291 440
redigeringer
m
Teksterstatting – «fylke = Aust-Agder» til «fylke = Agder»
Olav Mosdøl (samtale | bidrag) (Endring og tillegg av diverse data.) |
m (Teksterstatting – «fylke = Aust-Agder» til «fylke = Agder») |
||
| (5 mellomliggende revisjoner av samme bruker vises ikke) | |||
| Linje 12: | Linje 12: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 13 | | gnr = 13 | ||
| bnr = 3 | | bnr = 3 | ||
| Linje 41: | Linje 41: | ||
* '''Såve Såvesson Mosdøl''', f ca 1644, n m a 1664-77, 1698-1700, 1712(?), ikkje kjende born | * '''Såve Såvesson Mosdøl''', f ca 1644, n m a 1664-77, 1698-1700, 1712(?), ikkje kjende born | ||
Den neste me veit om var oppsitjar her heitte Olav. Han budde | Den neste me veit om var oppsitjar her heitte Olav. Han budde stundom i Mosdøl frå 1664 og frametter. Då han døydde i 1715 vart han oppskriven i kyrkjeboka som Olav Sveinsson. I den gamle gards- og ættesoga (100) står det at han sat i [[Berget (Bykle gnr 13/2)|Berget]], men det meste av tida si på garden åtte og bruka han 6 kalveskinn, og han hadde ikkje både Berget og [[Lunden (Bykle gnr 13/1)|Lunden]]. Det er vel mogeleg at han kan ha budd i Berget og samstundes åtte halvparten av det øvre bruket, men det er lettare å tenkje seg at han var eigar og oppsitjar på heile bruket her. | ||
Me trur det må vera vår Olav Sveinsson som vert omtala i ''Vallesoga'' (IV, 188), der det går fram at han i 1677 budde einkvarstad i [[Løyland (Valle)|Løyland]]. Han var då [[kyrkjeverje]], og vart stemnd av presten [[Esaias Bugge]] for noko uteståande kyrkjekyrleige. Då presten noko seinare noterte på domsbrevet at gjelda var betala, hadde Olav adressa Mosdøl, og han er atter oppførd som skattytar her frå slutten av 1680-åra og frametter. Som nemnt døydde han i 1715, og i fylgje kyrkjeboka skal han då ha vore 103 år gamal, og altså fødd ca 1612. Denne aldersoppgåva kan gjerne vera ei overdriving, men nokså gamal var han nok. | Me trur det må vera vår Olav Sveinsson som vert omtala i ''Vallesoga'' (IV, 188), der det går fram at han i 1677 budde einkvarstad i [[Løyland (Valle)|Løyland]]. Han var då [[kyrkjeverje]], og vart stemnd av presten [[Esaias Bugge]] for noko uteståande kyrkjekyrleige. Då presten noko seinare noterte på domsbrevet at gjelda var betala, hadde Olav adressa Mosdøl, og han er atter oppførd som skattytar her frå slutten av 1680-åra og frametter. Som nemnt døydde han i 1715, og i fylgje kyrkjeboka skal han då ha vore 103 år gamal, og altså fødd ca 1612. Denne aldersoppgåva kan gjerne vera ei overdriving, men nokså gamal var han nok. | ||
Kvar han kan ha | Kvar han kan ha stamma frå er eit anna spursmål. Me har ikkje fått auga på andre som heitte Olav Sveinsson frå Bykle på 1600-talet enn yngste son åt Svein Ånundsson Brotteli og andre kona, Jorunn Bjørgulvsdotter, men den Olav-en skal ha vore fødd ca 1650, og var såleis bortimot 40 år yngre enn vår mann, og så store feilmarginar på aldersoppgåvene er ikkje rimeleg å rekne med. Heller ikkje ''Vallesoga'' har noka meining om opphavet hans. | ||
Me lyt då berre seia at me ikkje veit kvar han var ifrå, og setje han opp utan gardsetternamn: | Me lyt då berre seia at me ikkje veit kvar han var ifrå, og setje han opp utan gardsetternamn: | ||
| Linje 55: | Linje 55: | ||
Dersom Tone Knutsdotter var brordotter åt Såve og Ånund, så var ho også syskenbarnet åt Alv Ånundsson, endå han må ha vore noko mykje yngre enn henne. Men anten ho var syskenbarnet hans eller ikkje, tykkjest det rimeleg å rekne med at her har vore ein skyldskap, ettersom Alv fekk overtaka eigedomen åt Olav og Tone, vel å merke medan iallfall Olav endå livde. Alv er oppførd som oppsitjar på bruket frå 1710 og frametter. | Dersom Tone Knutsdotter var brordotter åt Såve og Ånund, så var ho også syskenbarnet åt Alv Ånundsson, endå han må ha vore noko mykje yngre enn henne. Men anten ho var syskenbarnet hans eller ikkje, tykkjest det rimeleg å rekne med at her har vore ein skyldskap, ettersom Alv fekk overtaka eigedomen åt Olav og Tone, vel å merke medan iallfall Olav endå livde. Alv er oppførd som oppsitjar på bruket frå 1710 og frametter. | ||
{{thumb|Mosdøl 3.jpg|Stoge og lopt i Mosdøl ca 1916. Desse husa vart truleg bygde i Alv Ånundssons tid. Då biletet vart teke, var stoga ikkje i bruk. Ho vart rive i 1923, men loptet står framleis. Biletet her vart teke av Gisle Midtun med sikte på Setesdalsbandet av bokverket Norske Bygder, som kom ut i 1921, men vart likevel ikkje nytta der. Norsk Folkemuseum skaffa kopien.}} | |||
* '''Alv Ånundsson Mosdøl''', f ca 1671, d 1737 | * '''Alv Ånundsson Mosdøl''', f ca 1671, d 1737 | ||
: g m Margit Torleivsdtr, f ca 1676, d 1748. Born: | : g m Margit Torleivsdtr, f ca 1676, d 1748. Born: | ||
| Linje 118: | Linje 119: | ||
Jorunn Olavsdotter var frå [[innistog (Bykle gnr 14/1)|Innistog Byklum]], dotter åt Olav Torleivsson på det bruket og kona, Ingjerd Kjetilsdotter, fødd Trydal. | Jorunn Olavsdotter var frå [[innistog (Bykle gnr 14/1)|Innistog Byklum]], dotter åt Olav Torleivsson på det bruket og kona, Ingjerd Kjetilsdotter, fødd Trydal. | ||
{{thumb|Mosdøl 4.jpg|Grenader 1750. Teikning av Andreas Hauge i Pro Patria. Grenaderane var særskilt uttekne elitesoldatar som det berre var nokre få av i kvart kompani. Resten var musketerar. Våpenkjolen på denne tid var raud, med varierande regimentsfargar på oppslag, rabattar og underfór. Hatten nedst på teikninga er det eldste norsk uniformshovudplagget som er teke vare på (Forsvarsmuseet, Oslo). På framsida er han prydd med ei relieffplate i messing.}} | |||
Jon Taraldsson let seg verve til [[grenader]] (profesjonell elitesoldat) i 1769. I fylgje soldatrulla skal han ha vore 65 tommar høg. Dette svarar til vel 171 cm, så etter tida og tilhøva må han ha vore ein horveleg stor kar. Jon var framleis soldat i 1773. Seinare soldatrullar frå denne perioden er ikkje å finne, og me har heller ikkje funne andre spor etter mannen. Kanskje har han døytt under militærteneste i utlandet? | Jon Taraldsson let seg verve til [[grenader]] (profesjonell elitesoldat) i 1769. I fylgje soldatrulla skal han ha vore 65 tommar høg. Dette svarar til vel 171 cm, så etter tida og tilhøva må han ha vore ein horveleg stor kar. Jon var framleis soldat i 1773. Seinare soldatrullar frå denne perioden er ikkje å finne, og me har heller ikkje funne andre spor etter mannen. Kanskje har han døytt under militærteneste i utlandet? | ||
| Linje 154: | Linje 156: | ||
I 1825 tok Gunhild og Olav foddog, og overlet garden til eldste sonen: | I 1825 tok Gunhild og Olav foddog, og overlet garden til eldste sonen: | ||
* '''Tarald Olavsson Mosdøl''', f 1797, d 1867 | * '''[[Tarald Olavsson Mosdøl (1797–1867)|Tarald Olavsson Mosdøl]]''', f 1797, d 1867 | ||
: g 1822 m Ingebjørg Ånundsdtr. Trydal f 1799, d 1862. Born: | : g 1822 m Ingebjørg Ånundsdtr. Trydal f 1799, d 1862. Born: | ||
:* Torleiv, f 1822, d 1822 | :* Torleiv, f 1822, d 1822 | ||
| Linje 180: | Linje 182: | ||
I 1857 kom ein engelsk turist som heitte [[Frederick Metcalfe]] reisande oppetter dalen. Det var skjusstasjon i Mosdøl på denne tid, men ettersom det var i juli månad var alle byklarar, og jamvel skjusskaffaren Hallvard Ånundsson, på støylen. Metcalfe trong til mat og husrom, og bodsende han, men Hallvard nekta å koma. Metcalfe gav seg då opp i heia på leiting etter folk: | I 1857 kom ein engelsk turist som heitte [[Frederick Metcalfe]] reisande oppetter dalen. Det var skjusstasjon i Mosdøl på denne tid, men ettersom det var i juli månad var alle byklarar, og jamvel skjusskaffaren Hallvard Ånundsson, på støylen. Metcalfe trong til mat og husrom, og bodsende han, men Hallvard nekta å koma. Metcalfe gav seg då opp i heia på leiting etter folk: | ||
{{sitat|Heldigvis fann eg ein annan bonde, Tarald Mostad [les Mosdøl], som heldt til på ein støyl i nærleiken. Han overtala eg til å fylgje meg heim, og opne huset sitt for meg og bagasjen min. Han førde med seg noko frisk mjølk, som var den fyrste eg hadde smaka sidan eg reiste frå [[Oslo|Christiania]]. Etter å ha tent opp i gruva, og stelt til seng for meg, drog han attende til støylen, men lova å koma att med hest klokka 6 neste morgon for å skjusse meg til [[Vatnedalen (Bykle)|Vatnedalen]].}} | {{sitat|Heldigvis fann eg ein annan bonde, [[Tarald Olavsson Mosdøl (1797–1867)|Tarald Mostad]] [les Mosdøl], som heldt til på ein støyl i nærleiken. Han overtala eg til å fylgje meg heim, og opne huset sitt for meg og bagasjen min. Han førde med seg noko frisk mjølk, som var den fyrste eg hadde smaka sidan eg reiste frå [[Oslo|Christiania]]. Etter å ha tent opp i gruva, og stelt til seng for meg, drog han attende til støylen, men lova å koma att med hest klokka 6 neste morgon for å skjusse meg til [[Vatnedalen (Bykle)|Vatnedalen]].}} | ||
Så skjedde, og undervegs bad Tarald turisten om å skrive brev til futen med klage over den forsømmelege skjusskaffaren, slik at denne kunne få sparken, og Tarald sjølv overtaka ombodet hans. Han hadde skjøna at turisten var prestelærd, og for å styrkje posisjonen sin slo han kringom seg med ei rekkje fromme og gudelege talemåtar, som den kvassøygde teologen Metcalfe oppfatta som rein og skjær hykling, og når Tarald også kravde etter måten god betaling for hus, kost og skjuss, og ikkje minst uthefte, rann begeret fullt for engelskmannen. | Så skjedde, og undervegs bad Tarald turisten om å skrive brev til futen med klage over den forsømmelege skjusskaffaren, slik at denne kunne få sparken, og Tarald sjølv overtaka ombodet hans. Han hadde skjøna at turisten var prestelærd, og for å styrkje posisjonen sin slo han kringom seg med ei rekkje fromme og gudelege talemåtar, som den kvassøygde teologen Metcalfe oppfatta som rein og skjær hykling, og når Tarald også kravde etter måten god betaling for hus, kost og skjuss, og ikkje minst uthefte, rann begeret fullt for engelskmannen. | ||
| Linje 220: | Linje 222: | ||
Stundom var her også andre folk innom og lutbruka garden for Torleiv. Mellom dei som var her på slike vilkår kan nemnast Olav Jonsson Hoslemo, son åt ovannemnde Jon Olsson. Son åt Olav Jonsson att, Knut O. Lyngtveit, og Hallvard Ånundsson Tveiten, slo til helvtings med Torleiv eit par sumrar på byrjinga av 1930-talet, fortel Tore K. Mosdøl. | Stundom var her også andre folk innom og lutbruka garden for Torleiv. Mellom dei som var her på slike vilkår kan nemnast Olav Jonsson Hoslemo, son åt ovannemnde Jon Olsson. Son åt Olav Jonsson att, Knut O. Lyngtveit, og Hallvard Ånundsson Tveiten, slo til helvtings med Torleiv eit par sumrar på byrjinga av 1930-talet, fortel Tore K. Mosdøl. | ||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Mosdøl 7.jpg|Torleiv Ånundsson Mosdøl budde ikkje i den gamle stoga her, fortel Tore K. Mosdøl, han heldt til i eldhuset. Stoga tok han ned, og bruka det av tømmeret som var noko å ha, då han bygde seg nytt fjos i 1923. Tore Mosdøl fortel også at då foreldra hennes var til Mosdøl og dreiv i slåtten i fyrstninga av 1930-talet, låg dei på låven. At gamlestoga ikkje vart nytta, og knapt var buande i, vert stadfest av interiørfotografiet her, som vart teke av Gisle Midtun i 1916. Hit frå Setesdalsmuseet.}} | |||
|{{thumb|Mosdøl 6.jpg|Torleiv Ånundsson Mosdøl på eit bilete me har fått frå Ingebjørg Vegestog.}} | |||
|} | |||
* '''Torleiv Ånundsson Mosdøl''', f 1866, d 1939, ug | * '''Torleiv Ånundsson Mosdøl''', f 1866, d 1939, ug | ||
Torleiv sette opp nytt fjos i 1923. Han sat med garden til han døydde i 1939. Då overtok Olav Knutsson Stavenes frå grannebruket Lunden, som kaupte eigedomen på auksjonen etter Torleiv for 25 000 kr. Olav sto som eigar til 1965, men sonen, Lisle-Knut bruka eigedomen frå han gifte seg i 1947. | Torleiv sette opp nytt fjos i 1923. Han sat med garden til han døydde i 1939. Då overtok Olav Knutsson Stavenes frå grannebruket Lunden, som kaupte eigedomen på auksjonen etter Torleiv for 25 000 kr. Olav sto som eigar til 1965, men sonen, Lisle-Knut bruka eigedomen frå han gifte seg i 1947. | ||
{{thumb|Mosdøl 8.jpg|Tore og Knut Mosdøl i 1947.}} | |||
{|style="float:right; clear:right; " | |||
|-style="vertical-align:top;" | |||
|{{thumb|Mosdøl 9.jpg|Huset til Tore og Knut Mosdøl, truleg fotografert ein gong kring 1980. Tore står på terassen og biletet er hennes.}} | |||
|{{thumb|Mosdøl 10.jpg|Knut O. Mosdøl køyrer høy ein gong kring 1970. Foto: Tore K. Mosdøl.}} | |||
|} | |||
* '''Knut Olavsson Mosdøl''' (y.), f 1919, d 1994 | * '''Knut Olavsson Mosdøl''' (y.), f 1919, d 1994 | ||
: g 1947 m Tore Knutsdtr. Lyngtveit, f 1926. Born: | : g 1947 m Tore Knutsdtr. Lyngtveit, f 1926. Born: | ||
| Linje 233: | Linje 246: | ||
::* Lene, f 1983 | ::* Lene, f 1983 | ||
:: Gunnar g m Alexandra Oppedal. | :: Gunnar g m Alexandra Oppedal. | ||
:* Hildegunn, f 1961, sekretær,sb m Tom | :* Hildegunn, f 1961, sekretær,sb m Tom Olav Trydal, sjå [[Soltun (Bykle gnr 15/28)|Soltun]], gnr 15, bnr 28 | ||
:* Grethe, f 1972, sj.pl., busett [[Faremo | :* Grethe, f 1972, sj.pl., busett [[Faremo (Rysstad)|Faremo]] g m Steinar Nomeland | ||
Tore Knutsdotter er frå [[Lyngtveit (Bykle gnr 11/3, 6-8)|Lyngtveit]]. Ho er dotter åt Knut Olavsson på det bruket og kona, Gunhild Ånundsdotter, fødd Tveiten. | Tore Knutsdotter er frå [[Lyngtveit (Bykle gnr 11/3, 6-8)|Lyngtveit]]. Ho er dotter åt Knut Olavsson på det bruket og kona, Gunhild Ånundsdotter, fødd Tveiten. | ||
| Linje 264: | Linje 277: | ||
* {{kartverket|39435}} | * {{kartverket|39435}} | ||
{{Byklesoga}} | {{Byklesoga|[[Mosdøl (Bykle gnr 13)|Mosdøl]]|[[Neire Mosdøl (Bykle gnr 13/1-2)|Neire Mosdøl]]}} | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{artikkelkoord|59.35023|N|7.33474|Ø}} | {{artikkelkoord|59.35023|N|7.33474|Ø}} | ||
{{nn}} | |||