or bygda. Kvar ho sidan vanka er i hovudsak ukjent, men Reidar Vollen i Kristiansand har funne fram til at ho døydde i [[Oddernes kommune|Oddernes]] i 1860, og at det då vart halde offentleg skifte etter henne. Av skiftet går det fram at ho hadde hatt tilhald hjå ei enke Grethe Christine Korsmusdotter (!) Fiskå, og at ho hadde lege sjuk der dei siste to åra. Ho åtte litt lausøyre, taksert til vel så 13 speciedalar, og vidare hadde ho hatt til gode 40 speciar hjå Grethe. Men etter at godtgjersle for pleie og opphald var trekt ifrå, var buet vel 12 speciar i minus. | ||
Så ikkje var det arv etter henne, og ikkje var det nokon til å erve. Om sonen, Knut Knutsson, vert det fortalt at han «forlod Norge som Sømand for 40 Aar siden, og har man intet hørt om ham eller fra ham siden den Tid.» | Så ikkje var det arv etter henne, og ikkje var det nokon til å erve. Om sonen, Knut Knutsson, vert det fortalt at han «forlod Norge som Sømand for 40 Aar siden, og har man intet hørt om ham eller fra ham siden den Tid.» | ||
| Linje 229: | Linje 229: | ||
Torbjørg var frå [[Øvre Langelid under Midjås]], og dotter åt Jakob Tarjeisson på den plassen og kona, Ingebjørg Andersdotter, fødd Reini. Den yngste av systrene åt Torbjørg heitte Kjersti, og var gift med Hallvard Ånundsson Vå i Hovden Der uppe (jfr. ''Mosoga'' I, 388). | Torbjørg var frå [[Øvre Langelid under Midjås]], og dotter åt Jakob Tarjeisson på den plassen og kona, Ingebjørg Andersdotter, fødd Reini. Den yngste av systrene åt Torbjørg heitte Kjersti, og var gift med Hallvard Ånundsson Vå i Hovden Der uppe (jfr. ''Mosoga'' I, 388). | ||
Då Torbjørg og Knut gifte seg i 1822, var ho enke og han enkemann. Ved giftarmålet vart han kalla Felland, men ut over det er det ikkje kjent kvar han | Då Torbjørg og Knut gifte seg i 1822, var ho enke og han enkemann. Ved giftarmålet vart han kalla Felland, men ut over det er det ikkje kjent kvar han kom frå, og kva fyrste kona hans heitte veit me heller ikkje. Den fyrste mannen åt Torbjørg var Talleiv Olavsson Underdal på Uppigard Åse, så Knut hadde altså gift seg til det bruket. Ho hadde fleire born enn Olav og Tarjei, men dei hine var døde fyre ho flutte hit. Knut hadde også nokre born frå fyrste ekteskapet sitt, m.a. ein son Olav, fødd ca 1810 og ei dotter Liv, fødd ca 1818. Liksåvel desse tykkjest ha budd i Berdalen ei stund, ettersom dei vert nemnde som busette her i skiftet etter faren. | ||
Dette skiftet vart halde alt hausten 1828, for Knut kom ut for ei ulukke, og døydde etter berre 4 år i Berdalen. Han «druknede da han vilde ro over Otteraaen, og blev dreven ned i den nedenfor værende stride Strøm. Hans Lig var ikke funden den 9de Juni», står det i kyrkjeboka. | Dette skiftet vart halde alt hausten 1828, for Knut kom ut for ei ulukke, og døydde etter berre 4 år i Berdalen. Han «druknede da han vilde ro over Otteraaen, og blev dreven ned i den nedenfor værende stride Strøm. Hans Lig var ikke funden den 9de Juni», står det i kyrkjeboka. | ||
| Linje 261: | Linje 261: | ||
bjørn Olavsson avhenda i 1898. Nå veit me også at Svein Tveiten kaupte Maurlii av [[Jon Andersen Stannfjell]] i 1896, og me har ikkje sett noko om at Sigbjørn hadde kaupt plassen hjå Svein. Men for at Sigbjørn skulle kunna selje det, som han faktisk gjorde, lyt han nødvendigvis ha vore eigar ei stund. | bjørn Olavsson avhenda i 1898. Nå veit me også at Svein Tveiten kaupte Maurlii av [[Jon Andersen Stannfjell]] i 1896, og me har ikkje sett noko om at Sigbjørn hadde kaupt plassen hjå Svein. Men for at Sigbjørn skulle kunna selje det, som han faktisk gjorde, lyt han nødvendigvis ha vore eigar ei stund. | ||
Men i alle høve, frå 1898 hadde Bjerke og Foss eigedomen til 1907, då han gjekk på auksjon til [[Sætersdalen (foretak)|A/S Sætersdalen]]. Sidan var selskapet eigar inntil Salmund Olavson Berdalen frå Bjones under Der nede gjekk til ekspropriasjonssak etter jordlova. Denne saka vann han fram med, og i 1938 fekk han skøyte på bnr 5, Hagen for kr 4500 «på de betingelser som er fastsatt ved skjøn av ankenemnden». | Men i alle høve, frå 1898 hadde Bjerke og Foss eigedomen til 1907, då han gjekk på auksjon til [[Sætersdalen (foretak)|A/S Sætersdalen]]. Sidan var selskapet eigar inntil Salmund Olavson Berdalen frå Bjones under Der nede gjekk til ekspropriasjonssak etter jordlova. Denne saka vann han fram med, og i 1938 fekk han skøyte på bnr 5, Hagen for kr 4500 «på de betingelser som er fastsatt ved skjøn av ankenemnden». | ||
{{thumb|Berdalen 19.jpg|Stoga i Hagen frå 1947 slik ho såg ut 5.8.2005.|Aanund Olsnes}} | {{thumb|Berdalen 19.jpg|Stoga i Hagen frå 1947 slik ho såg ut 5.8.2005.|Aanund Olsnes}} | ||
Salmund var son åt Olav Tarjeisson Bjones og andre kona, Gyro Salmundsdotter, fødd Breive. | Salmund var son åt Olav Tarjeisson Bjones og andre kona, Gyro Salmundsdotter, fødd Breive. | ||
| Linje 281: | Linje 280: | ||
mål. | mål. | ||
Turid Hallvardsdotter åtte [[Åsland (Bykle gnr 3/16)|Åsland]], bnr 16, og då Salmund gifte seg med henne i 1979, flutte han ned til henne. Der budde dei då ilag til han døydde i 1986. Etter dette | Turid Hallvardsdotter åtte [[Åsland (Bykle gnr 3/16)|Åsland]], bnr 16, og då Salmund gifte seg med henne i 1979, flutte han ned til henne. Der budde dei då ilag til han døydde i 1986. Etter dette kjøpte Turid Hagen, og sat med han til ho døydde i 1999. Dinest ervde borna hennes bruket med 1/5 kvar. Turid åtte som nemnt også Åsland, og dei fleste av dei nye eigarane av Hagen vert presenterte i bolken om det bruket. Men ein av dei set me opp under eit nytt bnr, [[Hagen (Bykle gnr 3/247)|247]], for han bur på ei tomt like nordom det gamle tunet. | ||
==Eksterne lenkjer== | ==Eksterne lenkjer== | ||
| Linje 293: | Linje 292: | ||
{{artikkelkoord|59.44788|N|7.42323|Ø}} | {{artikkelkoord|59.44788|N|7.42323|Ø}} | ||
{{F1}} | {{F1}} | ||
{{nn}} | |||