Skulehistorie i Jølster

Skulehistorie i Jølster skal gi ei oversikt over skulekrinsar, skulehus, skulevegar, statistikk, kjelder og arkiv frå tidlegare Jølster kommune si skulehistorie. Målet er å utvide denne artikkelen med mest mogeleg fakta. Bidra gjerne med meir informasjon.

Siste tiåret av 1800-talet besto styret i skulekrinsen av ni kommunevalde medlemmar samt sognepresten, ordføraren og ein representant frå lærarane.

Oversikt over skulekrinsar

Før 1890	1891	1896	1898	1901	1947	50-talet	1960	1964	1968	1969	1970	1972
Eikaas	Eikaas	Eikaas	Eikaas	Eikaas	Eikaas	Eikaas	Eikaas	Eikaas	Vassenden	Vassenden	Vassenden	Vassenden
Fluge	Fluge	Fluge
Gjesdal	Gjesdal	Gjesdal	Gjesdal	Gjesdal	Gjesdal	Gjesdal	Gjesdal	Gjesdal
Svidal	Svidal	Svidal	Aalhus	Aalhus	Aalhus	Aalhus	Aalhus	Aalhus
Aalhus	Aalhus	Aalhus
Sandal	Sandal	Sandal	Sandal	Sandal	Sandal	Sandal	Sandal	Sandal
Myklebust	Myklebust	Myklebust	Myklebust	Myklebust
					Dalen	Dalen	Dalen	Dalen	Dalen	Sunde	Skei	Skei
Sunde	Sunde	Sunde	Sunde	Sunde	Sunde	Sunde	Sunde	Sunde	Sunde
Vikens	Vikens	Vikens	Vikens	Vikens	Vikens	Vikens	Skei	Skei	Skei	Skei
Skrede
	Søgnesand	Søgnesand	Søgnesand	Søgnesand	Søgnesand
Veiteberg	Veiteberg	Veiteberg	Veiteberg	Veiteberg	Veiteberg	Veiteberg
Klakeg	Klakeg	Klakeg	Klakeg	Klakeg	Klakeg	Klakeg
	Hegheim	Hegheim	Hegheim	Hegheim	Hegheim
(Førde i Breim kommune før 1964)								Førde
Navnløs (Haugen)	Navnløs (Haugen)	Aamodt	Aamodt	Aamodt	Aamodt	Aamodt	Aamodt	Aamodt	Aamodt	Aamodt	Aamodt
Navnløs (Haugen)	Navnløs (Haugen)	Aardal	Aardal	Aardal	Aardal	Aardal	Aardal	Aardal	Aardal	Årdal	Årdal
	Helgheim	Helgheim	Helgheim
	Hammer

Skulekrinsar

Det var i 1895 skulehus i 13 av dei 15 krinsane. Desse skulehusa var omtrent like store - 6x6x3 meter - med eit klasserom og eit kammers til læraren. Skulehusa i Helgheim og Aalhus var noko mindre, og i Gjesdal, Svidal og Søgnesand leigde dei lokale på gardane.

• Eikaas krins - elevane her vart flytta til Vassenden skule frå 1968.
• Fluge krins - elevane her vart flytta til Eikås krins frå 1897.
• Svidal krins - elevane her vart flytta til Ålhus krins frå 1897.
• Aalhus krins - elevane her vart flytta til Vassenden skule frå 1968.
• Aardal krins
• Helgheim krins - slått saman med Klakkegg krins i 1954, og vidare med Skei frå 1960.
• Vika krins - elevane her vart flytta til Skei skule frå 1960.
• Klakeg krins - elevane her vart flytta til Skei skule frå 1960.
• Heggheim krins
• Veiteberg krins - elevane her vart flytta til Skei skule frå 1960.
• Aamodt krins - elevane her vart flytta til Skei skule frå 1970.
• Lunde krins
• Sunde krins
• Søgnesand krins - slått saman med Vika krins på 1950-talet. Elevane herifrå seinare sendt til Skei.
• Myklebust krins - Lagt ned i 1947, elevane sendt til Sandal krins og Dalen krins.
• Sandal krins - elevane her vart flytta til Vassenden skule frå 1968.
• Gjesdal krins (Vassenden) - elevane her vart flytta til Vassenden skule frå 1968.
• Dalen krins - slått saman med Sunde krins i 1969.
• Førde krins
• Skei krins
• Vassenden skule

Skuleveg

Ifølgje Plan for folkeskularne i Jølster 1913 kunne skular med 20 eller fleire elevar, kor skulevegen var "lang og mødsam" delast så at barna i storskulen var i ei klasse, medan småskulen kunne delast i mindre klassar med kvar sine skulestadar.

Skuledagen

Skuleåret vart i 1913 rekna frå 1. april til 31. mars. Nye elevar vart tekene opp i skulen i starten av året. Sist i skuleåret var det opp til læraren å avgjere kven av elevane som skulle oppflyttast i høgare klasser. Det vert held ei årsprøve på slutten av skuleåret for dei fleste elevane, og ei avgangsprøve for dei elevane som var ferdige med skulen. Skuledagen skulle etter Plan for folkeskularne i Jølster 1913 starte med bøn og salmesong. Fråvær måtte noterast av lærar. I planen står det også at "borni skal hava viss plass i skulen, og gutar og gjentor maa ikkje sitja um einannan. Dei maa sitja sømeleg, og soleis at dei ikkje fær mein av det". Barna skulle ha 5-10 min. pause mellom kvar time, og ein timeslang pause etter tre timar skule. "Likamleg refsing" var berre tillet i dei krinsane kor dette var vedteke.

Opplæringa

I Plan for folkeskularne i Jølster 1913 er målet for opplæringa sagt å vere "aa hjelpe barnet fram til fullt medvitande kristenliv og til aa verta gode og dugande samfundslemer." Det verkar riktignok ikkje som heile befolkning dela oppfattinga av dette undervisingsmålet, då det i Femårsmeldinga for folkeskulen i Jølster 1891-1895 bemerkast at ein hev eit problem med å halde borna i skulen etter konfirmasjonen. Dette fordi folk flest ansåg konfirmasjonen som målet for undervisninga, og dermed ikkje såg behov for meir skulegong sjølv om elevane ikkje naudsyntvis hadde lært alt dei skulle.

Det vart undervist i kristendom, norsk, soga, landkunna, rekning, skrivning og song. Det var også opplæring i teikning, handarbeid (sløyd for gutar og saum for jentar).

Timedeilingi (1913)

Læregreinen	Ukløyvd skule		2 kløyvd skule		3 kløyvd skule			4 kløyvd skule
	1stre deild	2dre deild	1ste deild 1ste klasse	2dre deild 2dre klasse	1ste deild 1ste klasse	2dre deild 2dre klasse	2 deild 3die klasse	1ste deild 1ste klasse	2dre deild 2dre klasse	2dre deild 3die klasse	2dre deild 4de klasse
Kristendom	6	6	6	6	6	6	6	6	6	6	6
Norsk	9	11	9	12	9	11	12	8	8	7	7
Soga	1	2	1	2	1	2	2	1	2	3	3
Landkunna	1	2	1	2	1	2	2	1	2	3	3
Rekning	5	6	5	7	5	6	7	6	6	6	6
Skriving	5	3	5	1	5	3	1	5	4	2	2
Teikning		2		2		2	2			2	2
Handarbeide										3	3
Kropsøving										1	1
Song	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2
Timetal for vika	30	36	30	36	30	36	36	30	30	36	36

Lærarar

Namn	Fødd	Skule	Tilsett år	Slutta år	Utdanning frå	Merknad
E. Fosheim	1846		1867		Balestrand og Stord	Kyrkjesonger
Ole O. Viken	1848		1870		Balestrand
Anton Fond	1866	Sunde Søgnesand Helgheim	1888		Stord	Lærar i Sunde og Søgnesand 1888-1893.
Johan fredrik Skram	1861		1998	1891	Stord
Ludv. Fugle	1860		1880		Balestrand
Anders Markussen Kvamme	1867		1890	1891	Stord
Martinius Dvergsdal	1863	Klakegg	1891	1916	Stord
L. Indrebø	1864		1891		Stord	Kyrkjesongar
Johannes Fossheim	1867		1893		Hamar	Vikar 1889-91. Lærar i Jølster i fleire periodar.
Andreas Eide	1874		1895		Stord
Andreas Høisæth	1873		1895		Hamar
A. Remme	1874		1895		Efterstøl
A. Fossen	1858		1898		Balestrand	Ansatt i folkeskulen frå 1878. Kyrkjesongar.
A. Øgaard	1872		1887	1902	Volden	Ulike kjelder ikkje einige om oppstartsår: enten 1897 eller 1887.
L. Berild	1856		1899		Tromsø	Kyrkjesongar
S. Øgaard	1874		1899	1900(?)	Volden	Flyttet til Stavanger amt 1900
Johan Olson Rognebakke	1872	Eikås	1899		Volda
J. Aalhus	1880		1900		Elverum
Anders R. Myklebust	1877					Vikar i Breim og Jølster mellom 1901-1906
Sigurd Heggheim	1991	Viken	1907		Volda	Sønn av lærar Sjur Bendiksen.
Ivar Glomnes	1884	Ålhus Framhaldsskulen	1908	1909	Volda
Johannes Leiro	1885	Folkeskulen Framhaldsskulen	1909	1910	Stord
Nils Fitje	1889		1912	1912	Stord	Seinare lærar i Vevring, Sjuk og Søreide
Johannes Andersson Klakegg	1887	Sunde Søgnesand Klakegg	1912	1957	Volda	Lærar i Sunde og Søgnesand 1912-16, sidan Klakegg.
Samuel Sandnes	1890	Ålhus	1912	1914	Volda
Per Olai Åland	1891		1913	1917	Volda
Hermund Thune	1891	Ålhus	1914
Peder Aaland	1891				Volda	Lærar i Jølster i 3,5 år.
Birgitta Strand Fløtra	1888		1915	1915	Volda	Vikar.
Nils Skutle	1894		1915	1916	Kristiansand	Kordirigent og musikklærar.
Andreas Hamar	1892	Sandal Gjesdal	1916		Volda	Lærar i Vevring 1914-16, Sandal 1916 og Gjesdal frå 1920.
Jakob Aa	1887		1916	1916	Volda	Seinare lærar i Breim.
Bergit Teresa Storgjerde	1995		1916	1919	Volda
Eirik Hjellbrekke	1889	Eikås			Volda	Lærar i Sulitjelma 1913-18.
Ida Myklebust	1896	Heggheim-Søgnesand	1917	1920	Volda
Karl Henrik Muri	1888		1917	1919	Volda
Jonas B. Flatjord	1895	Åmot	1919		Elverum	Seinare lærar i Sande, Gaular.
Kristine Klakegg	1897	Sunde	1919	1922	Volda
Maria Severine (Viken) Huslid	1899	Heggheim Søgnesand	1920	1923	Volda	Seinare lærerinne i Vik. Gift med lærar Olav Huslid.
Olav Emil Huslid	1899	Viken			Volda	Gift med lærarinne Maria Severine Viken Huslid.
Inga K. (Øygard) Bakke	1899	Åmodt Veiteberg	1921		Volda
Kristian Eikås	1899	Sandal	1921		Volda
Ingolf Helgheim	1898	Årdal	1921		Volda	Kyrkjesongar
Johannes Samuelson Helgheim	1900	Sunde	1923		Volda
Sigurd Huus	1900		1923	1930
Sverre Myklebust	1902	Veiteberg Skei	1924	1970	Notodden	Skulestyrar ved Skei 1968-70.
Malmfrid Hole Lunde	1901	Søgnesand/Kjøsnesfjorden Heggheim			Volda
Kristiane Fluge	1902	Ålhus	1926, 1928-		Volda	Var vikar fyrste halvår 1926, ansatt frå 1928.
Ida Myklebust Øen	1896				Statens lærarinneskule, Stabekk	Lærarinne i Jølster i 3 år. Seinare i Innvik og Hyllestad.
Anders Myklebust	1907		1929	1935	Notodden	Vikar i Jølster 1929-35.
Einar Veiteberg	1909				Volda	Seinare lærar i Hamre.
Oline Eikeland	1903		1936	1938	Den kv. industriskole i Bergen	Handgjerningslærarinne.
Lovise Bjørkeli	1904		etter 1937		Levanger	Lærarinne i Jølster i 3 år.
Ludvik Myklebust	1903	Myklebust	1937	1939	Volda
Oddmund Klakegg	1914	Myklebust Framhaldsskulen	1939		Volda	Lærer i Myklebust 1939-45, deretter framhaldsskulen.
Dagrun Fossheim	1923	Søgnesand Sanddal	(1943)			Vikar og handarb-lærarinne i Jølster 1943-44. Vikar Søgnesand 1944-45. Ansatt som lærarinne Sanddal.
Karl Veiteberg	1918		1944	1945	Kristiansand	Seinare lærar i Lærdal.
Kåre Aasen	1920	Sandal	etter 1946		Levanger

Skular og elevtal

I Plan for folkeskularne i Jølster 1913 oppgis det at skulane skulle delast etter elevtalet. Dei minste skulane skulle ha i) 12 skuleveker dersom elevtalet var under 20, med moglegheit for å øke dette til 15 veker. Der det var mindre enn 12 elevar, kunne også talet på skuleveker senkast til 9 veker. Der det var over 20 elevar vart skulen delt i klassar med 12 eller 15 skuleveker. Passerte elevtalet i ei klasse 30, kunne skulen delast i fleire klassar etter naudsyn.

Kjelder og litteratur

Prenta kjelder

• Femårsmeldingar frå 1891-1895, 1896-1900 og 1901-1905, Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane
• Plan for Folkeskularne i Jølster 1913
• Norske skulefolk 1934
• Norske skulefolk 1952 bind 1 & 2
• Bygdebok for Jølster: ættesoge 1801-1974

Digitale kjelder

• Allkunne - Skular i Jølster

Ikkje-prenta kjelder

Skulehistorie i Jølster er ein del av prosjektet Skulen min - eit kartleggings- og formidlingsprosjekt om skulehistorie i Sogn og Fjordane. Bli med å bidra med fakta eller forteljingar frå din skule og di skuletid! Sogn og Fjordane fylkeskommune og Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane står bak prosjektet. Alle sider knytt til prosjektet er tilgjengelege i denne kategorien. Les meir på www.skulenmin.no.