49 952
redigeringer
→Les meir: -
(kat) |
(→Les meir: -) |
||
| (12 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Mønsterutsnitt.JPG|Smettvev | <onlyinclude>{{thumb|Mønsterutsnitt.JPG|Smettvev.}} | ||
'''[[Smettvev|Smettvevteknikken]]''' er ein gamal vevteknikk som held på å verte borte ettersom det er så få som praktiserar han no. [[Fjærland]] i [[Sogn]] var kanskje den plassen som i ei periode vov mest smettvev. [[Anne Britt Lotsberg]] (opprinneleg frå Fjærland) er ein av dei få som held tradisjonen oppe. </onlyinclude> | |||
==Historie== | ==Historie== | ||
Bortsett frå omreisande vevarar ([[Flamsvevinga]]) og i laugssystemet har veving stort sett vore kvinnene sitt arbeid. Det var særleg naudsynt attende i det sjølvforsynte bondesamfunnet å skaffe seg det meste sjølv. Og det var kvinnene som var ansvarlege for tekstilane. | <onlyinclude>Bortsett frå omreisande vevarar ([[Flamsvevinga]]) og i laugssystemet har veving stort sett vore kvinnene sitt arbeid. Det var særleg naudsynt attende i det sjølvforsynte bondesamfunnet å skaffe seg det meste sjølv. Og det var kvinnene som var ansvarlege for tekstilane. | ||
Etter kvart som ein kunne få det ein trong utanfrå, vart bruken av | Etter kvart som ein kunne få det ein trong utanfrå, vart bruken av til dømes dei vovne gjenstandane endra. Slik var det med [[åkle]] som hadde vore nyttige som sengjeteppe og som «isolasjon» på veggen – no vart dei nytta meir til «pynt». Det synte seg at i Sogn greidde dei ein periode å få i stand ei ganske stor næring innan åkleveving. Det var i Fjærland (og til dels [[Jølster]] og [[Balestrand]]) dette fann stad.</onlyinclude> Her vov dei for sal; til byane, andre plassar i landet, turistar og til og med som eksport. Frå [[Den Norske Husflidsforening]] kan ein i ei melding frå 1895 lese «et stort antallTæpper, Aaklæder og Pudetræk er i Aaretslæb levert, navnlig frå Sønfjord og Sogn, hvor denne Virksomhed har al Udsikt til at blive en lønnende Erhvervskilde». | ||
Mange meiner det var [[Brita Dahle]] og [[Klaudine Skarestad]], som begge hadde tilknytning til Fjærland, som tok att vevinga, nemleg smettvevteknikken i Fjærland. Dei la grunnlaget for den storproduksjonen som vart i førre århundre. Her må også nemnast [[Kjerstina Vangsnes]]. Ho var ei dyktig veverske som mellom anna vov i [[biletteknikk]]. Det er ikkje heilt semje om ho vov i biletteknikk eller i smettvevteknikk. Men i alle høve hadde ho mykje å seie for at ruteåkleveving fekk ein renessanse. Dei ovannemde hadde vore i kontakt med Kjerstina Vangsnes, m.a. på kurs. | Mange meiner det var [[Brita Dahle]] og [[Klaudine Skarestad]], som begge hadde tilknytning til Fjærland, som tok att vevinga, nemleg smettvevteknikken i Fjærland. Dei la grunnlaget for den storproduksjonen som vart i førre århundre. Her må også nemnast [[Kjerstina Vangsnes]]. Ho var ei dyktig veverske som mellom anna vov i [[biletteknikk]]. Det er ikkje heilt semje om ho vov i biletteknikk eller i smettvevteknikk. Men i alle høve hadde ho mykje å seie for at ruteåkleveving fekk ein renessanse. Dei ovannemde hadde vore i kontakt med Kjerstina Vangsnes, m.a. på kurs. | ||
| Linje 11: | Linje 12: | ||
==Kva er så smettvevteknikken?== | ==Kva er så smettvevteknikken?== | ||
Me har spurd Anne Britt Lotsberg frå Lote på Eid. Ho er opprinneleg frå Fjærland (åklehovudstaden som ho kallar det) og har samla over 400 gamle mønster, mesteparten herifrå. Sjølv seier ho«at ho har vakse opp mellom trøene på oppstadveven» og har alltid hatt interesse for veving. På spørsmålet om teknikken svarar Anne Britt: | [[Fil:Oppstadvev Balestrand.jpg|miniatyr|613x613pk|Oppstadvev. Reiselivsmuseet i Balestrand. Foto: Siri Iversen, 2017.]]Me har spurd Anne Britt Lotsberg frå Lote på Eid. Ho er opprinneleg frå Fjærland (åklehovudstaden som ho kallar det) og har samla over 400 gamle mønster, mesteparten herifrå. Sjølv seier ho«at ho har vakse opp mellom trøene på oppstadveven» og har alltid hatt interesse for veving. På spørsmålet om teknikken svarar Anne Britt: | ||
{{sitat|Dette er ein slyngteknikk som er mest brukt i åkleveving også kalla ruteåkle på grunn av det geometriske mønsteret som blir brukt. Dette er einteknikk som går seint sidan ein må bruke dokker til innslag og plukke/smette dei gjennom renninga. Trådane slyngast om kvarandre slik at det ikkje skal bli hol i veven. Bindinga til ruteåkle er lerret. Mønsteret er teikna på rutepapir, der kvar rute har eit vist antall renningstrådar. Rutene skal bli kvadratiske, så ein må ha innslag etter antall trådar renning i kvar rute. Norsk rutevev skal vera lik på begge sider og er derfor vanskelegare å veva enn skånsk rutevev som slynger trådane om kvarandre på kvart innslag.}} | {{sitat|Dette er ein slyngteknikk som er mest brukt i åkleveving også kalla ruteåkle på grunn av det geometriske mønsteret som blir brukt. Dette er einteknikk som går seint sidan ein må bruke dokker til innslag og plukke/smette dei gjennom renninga. Trådane slyngast om kvarandre slik at det ikkje skal bli hol i veven. Bindinga til ruteåkle er lerret. Mønsteret er teikna på rutepapir, der kvar rute har eit vist antall renningstrådar. Rutene skal bli kvadratiske, så ein må ha innslag etter antall trådar renning i kvar rute. Norsk rutevev skal vera lik på begge sider og er derfor vanskelegare å veva enn skånsk rutevev som slynger trådane om kvarandre på kvart innslag.}} | ||
| Linje 24: | Linje 25: | ||
==Les meir== | ==Les meir== | ||
*Det kan lesast meir om åkle i «Åkle i Sogn og Fjordane» (Eva Ramstad, Sogn og Fjordane Husflidslag), eller i «Vevkunst på oppstadvev» (Årbok for Sogn 1997, artikkel av Aud Ross Solberg) | *Det kan lesast meir om åkle i «Åkle i Sogn og Fjordane» (Eva Ramstad, Sogn og Fjordane Husflidslag), eller i «Vevkunst på oppstadvev» (Årbok for Sogn 1997, artikkel av Aud Ross Solberg) | ||
*Eide, Petter: "Fyrst på bruresenga, so til kristnaåkle" : åkleveving i Nordfjord. I: ''Årbok for Nordfjord 2009''. Utg. [[Nordfjord sogelag]]. 2009. {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2018080981164_001}}. | |||
*Eide, Petter og Ståle Fitje: Kvinner som har hatt veving som attåtinntekt i Hyen, Gloppen og Breim. I: ''Årbok for Nordfjord 2009''. Utg. Nordfjord sogelag. 2009. {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2018080981164_001}}. | |||
*Hoffmann, Marta: Vevstoler på Vestlandet. I: ''Norveg''. Utg. Universitetsforl. 1958. S. 7-196. {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2019042981020_001}}. | |||
*Ramstad, Eva: ''Åkle i Sogn og Fjordane : frå seng til vegg''. Utg. Skald. 2005. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2020092907519}}. | |||
*Solberg, Aud Ross: Vevkunst på oppstadvev : Veversker og vevnader frå Sogn gjennom 500 år. I: ''Årbok for Sogn''. Utg. Musea i Sogn og Fjordane, De Heibergske samlinger - Sogn folkemuseum. Kaupanger. 1997. S. 48-67. {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2018101981182_001}}. | |||
==Litteratur== | ==Litteratur== | ||
* | *''Raudlista''. Utg. Sogn og Fjordane husflidslag. 2014. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2018082007045}}. | ||
[[Kategori:Veving]] | [[Kategori:Veving]] | ||
[[Kategori:Husflid]] | [[Kategori:Husflid]] | ||
[[Kategori:Sogn]] | [[Kategori:Sogn]] | ||
{{f2}} | |||
{{ | {{nn}} | ||