lokalhistoriewiki.no

Skulehistorie i Jølster: Forskjell mellom sideversjoner

Side Samtale

Skulehistorie i Jølster (vis kilde)

Sideversjonen fra 13. jan. 2023 kl. 14:11

13 209 byte lagt til ,  13. jan. 2023
ingen redigeringsforklaring
(-)
Ingen redigeringsforklaring
 
(24 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
[[Skulehistorie i Jølster]] skal gi ei oversikt over skulekrinsar, skulehus, skulevegar, statistikk, kjelder og arkiv frå [[Jølster kommune]] si skulehistorie.
{{innhold høyre}}
'''[[Skulehistorie i Jølster]]''' skal gi ei oversikt over skulekrinsar, skulehus, skulevegar, statistikk, kjelder og arkiv frå tidlegare [[Jølster kommune]] si skulehistorie.
Målet er å utvide denne artikkelen med mest mogeleg fakta. Bidra gjerne med meir informasjon.
Målet er å utvide denne artikkelen med mest mogeleg fakta. Bidra gjerne med meir informasjon.
== Oversikt over skulekrinsar ==
 
Siste tiåret av 1800-talet besto styret i skulekrinsen av ni kommunevalde medlemmar samt sognepresten, ordføraren og ein representant frå lærarane.
==Oversikt over skulekrinsar==
{| class="wikitable sortable"
{| class="wikitable sortable"
|-
|-
! 1891!! 1896
!Før 1890
!1891!!1896
!1898 !!1901
!1947
!50-talet
!1960
!1964
!1968
! 1969
!1970
! 1972
|-
|-
|Eikaas
|[[Eikås krins|Eikaas]]
|Eikaas||Eikaas
| rowspan="2" |Eikaas|| rowspan="2" |Eikaas
| rowspan="2" |Eikaas
| rowspan="2" |Eikaas
| rowspan="2" |Eikaas
| rowspan="2" |Eikaas
| rowspan="7" |[[Vassenden skule (Jølster)|Vassenden]]
| rowspan="7" |Vassenden
| rowspan="7" |Vassenden
| rowspan="7" |Vassenden
|-
|-
|[[Fluge krins|Fluge]]
|Fluge
|Fluge
|Fluge
|-
|-
|[[Gjesdal krins|Gjesdal]]
|Gjesdal
|Gjesdal
| Gjesdal
|Gjesdal
|Gjesdal
|Gjesdal
|Gjesdal
|Gjesdal
|-
|[[Svidal krins|Svidal]]
|Svidal
|Svidal
|Svidal
| rowspan="2" |Aalhus
| rowspan="2" |Aalhus
| rowspan="2" |Aalhus
| rowspan="2" |Aalhus
| rowspan="2" |Aalhus
| rowspan="2" |Aalhus
|-
|[[Ålhus krins|Aalhus]]
|Aalhus||Aalhus
|-
|[[Sandal krins (Jølster)|Sandal]]
|Sandal
|Sandal
|Sandal
| Sandal
| rowspan="2" | Sandal
| rowspan="2" |Sandal
| rowspan="2" |Sandal
| rowspan="2" |Sandal
|-
|[[Myklebust krins (Jølster)|Myklebust]]
|Myklebust
|Myklebust
|Myklebust
|Myklebust
|-
|
| ||
| ||
|[[Dalen krins (Jølster)|Dalen]]
|Dalen
|Dalen
|Dalen
|Dalen
| rowspan="2" |Sunde
| rowspan="9" |Skei
| rowspan="12" |Skei
|-
|[[Sunde krins (Jølster)|Sunde]]
|Sunde
|Sunde
|Sunde
|Sunde
| Sunde
|Sunde
|Sunde
| Sunde
|Sunde
|-
|-
|Aalhus
|[[Vika krins (Jølster)|Vikens]]
| rowspan="2" |Vikens
| rowspan="2" |Vikens
| rowspan="2" |Vikens
| rowspan="2" |Vikens
| rowspan="2" |Vikens
| rowspan="3" |Vikens
| rowspan="6" |[[Skei krins|Skei]]
| rowspan="6" |Skei
| rowspan="7" |Skei
| rowspan="7" |Skei
|-
|-
|Aardal
|Skrede
|-
|-
|Helgheim
|
|[[Sygnesand krins|Søgnesand]]||Søgnesand
|Søgnesand
|Søgnesand
|Søgnesand
|-
|-
|Viken
|[[Veiteberg krins|Veiteberg]]
|Veiteberg
|Veiteberg
|Veiteberg
|Veiteberg
|Veiteberg
|Veiteberg
|-
|-
|[[Klakegg krins|Klakeg]]
|Klakeg
|Klakeg
|Klakeg
|Klakeg
|Klakeg
|Klakeg
| rowspan="2" |Klakeg
|-
|-
|
|[[Heggheim krins|Hegheim]]|| Hegheim
|Hegheim
|Hegheim
|Hegheim
|Hegheim
|-
|-
|Veiteberg
| colspan="8" |(Førde i Breim kommune før 1964)
|[[Førde krins (Breim)|Førde]]
|-
|Navnløs (Haugen)
|Navnløs (Haugen)
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|[[Åmot krins (Jølster)|Aamodt]]
|-
|Navnløs (Haugen)
|Navnløs (Haugen)
|[[Årdal krins (Jølster)|Aardal]]
|[[Årdal krins (Jølster)|Aardal]]
| rowspan="2" |[[Årdal krins (Jølster)|Aardal]]
| rowspan="2" |[[Årdal krins (Jølster)|Aardal]]
| rowspan="2" |[[Årdal krins (Jølster)|Aardal]]
| rowspan="2" |[[Årdal krins (Jølster)|Aardal]]
| rowspan="2" |[[Årdal krins (Jølster)|Aardal]]
| rowspan="2" |[[Årdal krins (Jølster)|Aardal]]
| rowspan="2" |[[Årdal krins (Jølster)|Årdal]]
| rowspan="2" | [[Årdal krins (Jølster)|Årdal]]
|-
|
|[[Helgheim krins|Helgheim]]||Helgheim
|Helgheim
|-
|-
|Sunde
|
| Hammer
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|}
==Skulekrinsar ==
Det var i 1895 skulehus i 13 av dei 15 krinsane. Desse skulehusa var omtrent like store - 6x6x3 meter - med eit klasserom og eit kammers til læraren. Skulehusa i Helgheim og Aalhus var noko mindre, og i Gjesdal, Svidal og Søgnesand leigde dei lokale på gardane.
 
*[[Eikaas krins]] - elevane her vart flytta til Vassenden skule frå 1968.
*[[Fluge krins]] - elevane her vart flytta til Eikås krins frå 1897.
*[[Svidal krins]] - elevane her vart flytta til Ålhus krins frå 1897.
*[[Aalhus krins]] - elevane her vart flytta til Vassenden skule frå 1968.
*[[Aardal krins]]
*[[Helgheim krins]] - slått saman med Klakkegg krins i 1954, og vidare med Skei frå 1960.
*[[Viken krins (Jølster)|Vika krins]] - elevane her vart flytta til Skei skule frå 1960.
*[[Klakeg krins]] - elevane her vart flytta til Skei skule frå 1960.
*[[Heggheim krins]]
*[[Veiteberg krins]] - elevane her vart flytta til Skei skule frå 1960.
*[[Aamodt krins]] - elevane her vart flytta til Skei skule frå 1970.
*[[Lunde krins (Jølster)|Lunde krins]]
*[[Sunde krins (Jølster)|Sunde krins]]
*[[Søgnesand krins]] - slått saman med Vika krins på 1950-talet. Elevane herifrå seinare sendt til Skei.
*[[Myklebust krins (Jølster)|Myklebust krins]] - Lagt ned i 1947, elevane sendt til Sandal krins og Dalen krins.
*[[Sandal krins (Jølster)|Sandal krins]] - elevane her vart flytta til Vassenden skule frå 1968.
*[[Gjesdal krins]] (Vassenden) - elevane her vart flytta til Vassenden skule frå 1968.
*[[Dalen krins (Jølster)|Dalen krins]] - slått saman med Sunde krins i 1969.
*[[Førde krins (Breim)|Førde krins]]
*[[Skei krins]]
*[[Vassenden skule (Jølster)|Vassenden skule]]
 
==Skuleveg==
Ifølgje ''Plan for folkeskularne i Jølster 1913'' kunne skular med 20 eller fleire elevar, kor skulevegen var "lang og mødsam" delast så at barna i storskulen var i ei klasse, medan småskulen kunne delast i mindre klassar med kvar sine skulestadar.
 
==Skuledagen==
Skuleåret vart i 1913 rekna frå 1. april til 31. mars. Nye elevar vart tekene opp i skulen i starten av året. Sist i skuleåret var det opp til læraren å avgjere kven av elevane som skulle oppflyttast i høgare klasser. Det vert held ei årsprøve på slutten av skuleåret for dei fleste elevane, og ei avgangsprøve for dei elevane som var ferdige med skulen. Skuledagen skulle etter ''Plan for folkeskularne i Jølster 1913'' starte med bøn og salmesong. Fråvær måtte noterast av lærar. I planen står det også at "''borni skal hava viss plass i skulen, og gutar og gjentor maa ikkje sitja um einannan. Dei maa sitja sømeleg, og soleis at dei ikkje fær mein av det''". Barna skulle ha 5-10 min. pause mellom kvar time, og ein timeslang pause etter tre timar skule. "Likamleg refsing" var berre tillet i dei krinsane kor dette var vedteke. 
 
===Opplæringa===
I ''Plan for folkeskularne i Jølster 1913'' er målet for opplæringa sagt å vere "''aa hjelpe barnet fram til fullt medvitande kristenliv og til aa verta gode og dugande samfundslemer.''" Det verkar riktignok ikkje som heile befolkning dela oppfattinga av dette undervisingsmålet, då det i ''Femårsmeldinga for folkeskulen i Jølster 1891-1895'' bemerkast at ein hev eit problem med å halde borna i skulen etter konfirmasjonen. Dette fordi folk flest ansåg konfirmasjonen som målet for undervisninga, og dermed ikkje såg behov for meir skulegong sjølv om elevane ikkje naudsyntvis hadde lært alt dei skulle.


Det vart undervist i kristendom, norsk, soga, landkunna, rekning, skrivning og song. Det var også opplæring i teikning, handarbeid (sløyd for gutar og saum for jentar). 
{| class="wikitable"
|+Timedeilingi (1913)
! rowspan="2" |Læregreinen
! colspan="2" |Ukløyvd skule
! colspan="2" |2 kløyvd skule
! colspan="3" |3 kløyvd skule
! colspan="4" |4 kløyvd skule
|-
!1stre deild
!2dre deild
!1ste deild
1ste klasse
!2dre deild
2dre klasse
!1ste deild
1ste klasse
!2dre deild
2dre klasse
!2 deild
3die klasse
!1ste deild
1ste klasse
!2dre deild
2dre klasse
!2dre deild
3die klasse
!2dre deild
4de klasse
|-
|'''Kristendom'''
|6
|6
|6
|6
|6
|6
|6
|6
|6
|6
|6
|-
|'''Norsk'''
|9
|11
|9
|12
|9
|11
|12
|8
|8
|7
|7
|-
|'''Soga'''
|1
|2
|1
|2
|1
|2
|2
|1
|2
|3
|3
|-
|'''Landkunna'''
|1
|2
|1
|2
|1
|2
|2
|1
|2
|3
|3
|-
|'''Rekning'''
|5
|6
|5
|7
|5
|6
|7
|6
|6
|6
|6
|-
|'''Skriving'''
|5
|3
|5
|1
|5
|3
|1
|5
|4
|2
|2
|-
|'''Teikning'''
|
|2
|
|2
|
|2
|2
|
|
|2
|2
|-
|'''Handarbeide'''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|3
|3
|-
|'''Kropsøving'''
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|1
|1
|-
|'''Song'''
|2
|2
|2
|2
|2
|2
|2
|2
| 2
|2
|2
|-
|'''Timetal for vika'''
|30
|36
| 30
|36
|30
|36
|36
|30
|30
|36
|36
|}
|}
== Skulekrinsar ==
 
== Skuleveg ==
== Lærarar==
== Lærarar ==
 
{| class="wikitable sortable"
{| class="wikitable sortable"
|-
|-
! Etternamn!! Fornamn!! Fødd!! Skule!! Tilsett år!! Slutta år !! Utdanning frå !!Merknad
!Namn!!Fødd !!Skule!! Tilsett år !!Slutta år !!Utdanning frå!! Merknad
|-
|E. Fosheim
|1846
|
|1867
|
|Balestrand og Stord
|Kyrkjesonger
|-
|Ole O. Viken
|1848
|
|1870
|
|Balestrand
|
|-
|Anton Fond
|1866
|Sunde
Søgnesand
 
Helgheim
|1888
|
|Stord
|Lærar i Sunde og Søgnesand 1888-1893.
|-
|Johan fredrik Skram
|1861
|
|1998
|1891
|Stord
|
|-
|Ludv. Fugle
|1860
|
|1880
|
|Balestrand
|
|-
|Anders Markussen Kvamme
|1867
|
|1890
|1891
|Stord
|
|-
|Martinius Dvergsdal
|1863
|Klakegg
|1891
|1916
|Stord
|
|-
|L. Indrebø
|1864
|
|1891
|
|Stord
|Kyrkjesongar
|-
|Johannes Fossheim
|1867
|
|1893
|
|Hamar
|Vikar 1889-91. Lærar i Jølster i fleire periodar.
|-
|Andreas Eide
|1874
|
|1895
|
|Stord
|
|-
|Andreas Høisæth
|1873
|
|1895
|
|Hamar
|
|-
|A. Remme
|1874
|
|1895
|
|Efterstøl
|
|-
|A. Fossen
|1858
|
|1898
|
|Balestrand
|Ansatt i folkeskulen frå 1878. Kyrkjesongar.
|-
|A. Øgaard
|1872
|
|1887
|1902
|Volden
|Ulike kjelder ikkje einige om oppstartsår: enten 1897 eller 1887.
|-
|L. Berild
|1856
|
|1899
|
|Tromsø
|Kyrkjesongar
|-
|S. Øgaard
|1874
|
|1899
|1900(?)
|Volden
|Flyttet til Stavanger amt 1900
|-
|Johan Olson Rognebakke
|1872
|Eikås
|1899
|
|Volda
|
|-
|J. Aalhus
|1880
|
|1900
|
|Elverum
|
|-
|Anders R. Myklebust
|1877
|
|
|
|
|Vikar i Breim og Jølster mellom 1901-1906
|-
|Sigurd Heggheim
|1991
|Viken
|1907
|
|Volda
|Sønn av lærar Sjur Bendiksen.
|-
|Ivar Glomnes
|1884
|Ålhus
Framhaldsskulen
|1908
|1909
|Volda
|
|-
|Johannes Leiro
|1885
|Folkeskulen
Framhaldsskulen
|1909
|1910
|Stord
|
|-
|Nils Fitje
|1889
|
|1912
|1912
|Stord
|Seinare lærar i Vevring, Sjuk og Søreide
|-
|Johannes Andersson Klakegg
|1887
|Sunde
Søgnesand
 
Klakegg
|1912
|1957
|Volda
|Lærar i Sunde og Søgnesand 1912-16, sidan Klakegg.
|-
|Samuel Sandnes
|1890
|Ålhus
|1912
|1914
|Volda
|
|-
|Per Olai Åland
|1891
|
|1913
|1917
|Volda
|
|-
|Hermund Thune
|1891
|Ålhus
|1914
|
|
|
|-
|Peder Aaland
|1891
|
|
|
|Volda
|Lærar i Jølster i 3,5 år.
|-
|Birgitta Strand Fløtra
|1888
|
|1915
|1915
|Volda
|Vikar.
|-
|Nils Skutle
|1894
|
|1915
|1916
|Kristiansand
|Kordirigent og musikklærar.
|-
|Andreas Hamar
|1892
|Sandal
Gjesdal
|1916
|
|Volda
|Lærar i Vevring 1914-16, Sandal 1916 og Gjesdal frå 1920.
|-
|Jakob Aa
|1887
|
|1916
|1916
|Volda
|Seinare lærar i Breim.
|-
|Bergit Teresa Storgjerde
|1995
|
|1916
|1919
|Volda
|
|-
|Eirik Hjellbrekke
|1889
|Eikås
|
|
|Volda
|Lærar i Sulitjelma 1913-18.
|-
|Ida Myklebust
|1896
|Heggheim-Søgnesand
|1917
|1920
|Volda
|
|-
|Karl Henrik Muri
|1888
|
|1917
|1919
|Volda
|
|-
|Jonas B. Flatjord
|1895
|Åmot
|1919
|
|Elverum
|Seinare lærar i Sande, Gaular.
|-
|Kristine Klakegg
|1897
|Sunde
|1919
|1922
|Volda
|
|-
|Maria Severine (Viken) Huslid
|1899
|Heggheim
Søgnesand
|1920
|1923
|Volda
|Seinare lærerinne i Vik. Gift med lærar Olav Huslid.
|-
|Olav Emil Huslid
|1899
|Viken
|
|
|Volda
|Gift med lærarinne Maria Severine Viken Huslid.
|-
|Inga K. (Øygard) Bakke
|1899
|Åmodt
Veiteberg
|1921
|
|Volda
|
|-
|Kristian Eikås
|1899
|Sandal
|1921
|
|Volda
|
|-
|Ingolf Helgheim
|1898
|Årdal
|1921
|
|Volda
|Kyrkjesongar
|-
|Johannes Samuelson Helgheim
|1900
|Sunde
|1923
|
|Volda
|
|-
|Sigurd Huus
|1900
|
|1923
|1930
|
|
|-
|Sverre Myklebust
|1902
|Veiteberg
Skei
|1924
|1970
|Notodden
|Skulestyrar ved Skei 1968-70.
|-
|Malmfrid Hole Lunde
|1901
|Søgnesand/Kjøsnesfjorden
Heggheim
|
|
|Volda
|
|-
|Kristiane Fluge
|1902
|Ålhus
|1926, 1928-
|
|Volda
|Var vikar fyrste halvår 1926, ansatt frå 1928.
|-
|Ida Myklebust Øen
|1896
|
|
|
|Statens lærarinneskule, Stabekk
|Lærarinne i Jølster i 3 år. Seinare i Innvik og Hyllestad.
|-
|Anders Myklebust
|1907
|
|1929
|1935
|Notodden
|Vikar i Jølster 1929-35.
|-
|Einar Veiteberg
|1909
|
|
|
|Volda
|Seinare lærar i Hamre.
|-
|Oline Eikeland
|1903
|
|1936
|1938
|Den kv. industriskole i Bergen
|Handgjerningslærarinne.
|-
|Lovise Bjørkeli
|1904
|
|etter 1937
|
|Levanger
|Lærarinne i Jølster i 3 år.
|-
|Ludvik Myklebust
|1903
|Myklebust
|1937
|1939
|Volda
|
|-
|Oddmund Klakegg
|1914
|Myklebust
Framhaldsskulen
|1939
|
|Volda
|Lærer i Myklebust 1939-45, deretter framhaldsskulen.
|-
|Dagrun Fossheim
|1923
|Søgnesand
Sanddal
|(1943)
|
|
|Vikar og handarb-lærarinne i Jølster 1943-44.
Vikar Søgnesand 1944-45.
 
Ansatt som lærarinne Sanddal.
|-
|Karl Veiteberg
|1918
|
|1944
|1945
|Kristiansand
|Seinare lærar i Lærdal.
|-
|-
|Kåre Aasen
|1920
|Sandal
|etter 1946
|
|Levanger
|
|}
|}
== Skular og elevtal ==
== Skular og elevtal ==
I ''Plan for folkeskularne i Jølster 1913'' oppgis det at skulane skulle delast etter elevtalet. Dei minste skulane skulle ha i) 12 skuleveker dersom elevtalet var under 20, med moglegheit for å øke dette til 15 veker. Der det var mindre enn 12 elevar, kunne også talet på skuleveker senkast til 9 veker. Der det var over 20 elevar vart skulen delt i klassar med 12 eller 15 skuleveker. Passerte elevtalet i ei klasse 30, kunne skulen delast i fleire klassar etter naudsyn. 


== Arkiv ==
==Arkiv ==
== Kjelder og litteratur ==
==Kjelder og litteratur==
===Prenta kjelder ===
===Prenta kjelder===
=== Digitale kjelder ===
*[https://www.fylkesarkivet.no/?cat=384572&viewsig=SFFda-100303 Femårsmeldingar frå 1891-1895, 1896-1900 og 1901-1905, Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane]
=== Ikkje-prenta kjelder ===
*Plan for Folkeskularne i Jølster 1913
*[https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2016041448243%2F?page=0 Norske skulefolk 1934]
*Norske skulefolk 1952 bind [https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2010102505023?page=0 1] & [https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2010102505024?page=0 2]
*[https://www.nb.no/items/e5d2dd815bb05f32042f70c6e80d5e4d?page=0&searchText=skule Bygdebok for Jølster: ættesoge 1801-1974]
===Digitale kjelder===
*[https://www.allkunne.no/framside/fylkesleksikon-sogn-og-fjordane/kommunar-i-sogn-og-fjordane/jolster/skular-i-jolster/1914/75620/ Allkunne - ''Skular i Jølster'']
===Ikkje-prenta kjelder===


[[Kategori:Skulehistorie i Sogn og Fjordane]]
[[Kategori:Skulehistorie i Sogn og Fjordane]]
[[Kategori:Jølster kommune]]
[[Kategori:Jølster]]
[[Kategori:Sunnfjord kommune]]


{{Skulehistorie i Sogn og Fjordane}}
{{Skulehistorie i Sogn og Fjordane}}
{{nn}}  
{{nn}}
 
Sigrid Solheim (SSolheim)
Skribenter
276

redigeringer

Hentet fra «https://dev.lokalhistoriewiki.no/wiki/Spesial:Mobildiff/927991...1813619»