Nøkleby (Østre Toten): Forskjell mellom sideversjoner

{{Infoboks gard

| bgfarge      =  

| navn          = [[Nøkleby (Østre Toten)|Nøkleby]]

| bildestr      =  

| altnavn      =  

| førstnevnt    =  

| sted          = Kolbu sokn

| kommune      = Østre Toten

| gnr          = 233 og 234

| bnr          =  

| postnr        = 2850

}}

Av [[jordebok]] og middelalderbrev frå sist på 13- og tidleg på 1400-talet ser vi at nyklebygardane var delvis [[kyrkjegods]] og delvis privat gods. Privat gods vil ikkje nødvendigvis seia at oppsitjaren (brukaren) åtte garden han brukte. I middelalderen var jordegods det tryggaste investeringsobjektet. Folk som hadde pengar til overs, investerte i gardar og gardpartar.  

== Garddeling ==

Her ser vi at det var minst to nyklebygardar alt tidleg på 1400-talet. Når garden var delt rundt 1400, må vi rekne med at det var minst to nyklebygardar også føre [[Svartedauden]] (1349). Det er ikkje usannsynleg at delinga av garden skriv seg frå 1000 – 1100-talet.

I lensrekneskapane for 1626 ser vi at Oluf Nykleby laut bøte 6 ½ dalar og 2 album fordi han hadde vori i slåsskamp med Kjell Solbjør. Kva for ein nyklebygard denne Oluf høyrde heime på, veit vi ikkje. Den austre nyklebygarden vart delt i to bruk i fyrste halvdelen av 1600-talet.  

I 1666 fann kongen ut at han ville ha oversikt over kor mange soldatar bygdene i Noreg kunne stille. Sokneprestane fekk i oppgåve å telje alle karfolk. På den vestre nyklebygarden finn vi att den same Kristoffer som i 1657. Han heitte Kristoffer Olsen og var 46 år gammal. Han hadde sønene Jens Jørgensen (steson), 23 år gammal, og Ole Kristoffersen, 11 år gammal. På den austre garden, som var delt i to bruk, var Hans og Ivar brukarar, som i 1657. Hans Einarsen var 66 år gammal og Ivar 56 år. Hans hadde sønene Hans Hansen, 10 år og Einar Hansen, 7 år. Ivar står ikkje oppført med søner. Det var to tenestekarar på denne garden, Tollof Rasmussen, 65 år og Gullik Kristiansen, 12 år. I alt var det 9 karfolk i Nyklebygrenda. Går vi ut frå at det var litt fleire kvinnfolk enn karfolk, kan det ha vori i alt omtrent 20 personar på dei tre gardane.

== Brukarrekkja i Bortigarden (austre nedre) Nykleby frå 1657 ==

1. Hans Einarsen (ca 1600 – ca 1679), gift med Siri Gulbrandsdotter (død ca 1659). Born: Hans (ca 1656), Einar (Eynert) (ca 1659) og Mari. Siri Gulbrandsdotter åtte ein del i Majer. Hans Einarson må ha vori oppattgift. Vi finn Hans som brukar på ein av nyklebygardane både i 1657, 1666 og 1669. I skattelistene er han oppført frå 1669 til 1679. I 1680 er det oppgitt at «Haagen og Enchen» er brukarar på den eine nyklebygarden. Håken var i Oppigarden, så enkja må ha vori Siri Gulbrandsdotter, enkja etter Hans Einarsen i Bortigarden.  

2. Anders Nilsen (ca 1650 - 1712) gift med Mari Karlsdotter (ca 1645 - 1710) er nemnd som brukar fyrste gong i 1685. Born: Nils (ca 1682 – 1742), Mari (ca 1684), Gjertrud (ca 1687).

4. Gunder Olsen Nykleby (frå [[Vester-Balke]]) (1713 – 1795) gift 1741 med gardjenta Margrete Nilsdotter (1716 – 1806), fekk skjøte frå svigerfar sin på den delen han åtte i garden i 1741. I 1745 fekk Gunder skjøte på ein del av garden frå Siri Wendel. Gunder og Margrete sat svært godt i det, men var barnlause. Even Hansen, systerson åt Margrete, tok over garden etter dei. På skiftet etter Margrete og Gunder i 1807 arva Even Hansen verdien av garden. Garden vart verdsett til 2000 riksdalar. Arvingane etter Gunder Olsen arva alle kontantar og uteståande fordringar, i alt 3000 riksdalar. Ved folketeljinga i 1801 står det at Margrete Nilsdotter levde av føderåd og var «husbondens moster», medan Even Hansen var oppført som «husbonde». Gunder Olsen kjøpte Hubrei i 1764. Den garden var det Anders Evensen, nesteldste son åt Even Hansen (brukar nr 5), som vart ved.

== Brukarrekkja i Vestigarden frå 1630-talet ==

1. Jørgen er brukar på 1630- og 40-talet, han åtte ein del av garden sjølv. Vi kjenner til to av sønene hans, Jens Jørgensen (fødd ca 1643) og Torkel Jørgensen (fødd ca 1644). I 1667 søkte Torkel om å få gifte seg med tremenningen sin, Margrete Torkelsdotter. Jørgen må ha døydd føre 1653. Enkja gifta seg oppatt med Kristoffer Olsen, brukar nr 3, og dei fekk ein son ca 1655.

2. Haldor står oppført som brukar i skattelistene 1641 – 43.

4. Jon står som brukar i 1682 saman med Kristoffer. I 1684 og 1685 er Kristoffer den einaste brukaren, og frå 1685 til 1694 er Jon den einaste brukaren. I 1695 og 1696 står Jon og Ole som brukarar. Ole kan ha vori son åt Kristoffer Olsen, i 1696 fekk han ei dotter som vart døypt Maren. Vi veit ikkje meir om Jon og Ole. Frå 1700 er Lars og Jens førte opp som brukarar på den vestre garden. Ut frå dette ser det ut til at Vestigarden vart delt i to bruk rett føre 1700 (sjå Midtre).

I 1720 klaga Jens Håkensen og Jens Evensen Nykleby (Midtre) over finnen Ole Bertelsen, som hadde fått bykselbrev frå futen Nernst på ein plass ved Midtbusætra. Desse to Jens-karane sætra på Midtbu. Finnen vart på det næraste frikjend.

Gunder Nilsen fekk skjøte frå Siri Wendel på ein del av vestre Nykleby i 1745. Gunder Nilsen delte sin del av Vestigarden mellom dei to sønene sine. Eldste sonen, Ole, fekk skjøte på det som i dag heiter Vestigarden i 1759. Gunder beheldt den andre delen, det som i dag heiter Nistugua, til 1777. Da fekk yngste sonen, Nils, skjøte på denne delen.

12. Ole Andersen Kubrud (ca 1794) kjøpte garden i 1839. Gift med Berte Hansdotter Synsteby (ca 1800). Born: Anders (1823), Hans (1829). I 1875 budde Berte hos sonen Hans Olsen på Vestre Tronset, men hadde føderåd frå Vestigarden Nykleby.

   

14. David A. Nøkleby (1852 - 1911) tok over garden etter far sin. Det er ikkje tinglyst skjøte eller føderådskontrakt, så overtakingsåret er ikkje funni. Overtakinga skjedde ein gong mellom 1875 og 1894. David kjøpte Oppigarden Nykleby i 1907. David var gift med Mathea Hansdotter Møllerhagen (1855 – 1922). Born: Klara Emilie (1874 – 1898), Magda Josefine (1876 – 1898), Hans (1884 – 1971), Anders (1886), Klara Magdalena (1900). Sonen Anders drog åt Forman i [[Nord-Dakota]] i 1913. I 1918 reiste han heim att til Noreg, men utvandra til Kanada i 1924. I 1925 kom han attende til Forman i Nord-Dakota.

16. Magnhild Nøkleby (1916) gift 1941 med Johannes G. Tandsæther (1914) hadde garden frå 1957 til 1985. Born: Bjørg Helene (1950), Hans Jostein (1954).

17. Hans Tandsæther (1954) er brukar frå 1985. Gift 1980 med Anna Kristin Ullavik frå [[Sykkylven]] (1953). Born: Maren Randi (1982), Jon David (1985).

3. Ole Nilsen fekk skjøte på Nistugua frå far sin i 1796. I 1797 vart det sett opp føderådskontrakt mellom far og son. Ole Nilsen selde garden i 1799. Føderådskontrakta til faren vart tinglyst same året.  

6. Johanne Maria Olsdotter Nøkleby (1826 – 1911), gift 1845 med Even Andersen Hubrei (1821 – 1887). Born: Anders (1846 – 1848), Alemine (1850), Anders (1851 – 1889), Ole (1856 – 1892), Peter (1859 – 1911), Mina (1862), Nils (1865), Johan (1869). Anders var landhandlar i Totenvika og på Bilitt, sjå Oppigarden. Ole var landhandlar på Skramstad i Totenvika etter bror sin, kjøpte Faut-Narum. Peter var gardbrukar i Oppigarden. Mina var gift med Ole Gaarder på Melgarden Garde. Nils tok over Nistugua.

== Brukarrekkja på Midtre frå 1697 ==

Nils Jensen (1697 – 1774) var gift med Marte Jensdotter (ca 1712 – 1774). Born: Mari (1735), Jens (1738 - 1818), Kari (1740), Mari (1743), Anders (1745), Ane (1748), Birte, Marte.

Når vi ser bort frå åra 1841 – 1849, da Peder Fauchald åtte garden, har garden vori i same slekta frå 1697, da Jens Evensen fekk bykselbrev på ein del av den vestre nyklebygarden, til i dag.

I 1801 var det to husmannsplassar, der det budde i alt sju personar.

I 1865 var det 11 plassar, der det budde 63 personar. Plassane fordelte seg slik på dei fem gardane:

[[Kategori:Garder]]

[[Kategori:Kolbu]]

[[Kategori:Østre Toten kommune]]

{{nn}}