291 440
redigeringer
m
Teksterstatting – «fylke = Aust-Agder» til «fylke = Agder»
(Ny side: {{Infoboks gard | målform = nn | bgfarge = | navn = Heimtveiti | bilde = | bildetekst = | altnavn = | førstnevnt = | ryddet = Trule...) |
m (Teksterstatting – «fylke = Aust-Agder» til «fylke = Agder») |
||
| (8 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Heimtveiti | | navn = Heimtveiti | ||
| bilde = | | bilde = Tveiten 4.jpg | ||
| bildetekst = | | bildetekst = Heimtveiti etter reguleringa av Bossvatn, men fyre tunflytjinga. {{byline|Folke Nesland}} | ||
| altnavn = | | altnavn = | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| Linje 12: | Linje 12: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 11 | | gnr = 11 | ||
| bnr = 1 | | bnr = 1 | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
'''[[Heimtveiti (Bykle gnr 11/1)|Heimtveiti]]''' er det gamle hovudbølet på [[Tveiti (Bykle gnr 11)|Tveiti]] i [[Bykle kommune]], som dei nyare bruka har vorte kløyvde ut ifrå. Fyrestavinga ''heim-'' hadde nok lett for å feste seg til den eldste eininga, vil me tru, men kan også ha vorte teke i bruk avdi denne eininga, fyre [[Ryningen (Bykle gnr 11/4)|Ryningen]] vart utskilt, var den heimre, sett frå [[Bykle|Kyrkjebygdi]]. Iallfall ser ein at garddelinga i Tveiti fylgjer eit vanleg mønster: Nye bruk vert dela ifrå i utkantane, slik at den | <onlyinclude>{{thumb|Tveiten 5.jpg|Heimtveiti 1965, fremst løa frå 1750, attanfor hovudbygningen der den vestre enden er jamgamal med løa.|Fjellanger-Widerøe}} | ||
'''[[Heimtveiti (Bykle gnr 11/1)|Heimtveiti]]''' er det gamle hovudbølet på [[Tveiti (Bykle gnr 11)|Tveiti]] i [[Bykle kommune]], som dei nyare bruka har vorte kløyvde ut ifrå. Fyrestavinga ''heim-'' hadde nok lett for å feste seg til den eldste eininga, vil me tru, men kan også ha vorte teke i bruk avdi denne eininga, fyre [[Ryningen (Bykle gnr 11/4)|Ryningen]] vart utskilt, var den heimre, sett frå [[Bykle|Kyrkjebygdi]]. Iallfall ser ein at garddelinga i Tveiti fylgjer eit vanleg mønster: Nye bruk vert dela ifrå i utkantane, slik at den eldste eininga vert liggjande att i midten. | |||
Som me har gjort greie for i bolken om [[Tveiti (Bykle gnr 11)|den udela garden]], meiner me at Orm Gunsteinsson budde i Heimtveiti til han døydde ein gong i åra 1645-47. Etter han tykkjest sonen Ånund å ha overteke dette bruket. | Som me har gjort greie for i bolken om [[Tveiti (Bykle gnr 11)|den udela garden]], meiner me at Orm Gunsteinsson budde i Heimtveiti til han døydde ein gong i åra 1645-47. Etter han tykkjest sonen Ånund å ha overteke dette bruket. | ||
| Linje 31: | Linje 32: | ||
:* Liv, f ca 1657, d 1737, ug | :* Liv, f ca 1657, d 1737, ug | ||
At kona åt Ånund heitte Gunvor er sikkert nok, ettersom ei enke med det namnet er registrert i Tveiti i 1666 saman med sønene Hallvard og Knut Ånundssøner, som då skal ha vore 15 og 12 år gamle. Kvar Gunvor kom ifrå veit me ikkje. | At kona åt Ånund heitte Gunvor er sikkert nok, ettersom ei enke med det namnet er registrert i Tveiti i 1666 saman med sønene Hallvard og Knut Ånundssøner, som då skal ha vore 15 og 12 år gamle. Kvar Gunvor kom ifrå veit me ikkje.</onlyinclude> | ||
I 1647 åtte Ånund berre eitt geiteskinn, men bruka ei halv hud i garden. Det vil seia at han bruka heile Heimtveiti, men åtte berre halve bruket. I 1651 åtte han heile bruket, og må då ha fått kaupe eit geiteskinn attåt det han hadde frå før. Kven han hadde kaupt av, veit me ikkje plent, men det var iallfall ein eller fleire av ervingane etter Tarjei Gunsteinsson Kyrvestad, skjønar me. I 1659 var det berre to oppsitjarar og eigarar i Tveiti, Gunstein Ormsson i Ryningen og Ånund Ormsson i Heimtveiti. Om Nordtveiti nett då sto tomt, eller kven som åtte det bruket, veit me ikkje, men som me har vore inne på ovanfor, kom det kort etter ein Knut dit. | I 1647 åtte Ånund berre eitt geiteskinn, men bruka ei halv hud i garden. Det vil seia at han bruka heile Heimtveiti, men åtte berre halve bruket. I 1651 åtte han heile bruket, og må då ha fått kaupe eit geiteskinn attåt det han hadde frå før. Kven han hadde kaupt av, veit me ikkje plent, men det var iallfall ein eller fleire av ervingane etter Tarjei Gunsteinsson Kyrvestad, skjønar me. I 1659 var det berre to oppsitjarar og eigarar i Tveiti, Gunstein Ormsson i Ryningen og Ånund Ormsson i Heimtveiti. Om Nordtveiti nett då sto tomt, eller kven som åtte det bruket, veit me ikkje, men som me har vore inne på ovanfor, kom det kort etter ein Knut dit. | ||
| Linje 123: | Linje 124: | ||
:* Hallvard, f 1771, d 1771 | :* Hallvard, f 1771, d 1771 | ||
:* Jorunn, f 1772, g 1799 m Olav Ånundsson Rike, sjå ''Valle'' IV, 192 | :* Jorunn, f 1772, g 1799 m Olav Ånundsson Rike, sjå ''Valle'' IV, 192 | ||
:* '''Hallvard''', f 1775, g 1. 1806 m Ingebjørg Drengsdtr. Byklum, g 2. 1812 m Birgit Ånundsdtr. Rike, sjå nedanfor | :* '''[[Hallvard Ånundsson Tveiten (1775–1862)|Hallvard]]''', f 1775, g 1. 1806 m Ingebjørg Drengsdtr. Byklum, g 2. 1812 m Birgit Ånundsdtr. Rike, sjå nedanfor | ||
:* Svålaug, f 1781, d 1805, ug, sjå nedanfor | :* Svålaug, f 1781, d 1805, ug, sjå nedanfor | ||
: g 2. 1807 m Astrid Bjørgulvsdtr. Nesland, f 1768, d 1844. Born: | : g 2. 1807 m Astrid Bjørgulvsdtr. Nesland, f 1768, d 1844. Born: | ||
| Linje 143: | Linje 144: | ||
Det vart ingen born som livde opp i det nye ekteskapet av Ånund, og sjølv døydde han i 1810. Me tek med ein del opplysningar om innhaldet i skiftet etter han, som vart slutta året etter. Dei gjev eit nokså godt og detaljert, om enn ikkje fullnøyande, bilete av kva som kunne finnast av verdisaker på ein velstandsgard på denne tid. | Det vart ingen born som livde opp i det nye ekteskapet av Ånund, og sjølv døydde han i 1810. Me tek med ein del opplysningar om innhaldet i skiftet etter han, som vart slutta året etter. Dei gjev eit nokså godt og detaljert, om enn ikkje fullnøyande, bilete av kva som kunne finnast av verdisaker på ein velstandsgard på denne tid. | ||
{{thumb|Tveiten 6.jpg|Den mindre av dei to bolesyljene i skiftet frå 1810 kan godt ha sett ut omlag som denne. Ho kom frå Bykle til Norsk Folkemuseum i 1902. Folkemuseet skaffa biletet.}} | |||
;Sylvsaker: | ;Sylvsaker: | ||
* 1 forgylt sylvbelte med «19 spænder, knapper og sproter» (16 rd) | * 1 forgylt sylvbelte med «19 spænder, knapper og sproter» (16 rd) | ||
| Linje 186: | Linje 188: | ||
Me legg merke til at slikt som vanleg gardsreidskap og husgeråd ikkje vart rekna med i skifteregistreringa, desse tinga fylgde med gardsbruket til han som overtok det. I mindre velståande skifte vart såvore stundom registrert og utlotta. Vidare ser me at korkje gangkleda til den avdøde eller kona hans er med i skiftet, medan bunadssylvet hennes derimot vert opprekna, og gangkleda etter den avlidne, ugifte dottera, er også med. | Me legg merke til at slikt som vanleg gardsreidskap og husgeråd ikkje vart rekna med i skifteregistreringa, desse tinga fylgde med gardsbruket til han som overtok det. I mindre velståande skifte vart såvore stundom registrert og utlotta. Vidare ser me at korkje gangkleda til den avdøde eller kona hans er med i skiftet, medan bunadssylvet hennes derimot vert opprekna, og gangkleda etter den avlidne, ugifte dottera, er også med. | ||
{{thumb|Tveiten 6b.jpg|Her er ei gamal fydde frå Bykle. Ho har tydelegvis blitt bretta ihop fyre fotograferinga, slik at berre det eine sauskinnet er synleg. Fydda på biletet ligg i Henriksen-samlinga, med reg.nr HU 0095, men same slaget fanst på alle gardar.}} | |||
Me reknar med at innhaldet i skiftet stort sett er sjølvforklarande, men tek med ein merknad om dei såkalla «skinnbleiene», som er førde mellom sengekleda. Det som i eldre dokument vert såleis nemnt (stundom også kalla «skinndekken») er saueskinnsfellar til sengebruk. I bygdemålet vert slike kalla ''fyddor'' (eintal ''fydde'', f). Ei fydde var gjort av 6 barka saueskinn, som vart ihopsauma etter at dei var rettskorne og lagde kant i kant. | Me reknar med at innhaldet i skiftet stort sett er sjølvforklarande, men tek med ein merknad om dei såkalla «skinnbleiene», som er førde mellom sengekleda. Det som i eldre dokument vert såleis nemnt (stundom også kalla «skinndekken») er saueskinnsfellar til sengebruk. I bygdemålet vert slike kalla ''fyddor'' (eintal ''fydde'', f). Ei fydde var gjort av 6 barka saueskinn, som vart ihopsauma etter at dei var rettskorne og lagde kant i kant. | ||
| Linje 194: | Linje 197: | ||
Me skyt her inn at når det vart halde brudlaup, var det skikken at brudgomen laut «løyse brura av benken», med ei gåve som skulle vera hennes personlege eige, og altså ikkje ein del av felleseiga til ektemakane. Tingingane om storleiken på benkegåva var det bruresveinane som tok seg av, og denne akkederinga var eit fast underhaldningsinnslag i brudlaupa. | Me skyt her inn at når det vart halde brudlaup, var det skikken at brudgomen laut «løyse brura av benken», med ei gåve som skulle vera hennes personlege eige, og altså ikkje ein del av felleseiga til ektemakane. Tingingane om storleiken på benkegåva var det bruresveinane som tok seg av, og denne akkederinga var eit fast underhaldningsinnslag i brudlaupa. | ||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Tveiten 7.jpg|Når me nå nett har tala om brudlaup, kan det høve å setje inn eit brurepar. Her er Gunnar Aanundsson Tveiten ( 1899-1981) og kona, Tora Sveinsdotter, fødd Røysland, (1902-1980). Dei gifte seg i 1933, og me kjem til dei lenger ut, men der har me eit anna bilete av dei, medan me vantar fotografi av Ånund Halvardsson og brura hans. Bilete frå Svein G. Tveiten.}} | |||
|{{thumb|Tveiten 8.jpg|Denne stolen frå Tveiti er så gamal at me vil tru at Hallvard Aanundsson kan ha sete på han. Foto frå Setesdalsmuseet.}} | |||
|} | |||
Kor mykje Astrid elles ervde har me diverre ikkje fått med oss, men iallfall hadde ho etter mannens død midlar til å kaupe [[Vodden (Bykle gnr 10/1)|Vodden Nesland]] hjå farbroren, Gunnar Knutsson, for 540 riksdalar. Dette var også ein svært låg pris etter tilhøva på denne tid. Frå bolken om Bratteland kjem me i hug at berre odelsretten til den garden i 1808 vart betala med 1400 riksdalar. | Kor mykje Astrid elles ervde har me diverre ikkje fått med oss, men iallfall hadde ho etter mannens død midlar til å kaupe [[Vodden (Bykle gnr 10/1)|Vodden Nesland]] hjå farbroren, Gunnar Knutsson, for 540 riksdalar. Dette var også ein svært låg pris etter tilhøva på denne tid. Frå bolken om Bratteland kjem me i hug at berre odelsretten til den garden i 1808 vart betala med 1400 riksdalar. | ||
Hallvard, stykson av Astrid, hadde, som nemnt ovanfor, overteke Nordtveiti alt i samband med skiftet etter mora i 1806. I 1811 vart han også eigar av bruket her, og flutte etter alt å døme hit kort etter overtakinga. | Hallvard, stykson av Astrid, hadde, som nemnt ovanfor, overteke Nordtveiti alt i samband med skiftet etter mora i 1806. I 1811 vart han også eigar av bruket her, og flutte etter alt å døme hit kort etter overtakinga. | ||
* '''Hallvard Ånundsson Tveiten''', f 1775, d 1862 | * '''[[Hallvard Ånundsson Tveiten (1775–1862)|Hallvard Ånundsson Tveiten]]''', f 1775, d 1862 | ||
: g 1. 1806 m Ingebjørg Drengsdtr. Byklum, f 1780, d 1807. Born: | : g 1. 1806 m Ingebjørg Drengsdtr. Byklum, f 1780, d 1807. Born: | ||
:* Gunvor, f 1806, g 1826 m Sigbjørn Knutsson Vatnedalen, sjå [[Der hite (Bykle gnr 6/4)|Vatnedalen Der hite]], gnr 6, bnr 4 | :* Gunvor, f 1806, g 1826 m Sigbjørn Knutsson Vatnedalen, sjå [[Der hite (Bykle gnr 6/4)|Vatnedalen Der hite]], gnr 6, bnr 4 | ||
| Linje 216: | Linje 224: | ||
Ingebjørg Drengsdotter, fyrste kona av Hallvard, kom frå [[Innistog (Bykle gnr 14/1)|Innistog Byklum]]. Foreldra hennes var Dreng Torleivsson Byklum og kona, Birgit Torleivsdotter, fødd Bjørnarå. Birgit Ånundsdotter, andre kona, kom frå Róta Rike, bnr 3, og var dotter åt Ånund Olavsson på det bruket og kona, Gunvor Drengsdotter, fødd Brottveit (jfr ''Valle'' IV, 191). Me legg elles merke til at Ånund Hallvardsson og Ingebjørg, syster hans, gifte seg med eit syskenpar frå [[Åkre (Valle)|Åkre]] i Valle. | Ingebjørg Drengsdotter, fyrste kona av Hallvard, kom frå [[Innistog (Bykle gnr 14/1)|Innistog Byklum]]. Foreldra hennes var Dreng Torleivsson Byklum og kona, Birgit Torleivsdotter, fødd Bjørnarå. Birgit Ånundsdotter, andre kona, kom frå Róta Rike, bnr 3, og var dotter åt Ånund Olavsson på det bruket og kona, Gunvor Drengsdotter, fødd Brottveit (jfr ''Valle'' IV, 191). Me legg elles merke til at Ånund Hallvardsson og Ingebjørg, syster hans, gifte seg med eit syskenpar frå [[Åkre (Valle)|Åkre]] i Valle. | ||
Utover dei borna som er opplista ovanfor hadde Hallvard Ånundsson eit par tvillingdøtrer, som var fødde i februar 1804. Opplysningane i kyrkjeboka om desse er noko ufullstendige, men den eine vart iallfall døypt 4. mars, og kalla Torbjørg, medan det ikkje vert oppgjeve noko namn på den andre. Båe døydde som speborn. Namnet på mor deira vert oppgjeve til Gyro Olsdotter Byklum, men det ser ikkje ut til at denne jenta var fødd i Bykle. Derimot er det mogeleg at ho er identisk med ei dotter åt Olav Torleivsson Breive og kona, Torbjørg Tarjeisdotter, fødd Røysland, som budde i [[Heimigard Røysland (Valle)|Heimigard Røysland]], bnr 7. Denne Gyro Olsdotter var fødd i 1778. Når me trur at det kan vera henne det er tale om, er det avdi ''Vallesoga'' melder at ho «kanskje var mor til Gunhild Olsdotter, f 1809, som i 1831 gifte seg med Såve Ormsson Nigard Røysland, bnr | Utover dei borna som er opplista ovanfor hadde Hallvard Ånundsson eit par tvillingdøtrer, som var fødde i februar 1804. Opplysningane i kyrkjeboka om desse er noko ufullstendige, men den eine vart iallfall døypt 4. mars, og kalla Torbjørg, medan det ikkje vert oppgjeve noko namn på den andre. Båe døydde som speborn. Namnet på mor deira vert oppgjeve til Gyro Olsdotter Byklum, men det ser ikkje ut til at denne jenta var fødd i Bykle. Derimot er det mogeleg at ho er identisk med ei dotter åt Olav Torleivsson Breive og kona, Torbjørg Tarjeisdotter, fødd Røysland, som budde i [[Heimigard Røysland (Valle)|Heimigard Røysland]], bnr 7. Denne Gyro Olsdotter var fødd i 1778. Når me trur at det kan vera henne det er tale om, er det avdi ''Vallesoga'' melder at ho «kanskje var mor til Gunhild Olsdotter, f 1809, som i 1831 gifte seg med Såve Ormsson Nigard Røysland, bnr 5». For denne Gunhild var fødd i Bykle, der ho vart døypt 25.6.1809. Mor hennes vert ved dåpen kalla Gyro Olsdotter Byklum, og faren var Olav Mikkelsson Lunden Mosdøl. Me har ikkje meir sikker kunnskap om Gyro Olsdotter Byklum frå 1809 enn om henne med det same namnet frå 1804, men torer nok tenkje at det dreiar seg om same kvinna. Men etter 1809 misser me henne iallfall av syne, jamvel om det er kjent at dottera Gunhild døydde som gardkjering på Røysland i 1834 (jfr. ''Valle'' VI, 516, 523). | ||
Me trur at det må ha vore vår Hallvard Ånundsson her, som i fylgje det [[Johannes Skar]] har fortalt (''Gamalt or Sætesdal'' I, 307), skal ha prøva seg på å få kloa i ein av skattane som den legendariske stortjuven [[Kjetil Tjov]] hadde gøymt i fjellet, men utan hell: | Me trur at det må ha vore vår Hallvard Ånundsson her, som i fylgje det [[Johannes Skar]] har fortalt (''Gamalt or Sætesdal'' I, 307), skal ha prøva seg på å få kloa i ein av skattane som den legendariske stortjuven [[Kjetil Tjov]] hadde gøymt i fjellet, men utan hell: | ||
{{sitat|Hallvor Tveiten vilde taka medelen i Hårshovden. Medelen sto der som soli tærde fyrst. Men han somna, Hallvor, med same ho [dvs. soli] kom.}} | {{sitat|Hallvor Tveiten vilde taka medelen i Hårshovden. Medelen sto der som soli tærde fyrst. Men han somna, Hallvor, med same ho [dvs. soli] kom.}} | ||
{{thumb|Tveiten 9.jpg|På 1850-talet sette bøndene i Tveiti opp oppgangssag på Skarg. Ho sto framleis i 1917, då Gisle Midtun tok dette biletet, som me har fått frå Setesdalsmuseet.}} | |||
Men jamvel om han etter tradisjonen altså sovna ifrå det omtala høvet til å hente seg endå meir rikdom, var han elles både vaken og frampå, skjønar me. I 1830 fekk han tilslaget på [[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget Mosdøl]], då enka Anne Sigurdsdotter laut lata det bruket gå på auksjon, prisen var 352 speciedaler. I 1837 hadde han likevel pengar til å kaupe [[Lunden (Bykle gnr 13/1)|Lunden Mosdøl]] av Olav Mikkelsson for 697 speciar. Etter kaupet av Lunden flutte han dit med kona og dei yngre borna, og overlet bruken av Heimtveiti til eldstesonen. I 1850 kaupte Hallvard [[Bjones (Bykle gnr 16/8)|Bjones]] av Tarjei Tarjeisson Bjones, men overdrog straks etter det bruket vidare til versonen, Olav Gunnarsson Åkre. Olav Åkre leigde det bort til tarjeissønene i Bjones, og selde det i 1858 attende til dei. Det vert fortalt at Hallvard ei tid også åtte [[Kosi (Bykle gnr 14/28)|Kosi]], Byklum, gnr 14, bnr 28. Denne siste opplysninga kan ikkje stadfestast ut ifrå skriftlege kjelder, men kan endå vera rett. Opplysningane om eigedomane åt Hallvard Tveiten får i familietradisjonen gjerne fylgje av ein merknad om at «han kunne gange til kyrkja på eigen grunn». | Men jamvel om han etter tradisjonen altså sovna ifrå det omtala høvet til å hente seg endå meir rikdom, var han elles både vaken og frampå, skjønar me. I 1830 fekk han tilslaget på [[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget Mosdøl]], då enka Anne Sigurdsdotter laut lata det bruket gå på auksjon, prisen var 352 speciedaler. I 1837 hadde han likevel pengar til å kaupe [[Lunden (Bykle gnr 13/1)|Lunden Mosdøl]] av Olav Mikkelsson for 697 speciar. Etter kaupet av Lunden flutte han dit med kona og dei yngre borna, og overlet bruken av Heimtveiti til eldstesonen. I 1850 kaupte Hallvard [[Bjones (Bykle gnr 16/8)|Bjones]] av Tarjei Tarjeisson Bjones, men overdrog straks etter det bruket vidare til versonen, Olav Gunnarsson Åkre. Olav Åkre leigde det bort til tarjeissønene i Bjones, og selde det i 1858 attende til dei. Det vert fortalt at Hallvard ei tid også åtte [[Kosi (Bykle gnr 14/28)|Kosi]], Byklum, gnr 14, bnr 28. Denne siste opplysninga kan ikkje stadfestast ut ifrå skriftlege kjelder, men kan endå vera rett. Opplysningane om eigedomane åt Hallvard Tveiten får i familietradisjonen gjerne fylgje av ein merknad om at «han kunne gange til kyrkja på eigen grunn». | ||
| Linje 247: | Linje 256: | ||
Buskapen på garden i 1865 var 3 hestar, 19 kyr, 48 sauer og 20 geiter. Det er den største kreturflokken me har funne på nokon gard i Bykle på 1800-tallet. Sånaden same året var 6 tunner bygg og 9 tunner [[jordeple]]. | Buskapen på garden i 1865 var 3 hestar, 19 kyr, 48 sauer og 20 geiter. Det er den største kreturflokken me har funne på nokon gard i Bykle på 1800-tallet. Sånaden same året var 6 tunner bygg og 9 tunner [[jordeple]]. | ||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Tveiten 11.jpg|Hallvard Å. Tveiten, f. 1839, reiste i 1875 til Amerika med kona Anne Kjetilsdotter, fødd Dale, og sønene Kjetil og Ånund. Her er han avteken med sønene, det må vera kort etter at dei kom til USA.}} | |||
|{{thumb|Tveiten 13.jpg|Dei som sit fremst på dette biletet er Ånund (Andrew) Hallvardsson Tveiten og kona Ida, f Hanson. Dei som står attanfor dei skal etter det Ingebjørg Vegestog oplyser vera Hallvard Taraldsson Lunden Homme og syskenbarnet hans, Jorunn Slettevodd Homme (jfr. Valle V, 388 og 533).}} | |||
|} | |||
Hallvard Ånundsson var nærast til å overtaka garden av faren, men i praksis vart han berre brukar av ein ideell halvpart. Me trur at han budde i huset hjå faren, og set difor inn oversynet over familien hans her. | Hallvard Ånundsson var nærast til å overtaka garden av faren, men i praksis vart han berre brukar av ein ideell halvpart. Me trur at han budde i huset hjå faren, og set difor inn oversynet over familien hans her. | ||
| Linje 262: | Linje 276: | ||
Anne Kjetilsdotter kom frå [[Uppigard Homme (Valle)|Uppigard Homme]], bnr 1. Foreldra hennes var Kjetil Knutsson Dale og Gunhild Esaiasdotter, fødd Homme. Far hennes åtte også bnr 1 i [[Dale (Valle)|Dale]], og budde stundom der. Det var nok difor Anne vart oppskrive med etternamnet Dale då ho gifte seg, men her kallar me henne Homme, ettersom hovudomtalen av foreldra hennes i ''Vallesoga'' er plassert under den garden (jfr. ''Valle'' V, 282). | Anne Kjetilsdotter kom frå [[Uppigard Homme (Valle)|Uppigard Homme]], bnr 1. Foreldra hennes var Kjetil Knutsson Dale og Gunhild Esaiasdotter, fødd Homme. Far hennes åtte også bnr 1 i [[Dale (Valle)|Dale]], og budde stundom der. Det var nok difor Anne vart oppskrive med etternamnet Dale då ho gifte seg, men her kallar me henne Homme, ettersom hovudomtalen av foreldra hennes i ''Vallesoga'' er plassert under den garden (jfr. ''Valle'' V, 282). | ||
{{thumb|Tveiten 10.jpg|«Se, der kommer to hester. Det var det jeg tenkte, at det ikke kunne rommes i ett lass!» . Teikning av Tove Krogh 2005.}} | |||
Ånund skal ha vore svært nøgd, då heimanfylgja til Anne kom til gards. Når han skulle vera høgtideleg, hadde han det visst med å tala klokkardansk, og ved dette høvet skal han ha sagt: «Se, der kommer to hester. Det var det jeg tenkte, at det ikke kunne rommes i ett lass». | Ånund skal ha vore svært nøgd, då heimanfylgja til Anne kom til gards. Når han skulle vera høgtideleg, hadde han det visst med å tala klokkardansk, og ved dette høvet skal han ha sagt: «Se, der kommer to hester. Det var det jeg tenkte, at det ikke kunne rommes i ett lass». | ||
| Linje 289: | Linje 304: | ||
Dei refererte vilkåra tykkjest kurante nok, men når me tek med i rekninga at Ånund Hallvardsson same dagen som dette brevet vart tinglyst også sikra seg - ei rett nok noko mindre - foddogsyting frå Gunnar i Nordtveiti, vert det samla kåret nokså rikeleg. Men som me har vore inne på ovanfor, døydde Ånund ein månad etter at foddogsbreva vart skrivne. | Dei refererte vilkåra tykkjest kurante nok, men når me tek med i rekninga at Ånund Hallvardsson same dagen som dette brevet vart tinglyst også sikra seg - ei rett nok noko mindre - foddogsyting frå Gunnar i Nordtveiti, vert det samla kåret nokså rikeleg. Men som me har vore inne på ovanfor, døydde Ånund ein månad etter at foddogsbreva vart skrivne. | ||
{{thumb|Tveiten 14.jpg|Olav Ånundsson Tveiten (1862-1938), biletet er tydelegvis teke i eit fotografstudio, truleg i Kristiansand, og helst ein gong i 1890-åra.}} | |||
Olav Ånundsson gifte seg i 1895 med Asgjerd Bjørgulvsdotter Nesland. Tilliks med Lisle-Ånund og kona hans vart dei verande barnlause, og det er vel ikkje heilt fritt for at yngre skyldfolk, med tanke på bakgrunnen for at Olav fekk garden, har oppfatta dette som ein slags historisk ironi. Til gjengjeld fekk Olav og Asgjerd nokså romsleg økonomi. Då Tellef og Lisle-Olav Nesland, brørne hennes, drog til Amerika i 1903, gav ho dei 2000 kr med på ferda. | Olav Ånundsson gifte seg i 1895 med Asgjerd Bjørgulvsdotter Nesland. Tilliks med Lisle-Ånund og kona hans vart dei verande barnlause, og det er vel ikkje heilt fritt for at yngre skyldfolk, med tanke på bakgrunnen for at Olav fekk garden, har oppfatta dette som ein slags historisk ironi. Til gjengjeld fekk Olav og Asgjerd nokså romsleg økonomi. Då Tellef og Lisle-Olav Nesland, brørne hennes, drog til Amerika i 1903, gav ho dei 2000 kr med på ferda. | ||
| Linje 300: | Linje 316: | ||
Som nemnt var det Ånund Gunnarsson som hadde odelsretten. Han fekk skøyte hjå Knut Hovden i oktober 1918, og laut gjeva 15 000 kr. Dermed fekk då også Knut Hovden ein hyggeleg gevinst av handelen. Om prisen reint ålment skal kallast høg eller låg, kan sikkert diskuterast, men det var iallfall den til då høgste overdragingssummen for noko gardsbruk i Bykle. Men nå over til den nye eigaren: | Som nemnt var det Ånund Gunnarsson som hadde odelsretten. Han fekk skøyte hjå Knut Hovden i oktober 1918, og laut gjeva 15 000 kr. Dermed fekk då også Knut Hovden ein hyggeleg gevinst av handelen. Om prisen reint ålment skal kallast høg eller låg, kan sikkert diskuterast, men det var iallfall den til då høgste overdragingssummen for noko gardsbruk i Bykle. Men nå over til den nye eigaren: | ||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Tveiten 15.jpg|Aanund G. Tveiten (1871-1952) og kona Tone D., f. Mosdøl (1865-1944) Bak foreldra står Store- Gunhild (f 1896), framfor faren står Gunnar (f 1899) og i fanget på mora ligg Lisle-Gunhild (f 1902). Biletet tykkjest vera teke sumaren 1903. Frå Tore K. Mosdøl.}} | |||
|{{thumb|Tveiten 16.jpg|Heimtveit-folket ca 1925. Ståande: Store-Gunhild (1896-1972), Gunnar (1899-1981), Store-Dreng (1903-1985), Lisle-Dreng (1907-1994) , Hallvard (1909-1995 ) Lisle-Gunhild (1902-1995). Sitjande: Gunhild O. Tveiten, f. Nesland (1849-1938). Aanund G. Tveiten (1871-1952), Tone D. Tveiten, f. Mosdøl (1865-1944). Bilete frå Tore K. Mosdøl.}} | |||
|} | |||
* '''Ånund Gunnarsson Tveiten''', f 1871, d 1952 | * '''Ånund Gunnarsson Tveiten''', f 1871, d 1952 | ||
: g 1895 m Tone Drengsdtr. Mosdøl, f 1865, d 1944. Born: | : g 1895 m Tone Drengsdtr. Mosdøl, f 1865, d 1944. Born: | ||
| Linje 327: | Linje 348: | ||
Utover kårytingane måtte Gunnar Ånundsson overtaka ei gjeld på kr 4500, delvis til [[Valle Sparebank]] og delvis til Knut Vatnedalen. | Utover kårytingane måtte Gunnar Ånundsson overtaka ei gjeld på kr 4500, delvis til [[Valle Sparebank]] og delvis til Knut Vatnedalen. | ||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Tveiten 17.jpg|Fyre krigen var Gunnar ofte med som kjentmann for dei utanlandske jaktlaga til Thv. Heiberg. Her står han med hund midt i biletet. Fremst i rekkja ser ein Andres Bratteland, og mannen attom Gunnar er Olav K. (Mosdøl) Stavenes. Dei to attarste er engelske jaktarar. Bilete frå Knut A. Bratteland via Ingebjørg Vegestog.}} | |||
|{{thumb|Tveiten 18.jpg|Her er Tora og Gunnar Tveiten. Truleg teke ein gong i åra 1944 -1950? Fotografen var Jon O. Løyland, og Setesdalsmuseet skaffa biletet.}} | |||
|} | |||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Tveiten 19.jpg|Aanund og Svein Tveiten. Truleg teke ein gong i åra 1944 -1950? Fotografen var Jon O. Løyland, og Setesdalsmuseet skaffa biletet.}} | |||
|{{thumb|Tveiten 20.jpg|Gunnar Å. Tveiten. Offisielt ordførarbilete 1966.}} | |||
|} | |||
* '''Gunnar Ånundsson Tveiten''', f 1899, d 1981 | * '''Gunnar Ånundsson Tveiten''', f 1899, d 1981 | ||
: g 1933 m Tora Sveinsdtr. Røysland, f 1902, d 1980. Born: | : g 1933 m Tora Sveinsdtr. Røysland, f 1902, d 1980. Born: | ||
| Linje 343: | Linje 374: | ||
Gunnar var ordførar i Bykle i åra 1952-67, og representerte Bondepartiet, frå 1959 [[Senterpartiet]]. Han vart den fremste lokalpolitiske leiaren for motstanden mot oppdemming av [[Bykil]], og vert tillagt mykje av æra og/eller ansvaret for at [[I/S Øvre Otra]] til slutt laut nøye seg med byggje ut Bossvatn. Han hadde gjerne vilja redusere også denne utbyggjinga, og fått plassert dammen i Tveitsundet, men det gjekk ikkje regjeringa Borthen med på. (Linn, K.O.: ''Ei lita bygd i strid for livet, Om levekår og kraftutbygging i Bykle i 1950- og 60-årene'', h.oppgv. historie, UiO, 1995, passim). Det fortel noko om kor sterk overtyding han hadde om at vasskraftutbyggjinga skulle lata seg stoppe, at Gunnar på byrjinga av 1960-talet bygde nytt fjos ved sida av den gamle løa. | Gunnar var ordførar i Bykle i åra 1952-67, og representerte Bondepartiet, frå 1959 [[Senterpartiet]]. Han vart den fremste lokalpolitiske leiaren for motstanden mot oppdemming av [[Bykil]], og vert tillagt mykje av æra og/eller ansvaret for at [[I/S Øvre Otra]] til slutt laut nøye seg med byggje ut Bossvatn. Han hadde gjerne vilja redusere også denne utbyggjinga, og fått plassert dammen i Tveitsundet, men det gjekk ikkje regjeringa Borthen med på. (Linn, K.O.: ''Ei lita bygd i strid for livet, Om levekår og kraftutbygging i Bykle i 1950- og 60-årene'', h.oppgv. historie, UiO, 1995, passim). Det fortel noko om kor sterk overtyding han hadde om at vasskraftutbyggjinga skulle lata seg stoppe, at Gunnar på byrjinga av 1960-talet bygde nytt fjos ved sida av den gamle løa. | ||
I 1966 selde han ein gamal stall frå garden til [[Norsk Folkemuseum]]. Denne hadde rom til 4 hestar, og høytrev ovanpå stallsromet. Han vert lauseleg tidfest til 1700-talet. Folkemuseet sette oppatt huset fyrst i 2008, på [[Setesdalstunet på Norsk Folkemuseum|Setesdalstunet]] | I 1966 selde han ein gamal stall frå garden til [[Norsk Folkemuseum]]. Denne hadde rom til 4 hestar, og høytrev ovanpå stallsromet. Han vert lauseleg tidfest til 1700-talet. Folkemuseet sette oppatt huset fyrst i 2008, på [[Setesdalstunet på Norsk Folkemuseum|Setesdalstunet]] (By og bygd 43}}, s. 59.) | ||
Jamvel om politikken sikkert kravde mykje av tida hans, var Gunnar bonde heile livet. I 1953 vert det oppgjeve at buskapen på garden var hest, 5 kyr, 2 kalvar og 25 sauer. Av reiskap var her m.a. hesteslåmaskin og elektrisk motor. | Jamvel om politikken sikkert kravde mykje av tida hans, var Gunnar bonde heile livet. I 1953 vert det oppgjeve at buskapen på garden var hest, 5 kyr, 2 kalvar og 25 sauer. Av reiskap var her m.a. hesteslåmaskin og elektrisk motor. | ||
| Linje 351: | Linje 382: | ||
Svein Gunnarsson og kona hans overtok heimelen til bruket her i 1974. Nå sto oppdemminga av vatnet for døra. Med ei reguleringshøgde på 51 meter ville Skarg og jorda nedanfor husa verta borte, og uthusa kom også til å reise. Å brenne husa, eller selje dei til hyttebyggjarar, var ikkje tenkjande på for den nye eigaren. Tunet skulle bergast, men då laut det flytjast: «Hovudhus og stabbur kunne kan hende ha stått. Men det var ikkje plass nedanfor til å flytte løa og få tunet skikkeleg sett saman. Og så kom vegen. Dermed flytta vi like godt alt [..]», fortel Svein Tveiten i eit avisintervju frå 1999 (''[[Fæ'vennen]]'' 15.6.99). | Svein Gunnarsson og kona hans overtok heimelen til bruket her i 1974. Nå sto oppdemminga av vatnet for døra. Med ei reguleringshøgde på 51 meter ville Skarg og jorda nedanfor husa verta borte, og uthusa kom også til å reise. Å brenne husa, eller selje dei til hyttebyggjarar, var ikkje tenkjande på for den nye eigaren. Tunet skulle bergast, men då laut det flytjast: «Hovudhus og stabbur kunne kan hende ha stått. Men det var ikkje plass nedanfor til å flytte løa og få tunet skikkeleg sett saman. Og så kom vegen. Dermed flytta vi like godt alt [..]», fortel Svein Tveiten i eit avisintervju frå 1999 (''[[Fæ'vennen]]'' 15.6.99). | ||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Tveiten 21.jpg|Lopt og stoge i Heimtveiti etter flytjinga. I framgrunnen Dreng A. Tveiten y. (f 1907) og Gunhild A. Lyngtveit, f 1903. Bilete vart teke i 1992, og er lånt hjå Tore K. Mosdøl.}} | |||
|{{thumb|Tveiten 22.jpg|Husa på heimstøylen Fit i 1967. Foto frå Setesdalsmuseet.}} | |||
|} | |||
{{thumb|Tveiten 23.jpg|Svein G. Tveiten og familien hans ca 1990. Frå venstre Torunn, Gro, Gunnar, Tone og Svein.}} | |||
Alle dei gamle husa vart såleis tekne ned, og flytte eit stykke opp i bakken til Øytveit, slik at det vart eit velplassert og harmonisk nytun, og endå nokre grasbakkar under husa ned mot vatnet. Fjoset frå 1960-talet høyrde i grunnen ikkje heime mellom dei gamle husa, så det vart til hytte for Lisle-Dreng, eit stykke unna tunet. I staden vart det gamle fjoset frå Søtveiti flutt hit. Dette var ikkje i særleg god stand, så det måtte laftast inn ein god del, og vart såleis monaleg mindre enn det hadde vore. Men det viktigaste var likevel at det kom eit gamalt fjos på tunet. | Alle dei gamle husa vart såleis tekne ned, og flytte eit stykke opp i bakken til Øytveit, slik at det vart eit velplassert og harmonisk nytun, og endå nokre grasbakkar under husa ned mot vatnet. Fjoset frå 1960-talet høyrde i grunnen ikkje heime mellom dei gamle husa, så det vart til hytte for Lisle-Dreng, eit stykke unna tunet. I staden vart det gamle fjoset frå Søtveiti flutt hit. Dette var ikkje i særleg god stand, så det måtte laftast inn ein god del, og vart såleis monaleg mindre enn det hadde vore. Men det viktigaste var likevel at det kom eit gamalt fjos på tunet. | ||
| Linje 370: | Linje 407: | ||
I åra 1991 til 1993 vart det halde jordskifte i Tveiti. Etter at dette var avslutta, femnde bruket her over 6 teigar med eit samla areal på 6703 mål. I tillegg kjem det bruket eig i det store hei- og fjellarealet som Tveitegardane har ilag med [[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]]. | I åra 1991 til 1993 vart det halde jordskifte i Tveiti. Etter at dette var avslutta, femnde bruket her over 6 teigar med eit samla areal på 6703 mål. I tillegg kjem det bruket eig i det store hei- og fjellarealet som Tveitegardane har ilag med [[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]]. | ||
{{Byklesoga|[[Tveiti (Bykle gnr 11)|Tveiti]]|[[Nordtveiti (Bykle gnr 11/2)|Nordtveiti]]}} | |||
{{Byklesoga}} | |||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{F1}} | |||
{{nn}} | |||